Veel nieuwe uitgaven van boeken en dvd’s

Ditmaal voor een greep uit de vele nieuwe uitgaven die in de NVBS-Winkel en webwinkel (alleen NVBS-leden) verkrijgbaar zijn. Over turbolocomotieven, de meest recente ontwikkelingen op tramgebied, een terugblik op een halve eeuw mat ’64 en Amerikaanse spoorweggeschiedenis.

Boeken

The LMS Turbomotive (from Evolution to Legacy)
Door Jeremy Clements en Kevin Robertson. 160 blz. 22 x 28 cm. 150 foto’s, 33 tekeningen en schema’s. Uitgave Crécy Publishing. Artikelnummer 0165-0081. Prijs € 37,95. Gratis thuisbezorgd.

De basisprincipes van de stoomlocomotief stonden aan het begin van de vorige eeuw redelijk vast. Nadeel is dat bij de aandrijving van de wielen de heen- en weergaande beweging van de cilinders moet worden omgezet naar een draaiende. De stoomlocomotief is onder andere daardoor niet erg efficiënt. Minder dan tien procent van de energie wordt omgezet in trekkracht. Hoewel de uitgangspunten van de stoomturbine al lang bekend waren en in schepen en elektriciteitscentrales in de vorige eeuw volop werden toegepast, werden stoomturbines in locomotieven niet gebruikt, op enkele experimenten na. Pas in 1930 slaagde de Zweed Ljungström erin om de efficiënte aandrijving met een turbine op drie stoomlocomotieven voor ertsvervoer van de TGOJ (Trafikaktiebolaget Grängesberg–Oxelösunds Järnvägar) onder te brengen. Het initiatief voor de stoomturbinelocomotief van de LMS, de Turbomotive, kwam van de Engelse firma Metropolitan-Vickers. Hoofdingenieur Stanier van de LMS (London Midland & Scottish Railway) bezocht de TGOJ in Zweden en was dusdanig onder de indruk, dat hij in 1933 opdracht gaf voor de bouw van een prototype sneltreinlocomotief, nummer 6202, met stoomturbineaandrijving. De locomotief werd uitgebreid getest in 1936-1937 en was redelijk succesvol, afgezien van problemen met de turbine voor achteruitrijden (een stoomturbine kan maar één kant op draaien, dus zijn er twee nodig om voor- en achteruit te kunnen rijden). Voor British Railways was de locomotief een vreemde eend in de bijt en de locomotief werd daarom omgebouwd tot een “normale” stoomlocomotief van de ‘Princess Royal’-serie. Deze locomotief verongelukte vervolgens tragisch in Harrow in 1952. De drie Zweedse stoomturbinelocomotieven zijn overigens allemaal bewaard in het spoorwegmuseum in Grängesberg.

Dit gedegen boek gaat uitgebreid in op de stoomturbinelocomotief voor de LMS en de ontwikkeling van turbines voor locomotieven in het algemeen, inclusief gasturbines en turbines met elektrische overbrengingen in Engeland en Amerika.

Trams 2017
Door B.A. Schenk en M.R. van den Toorn. 272 blz. A5., 316 kleurenfoto’s. Uitgever: De Alk. Bestelnummer: 026-0313. Prijs in de NVBS-Winkel: € 18,95, thuisbezorgd: € 21,95.

Liefhebbers van trams kijken er elk jaar weer naar uit: het jaarboek van Bas Schenk en Maurits van den Toorn. Ook nu ligt het weer in de NVBS-Winkel en is het uiteraard ook in de webwinkel te koop. De opzet is al jaren gelijk maar doeltreffend: eerst Nederland (29 bladzijden), dan België en Luxemburg (26 bladzijden), gevolgd door overig Europa (148 bladzijden). Ten slotte twee speciale hoofdstukken over Rusland en Centraal-Azië. Totaal 272 pagina’s over de stand van zaken met prima foto’s die de tekst passend illustreren. Al naar gelang de gebeurtenissen bij het trambedrijf wordt er meer of minder aandacht aan de stad besteed. Geregeld is er ook naar de toekomst gekeken, zeker als er nieuwe trams zijn besteld. In een van de komende nummers van Op de Rails volgt een boekbespreking.

DVD’S

Een halve eeuw Mat ‘64
Dvd. 55 minuten. Artikelnummer 0450-2008.
Prijs € 17,50 afgehaald, € 21,00 per post.

