Roef Ankersmit: ‘In de jaren vijftig had het spoor een heel menselijk gezicht’

door Oege Kleijne

Roef presenteert de komende maanden in ieder geval bij de NVBS-afdeling ‘t Gooi een beamerprogramma over de NS waarin de laatste vijftig jaar van de vorige eeuw centraal staan. Het programma is onder meer rond thema’s als Zeeuws-Vlaanderen, de tramlijn Heerenveen – Lemmer, overwegbeveiliging en koersrijtuigen opgebouwd. Ankersmit blikt daarbij terug en toont ook de ontwikkelingen, zoals die rond het suikerbietenvervoer per spoor.
Bezoekers van die avonden zijn enthousiast. Niet alleen is Roef een geboren verteller, de zwart-wit- en kleurenfoto’s zullen de bezoekers verrassen door het enorme contrast met het heden. Kortom, een avond vol spoorse nostalgie.
Andere tijd
′Het was natuurlijk een totaal andere tijd, toen ik in de jaren vijftig voor het eerst begon te fotograferen. Het spoor had toen nog een heel menselijk gezicht. Als ik naar mijn grootouders in Olst reisde, maakte ik altijd een praatje met de stationschef. En als je rondkeek tijdens zo’n reis zag je overal mensen (NS-medewerkers – red.). Nu werkt er niemand meer op het station Olst, er is zelfs geen stationsgebouw meer…′

De NVBS huldigde Roef Ankersmit (rechts) tijdens de nieuwjaarsbijeenkomst van de afdeling Twente voor zijn 60-jarig lidmaatschap van de vereniging. Op de foto krijgt hij onder meer de NVBS-draagspeld en wordt hij toegesproken door Ronald Boers, voorzitter van de afdeling Twente. Foto: Dennis te Dorsthorst.

Spoorwegkennis

Roef Ankersmit is in de spoorwegwereld wel èn geen bekende. Insiders roemen hem vanwege zijn spoorwegkennis, zijn bijzondere foto’s, zijn vriendelijkheid en bescheidenheid. Hij treedt niet graag op de voorgrond als dat niet strikt noodzakelijk is. ‘Een interview? Waarover? Over mij? Nou, zo bijzonder ben ik toch niet?’ En ook tijdens het interview wuift hij de typering als “spoorweghistoricus” weg. ‘Ach, als ik zie hoe anderen, zoals Kees van de Meene zich ergens in verdiepen, valt dat bij mij nogal mee’, relativeert hij.
Roef Ankersmit is bij insiders vooral bekend als coauteur. Hij lardeerde vele boeken over het spoor in Nederland met zijn foto’s en vulde waar nodig informatie aan.

Treinenvirus

Zolang als hij zich kan herinneren heeft Roef als het treinenvirus. Maar die hobby ontwikkelde zich in de eerste jaren wat moeizaam en weinig gestructureerd. ‘Ik kende in mijn jonge jaren niemand die ook dezelfde belangstelling had. Dus meer dan kijken naar treinen deed je eigenlijk niet. Je kwam ook niet aan informatie. Pas toen ik scheikunde ging studeren, ontmoette ik Kees van de Meene die zich ook voor spoorwegen interesseerde en we trokken er samen opuit. Kees maakte foto’s en had dus een echte camera. Ik had een boxje met een vaste sluitertijd, absoluut ongeschikt voor het fotograferen van bewegende treinen. Zo’n camera als Kees had, dat wil ik zelf ook dolgraag. Ik moest mijn vader er echt van overtuigen dat ik in de zomermaanden een goed fotoapparaat wilde hebben en absoluut niet wilde wachten tot mijn verjaardag in maart. Niet lang daarna was ik in het bezit van een Agfa Silette, een voor die tijd moderne camera voor kleinbeeld (de meeste camera’s waren in die tijd voor grotere formaten negatieven ontwikkeld – red.). Kees maakte me ook attent op het bestaan van de NVBS, waarvan hij al lid was. Samen bezochten we avonden en zochten er als jongeren bescheiden onze weg. De vereniging was tamelijk formeel, leerden we, hoewel dat in onze afdeling Utrecht wel meeviel. Ik vermoed dat er toen ook nog een ballotage bestond. Vanwege onze jonge leeftijd konden wij alleen maar aspirant-lid worden. En in die tijd heerste er ook nog het sfeertje dat je een “ware gelovige” moest zijn, zoals dat toen door N.J. van Wijck Jurriaanse (een van de NVBS-bestuursleden van het eerste uur – red.) werd genoemd. En zo’n “gelovige” was in zijn ogen iemand die zich heel serieus met de hobby bezighield. En je kunt je vandaag de dag helemaal niet meer voorstellen dat het hoofdbestuur tijdens het 25-jarig jubileum van de NVBS een excursie organiseerde en zelf op deze trein in jacquet meereisde’, lacht Roef.

Roef neemt de bezoekers bij zijn presentatie mee aan de hand van thema’s zoals de vroegere tramlijn Heerenveen – Lemmer. Op de foto: locomotor 346 trekt een goederentram door Joure op 18 juli 1962. Achteraan de tram is een rijtuig geplaatst voor NVBS-leden. Foto: Roef Ankersmit.

Goederenvervoer

Zijn werk als scheikundige bij het researchlab van het tegenwoordige AkzoNobel in Hengelo leerde hem ook veel over het goederenvervoer. In de jaren zestig – toen hij bij de toenmalige Koninklijke Nederlandse Zoutindustrie, de voorloper van AkzoNobel, begon – vervoerde het bedrijf jaarlijks 800.000 ton goederen per spoor. Dit vervoer is vrijwel geheel overgenomen door de binnenvaart en de truck. Inmiddels is zelfs de spooraansluiting in Hengelo afgebroken. Doet hem dat als spoorliefhebber geen pijn? Roef: ‘Je moet dat zakelijk bekijken. Natuurlijk vind ik het jammer, maar het vervoer van wagonladingen naar allerlei bestemmingen was omslachtig en relatief duur. Het bulkvervoer van zout dat een relatief korte tijd bestond, gunde het bedrijf aan het spoor om de binnenvaart onder druk te zetten. Want in die jaren waren de schippersbeurzen oppermachtig en kreeg het bedrijf het niet voor elkaar bepaalde schepen te krijgen voor het vervoer van zout. Uiteindelijk bogen de schippers onder de druk en eindigde het spoorvervoer van zout in bulk.’

Hoogtepunten

Gevraagd naar de hoogtepunten in zijn hobbyleven, neemt Roef even een moment om na te denken. ‘De NVBS-excursies – de verre reizen – die waren heel bijzonder, leerzaam en ook heel gezellig. Zo ben ik meegegaan met reizen naar de Verenigde Staten, Egypte, Rusland, Siberië en Japan. Dat waren echte hoogtepunten. En ook een reis naar Jordanië en Syrië – prachtige landen – met ook veel cultuur en historische gebouwen, maar als je Syrië nu ziet…’

Presentatie

Roef Ankersmit houdt de eerstvolgende presentatie op 19 april 2016 bij de afdeling ’t Gooi in Hilversum.

Radio-interview

Een Twentse regionale radiozender interviewde Roef Ankersmit op 17 april 2013 over zijn hobby en presentatie. Dit is hier te beluisteren.