Britse hoofdstad biedt ook veel op railgebied

Christmas shopping in Londen

door Oege Kleijne
m.m.v. Paul van Baarle, Sicco Dierdorp, Theo Gramser, Leo de Jong, Rutger Ruempol

Londen is volgens ingewijden “the place to be” voor wie in de kerstsfeer wil komen of wil genieten van Christmas shopping. Dat is dankzij de Brexit ook veel goedkoper geworden, want sinds het moment dat de Britse regering aangaf uit de Europese Unie te willen stappen, is de Britse pond in een vrije val geraakt en zo’n zestien procent in waarde gedaald ten opzichte van de euro.

Het station London St. Pancras vormt het eindpunt voor de toeristen die per rechtstreekse trein vanuit Frankrijk en België aankomen.
Foto: Photo’s London/Pawel Libera/London and Partners.

Vele miljoenen toeristen bezoeken jaarlijks de Britse hoofdstad in de weken voor Kerstmis. De bijzondere in kersttooi gehulde etalages, de buitengewone kerstverlichting in de straten en voetgangerszones en de kerstmarkten, het zijn slechts enkele aanleidingen om naar Londen te reizen. En natuurlijk mag een bezoek aan het bekende Londense warenhuis Harrods niet ontbreken.

Chrismas shopping in Londen. Bezoekers komen al snel in de kerstsfeer, dankzij de vele fraai verlichte straten. Foto: Photo’s London.

Daarnaast telt Londen meer dan tweehonderd musea waarvan een deel gratis toegankelijk is dankzij de opbrengst van de Britse gokbelasting. En zelfs voor bijzondere gastronomische avonturen biedt de Londense horeca voor elk wat wils met speciale kerstbroodjes en kerstmenu’s. Een voorproefje met winterse attracties is onder meer te vinden op Exclusive4man ,een Nederlandstalige website.
Voor de railliefhebber die een bezoek aan Londen wil combineren met spoorse hobbyactiviteiten, hebben de stad en de directe omgeving het nodige in petto.

Ook voor railliefhebbers biedt de Britse hoofdstad veel afwisseling, waarbij de metro het ideale vervoermiddel voor velen is. Foto: Photo’s London.

Treinen

De Britse hoofdstad telt heel veel spoorwegstations. Een niet onaanzienlijk deel is een kopstation, net als in sommige andere grote steden zoals Parijs. Van het ene naar het andere kopstation gaat het snelst per metro. Vanuit die verschillende stations vertrekken de treinen naar alle windrichtingen en deze diensten worden verzorgd door particuliere spoorwegmaatschappijen. Het gevolg is een relatief grote afwisseling in materieel en uiterlijk van de treinen.

London King’s Cross is een belangrijk station. Hier zijn de treinen vanuit onder meer het noorden te zien, zoals deze Virgin-treinstam die op 17 oktober 2015 net is aangekomen. Foto: Sjoerd Bekhof.

Een van de meest bekende stations is King’s Cross waar de langeafstandstreinen naar het noorden aan hun vaak lange ritten beginnen. Niet zelden staan aan de uiteinden van de perrons de “spotters” rijtuig- en locomotiefnummers te noteren, al dan niet gebruikmakend van de speciale spottersboekjes.
En wat te denken van het monumentale London St. Pancras International. Hier komen de Eurostars aan uit Frankrijk. Over deze stations is uitgebreide informatie te vinden op Wikipedia.
Degenen die van moderne ronkende diesellocomotieven houden kunnen in station Marylebone hun hart (en oren) ophalen. Daar komen ‘s morgens een paar treinen uit Birmingham-Kidderminster aan om in de namiddag weer die kant op te vertrekken. Getrokken door een Class 68 die pas vanaf 2014 in dienst is. De aanhangende Mark II en Mark III-rijtuigen zijn aanmerkelijk ouder.
Marylebone is het meest bescheiden station van Londen en is naar verluidt niet ontworpen door een architect maar door bouwvakkers, hoewel bouwkundig ingenieur, H.W. Braddock als ontwerper te boek staat. Dit jongste station van Londen, uit 1899, heeft als enige geen bovenleiding of derde rail, dus alles is diesel wat de klok slaat.
Chiltern Railways heeft het grondig gerenoveerd en in ere hersteld met een intensieve dienstregeling in (noord-)westelijke richting.

Op het station Marylebone geen elektrisch, maar dieselmaterieel. Hier zien we twee Class 68’s klaar staan voor vertrek. De linker gaat om 17:14 non-stop naar Banbury en dan door naar Birmingham en Kidderminster. De rechter 68 gaat om 17:21 naar Banbury met een paar stops onderweg. 9 september 2016. Foto: Theo Gramser.

Sinds die nieuwe dienstregeling is het mogelijk bijvoorbeeld via Bicester over een net heropend traject naar Oxford te reizen (duurt 1.15 uur). Daarvandaan kun je dan in een uurtje met de Great Western Railway via Reading naar London Paddington, soms zelfs met een hogesnelheidstrein (HST).
Dit lijkt misschien een nogal omslachtige weg om die ene kilometer tussen beide stations af te leggen; met de metro kan dit in drie minuten. Voor wie graag een treinreis wil maken is deze omslachtige route natuurlijk een leuke uitdaging.
Handige links:
– Chiltern Railways voor tijden en tarieven
– Real Time Trains voor actuele vertrektijden met materieelvoorspellingen

Spottersplekken

Behalve de hierboven genoemde stations bestaan er in Londen tientallen spottersplekken, waar treinen bekeken of gefotografeerd kunnen worden. De kenners tippen twee bijzondere: Eastleigh en Clapham Junction.
Eastleigh, zo’n anderhalf uur treinen van Londen, staat bekend om de veelheid van treinen die door dit station komen, maar ook door de goederentreinen (met veel rangeerwerk) en het emplacement met werkplaats. Liefhebbers kunnen vanaf de openbare weg de werkplaats bekijken met een vrij grote kans op bijzondere materieelsoorten.

Eastleigh staat als spottersplek bekend door de veelheid van reizigers- en goederentreinen die door dit station komen, en het emplacement met werkplaats. Op de foto die genomen werd op 4 juni 2013: links treinstel 377160 van Southern en rechts twee rangerende diesellocomotieven, de 67020 en 67028 van English, Welsh & Scottish Railway (EWS), nu onderdeel van DB Cargo. Beide materieeltypen komen daar relatief weinig voor. Foto: Sicco Dierdorp.

Clapham Junction staat te boek als een van de drukste stations in en rond Londen met gemiddeld elke 90 seconden een trein (alleen geen goederen).

Voor de liefhebbers van infrastructuur en het bouwen van spoorlijnen valt er ook in Londen het nodige te zien. Met het project Crossrail wil de Britse overheid een aantal spoorlijnen dwars door het hart van Londen aanleggen. De lijnen moeten aansluiten op bestaande spoor- en metrolijnen. De website van Cross London Rail Links geeft daarover veel informatie, maar ook de Nederlandstalige Wikipedia-pagina is een aanbeveling waard.

Veiligheid en de treinenhobby

Groot-Brittannië heeft de afgelopen decennia het nodige te stellen gehad met bomaanslagen. Dat betekent dat spoorwegpersoneel en passagiers heel zenuwachtig worden van een tas die op een perron staat en bij niemand schijnt te horen. Speciaal voor treinenliefhebbers zijn er regels opgesteld hoe ze zich het beste kunnen gedragen en toch hun hobby kunnen beoefenen. Meer informatie is te vinden op de website van Networkrail.

Metro – underground en tube

Londen staat bij veel Nederlanders bekend om het relatief fijnmazige en uitgebreide metronetwerk. Dagelijks maken meer dan vier miljoen reizigers gebruik van de “Tube”, de Underground in Londen, onderdeel van Transport for London, de organisatie die tekent voor het totale openbaar vervoer in de Britse hoofdstad. De bijnaam “Tube” is feitelijk onjuist, er zijn namelijk vier ondergrondse lijnen met een gewoon spoorprofiel en zeven lijnen met een kleiner profiel en bijbehorend materieel, de echte Tube-lijnen.

Het metronetwerk staat bij veel Nederlanders bekend als relatief fijnmazig en frequent. De zeven lijnen met een kleiner omgrenzingsprofiel worden “Tube” genoemd. Foto’s: Photo’s London/Pawel Libera/London and Partners.

Een groot deel van het netwerk met 270 stations is overigens bovengronds. Het maakt hier en daar zelfs gebruik van voormalige spoortracés. De oudste lijn (een deel van de Circle Line) dateert van 1863, toen nog met stoom geëxploiteerd. De lijnen van de Tube zijn vanaf 1898 gebouwd en moesten direct met elektrische treinen worden gereden, eerst nog met locomotieven, later met treinstellen. Het materieel voor de gewone lijnen is vanaf 2010 grotendeels gestandaardiseerd met airconditioned treinstellen (het zogenaamde S-Stock). Dit jaar gaat daarom het laatste lijngebonden materieel (D-Stock, D voor District Line) uit 1978 buiten dienst. Het materieel voor de Tube is meer gevarieerd en iets ouder: de oudste treinstellen zijn van 1973, de nieuwste van 2007. De mooiste stations van de Underground liggen in de voorsteden van Londen. Ze zijn gebouwd in de jaren dertig en zijn ontworpen door Charles Holden. De gebouwen zijn geïnspireerd door voorbeelden uit Scandinavische en Nederlandse architectuur (zoals Dudok en de Amsterdamse School). De fraaiste zijn te vinden aan de Piccadillylijn: bijvoorbeeld Sudbury Town, Arnos Grove of Southgate. Het ondergrondse Holloway Road-station op dezelfde lijn is teruggebracht in de staat van het begin van de vorige eeuw. Het station van Highgate op de Northernlijn naar High Barnet is wel heel bijzonder gelegen: direct onder een voormalig spoorwegstation dat in 1954 werd gesloten, maar nog steeds aanwezig is. Tip: gebruik station Archway ook voor een bezoek aan de beroemde Highgate begraafplaats. De langste lijn die ook door landelijk gebied loopt, gaat naar Amersham, dwars door “Metro-land”, het Londen van twee-onder-één-kap (semi-detached London), maar let op het zone-tarief! Het meest oostelijk stuk van de Central Line tussen Epping en Ongar werd gesloten in 1994 en is nu een museumspoorlijn.
Uit de veelheid van websites over de metro een drietal bijzondere:
-het London Transport Museum
-dienstregelingen en de beroemde overzichtskaarten, Transport for London
-voor hobbyisten: London Underground Railway Society (LURS)

Docklands Light Railways

Volgens de Londen-kenners is een bezoek aan de Docklands Light Railways ook de moeite waard, onder meer vanwege de mooie uitzichten op dit vernieuwde stadsgebied.
In het oosten van Londen is sinds 1987 een metro-achtig bovengronds railnetwerk gebouwd, dat op eigen baan grote delen van het vroegere havengebied ontsluit. Dit gebied, de Docklands, aanvankelijk in verval, heeft een totale make-over ondergaan met luxe woonwijken en moderne kantorenparken. Het meest opvallende aan dit netwerk is het feit dat de treinen zijn voorzien van een automatische besturing en daar zonder machinist of wagenvoerder rijden.
Meer informatie over de Docklands Light Railways is te vinden op de Nederlandstalige Wikipedia-pagina .

Een bijzonder railfenomeen is in het oosten van Londen te vinden: de Docklands Light Railways, een metroachtig systeem zonder bestuurders. Op de foto van 29 juli 2001 zien we de class B92 78+37 Canary Warf. Foto: Paul van Baarle.

Trams

Sinds het jaar 2000 bezit Groot Londen weer een tramwegnet: Tramlink. Het bestaat uit vier lijnen die te vinden zijn in het ten zuiden van de Britse hoofdstad gelegen deel Croydon en omgeving. De tram maakt zowel gebruik van eigen baan als van de wegen en kwam onlangs in het nieuws door een ongeval waarbij een tram uit de boog vloog.
Een bezoek aan Tramlink is niet alleen voor de tram- maar ook voor de treinliefhebber interessant, want een deel van de lijnen is op opgeheven spoorlijnen van het toenmalige British Rail gebouwd.

Rond Croyton, ten zuiden van de Theems, is sinds 2000 een tramnetwerk ontstaan met de naam Tramlink. Wim van der Ent fotografeerde een tram van het type Variobahn van Stadler met het nummer 2557 in de Church Street in Croydon op
24 juli 2015.

Tramlink maakt gebruik van twee tramtypes: de CR4000 (24 stuks) en de Variobahn (12 eenheden). De CR4000-en zijn gebouwd door Bombardier en de Variobahn komt van Stadler.
Wikipedia biedt een informatieve pagina over dit nieuwe tramnetwerk. Dat Londen overigens vroeger een omvangrijk tramwegnet heeft gekend, weten alleen de tramspecialisten. Ook hierover geeft Wikipedia veel informatie.
Het meest recente nummer van Op de Rails (december 2016) besteedt ook aandacht aan Tramlink.

Last but not least: railmusea

London Transport Museum
Natuurlijk is er het London Transport Museum in Covent Garden met metro’s, bussen, koetsen enzovoort. Ook is er een uitgebreide boekhandel. Meer informatie op de website van dit museum. Een bezoek aan dit museum is overigens niet gratis.

In het London Transport Museum mag de “Underground” natuurlijk niet ontbreken. London Underground 1938 Stock in het Transport Museum, gefotografeerd op 27 mei 2012. Ditzelfde type rijdt nog steeds over de Island Line op het Isle of Wight.
Foto: Theo Gramser.

Museumdepot Acton
Het grootste deel van de collectie van het London Transport Museum bevindt zich in het Museum Depot in Acton, in westelijk Londen. Dit onderdeel is overigens beperkter geopend dan het hoofdmuseum in Covent Garden. Raadpleeg de website voor de openingstijden en -dagen.
Museumlijnen rond en in Londen
Op de website Heritage Railways kan via de kaart ingezoomd worden op verschillende museumlijnen in en rond Londen.