Apenkop? Dat is een verzinsel van de laatste jaren, zegt het Hoofd Collecties van het Spoorwegmuseum, Peter-Paul de Winter. Hobbyisten gebruikten meestal Plan V of Mat’64.
De ondertitel van deze dvd is ‘Treinstellen Plan T, Plan U, Plan V en Motorpost’. Daarmee is precies omschreven wat deze documentaire laat zien. Begonnen wordt met zwart-wit-beelden van de echte Hondekoppen (Mat ’54) en prachtige kleurenbeelden van treinen op Amsterdam CS westzijde en de Nederlandse/Zwitserse TEE. Na vijf minuten inleiding volgen Plan U en Plan T. Er wordt gestart met zwart-wit-beelden (Plan U Dordrecht – Geldermalsen), gevolgd door kleurenbeelden van voornamelijk gele treinstellen, bijvoorbeeld Plan T op de Oude Lijn tussen Amsterdam en Dordrecht, waar 45 jaar lang vele kilometers werden afgelegd. De motorposten komen aan bod met een toelichting door een oud-medewerker van de PTT op het postvervoer per trein. We rijden mee en bekijken het beladen van de posttreinen. Na een half uur begint het hoofdonderwerp: Plan V, zwart-wit op de Hofpleinlijn, kleurenbeelden met treinstellen in het groen op de Zaanlijn en in het geel bij Valkenburg met armseinen. Plan V reed toen overal en altijd: dit wordt aangetoond met winterse beelden van het materieel. We zien bovendien vier gekoppelde stellen in Woerden, het maximum vanwege het hoge stroomgebruik.
Na vijftig jaar kwam het einde van de treinstellen. De laatste slagen werden met krakende draaistellen afgelegd in de dienstregeling van het voorjaar 2016. De laatste tien minuten van deze dvd zijn voor de afscheidsrit met vier gekoppelde stellen Plan V in september 2016. Enkele liefhebbers komen aan het woord. De rit eindigt in het Spoorwegmuseum: Plan V is een museumstuk geworden.

Dvd. 62 minuten. Artikelnummer 0451-5006.
Prijs € 20,99 afgehaald, € 24,45 per post.

Een shortline is een korte Amerikaanse spoorlijn van een zelfstandige exploitant. Vaak zijn deze lijnen gebouwd ten behoeve van mijnen, fabrieken, bosbouw of damaanleg. De exploitatie is eenvoudig, zonder seinen, veelal met één locomotief, krappe bogen, lichte rails en beperkt onderhoud. Een soort terreinrijden met treinen dus. Na de opkomst van grote en betrouwbare trucks in de jaren 30 verdwenen veel shortlines. Deze dvd is een documentaire over een aantal lijnen in California.
De Amador Central Railroad is een typische shortline, die aansluiting bood op de Southern Pacific. De lijn van ongeveer twintig kilometer had zo’n honderd bogen, twaalf bruggen en hellingen van 1:25. In de jaren 60 werd gereden met één Baldwin-diesel van 1200 pk (verre familie van de NS 2200). Deze loc rijdt met enorme goederenwagens door bogen die wij een tram niet eens toevertrouwen. De Hetch Hetchy lijn werd aangelegd voor de bouw van een stuwdam. Er zijn beelden in zwart-wit uit 1923 en van een fan trip in kleur uit 1947! De collectie van railvoertuigen is ongelooflijk: bussen op rails, vreemde sneeuwschuivers en een diesellocomotief die is uitgedost als een stoomloc. Ook de sloop in 1949 komt in beeld.
Yosemite Valley (spreek uit: josemmutie) is een glaciale vallei in Yosemite National Park, een populaire reisbestemming voor toeristen. De Yosemite Valley Railroad vervoerde de reizigers tot 1945 naar El Portal, de toegang tot het gebied. Daarna ging het vervoer met bussen. Er zijn kleurenbeelden van de laatste ritten uit 1944 en 1945. Hout werd in dit gebied gekapt door de Yosemite Sugar Pine Lumber Company en per spoor afgevoerd. We zien een Shay-stoomlocomotief en een helling van 67 % met kabeltractie voor (normaalspoor) goederenwagens met boomstammen. Ook de enorme houtkap en houtverwerking worden in beeld gebracht. Tenslotte komt de Nevada County Narrow Gauge Railroad aan bod met een fan trip uit 1939, in een rijtuig dat in 1876 lijkt te zijn gebouwd (het jaar van de opening) en de leuke verhalen van een plaatselijke kenner over deze smalspoorlijn naar een goudmijn, die werd opgeheven in 1942.
De dvd laat zien dat er in Amerika meer was dan alleen monsterlijk grote stoomlocs, eindeloze goederentreinen met brullende diesels en rijdende hoteltreinen met panoramarijtuigen.

Ook verkrijgbaar:

Dvd. 62 minuten. Artikelnummer 0451-5007.
Prijs € 20,99 afgehaald, € 24,45 per post.

Southern Pacific (SP) was ooit een van de grootste spoorwegbedrijven van de Verenigde Staten. De maatschappij bezat een uitgebreid lijnennet. De lijn tussen Sacramento en Portland heet de Shasta-Route. Doordat op deze en andere routes van de SP veel lange tunnels waren, ontstonden er problemen met rook en roet van de stoomlocomotieven. Machinisten en stokers overleefden de tunnels ternauwernood. De oplossing werd gevonden in het omdraaien van de locomotieven: het machinistenhuis voorop. De circa 200 locs stonden bekend als Cab Forwards. Deze locs stookten olie en hadden acht gekoppelde assen in twee draaistellen, het zogenaamde Mallet-type naar de Zwitserse uitvinder van deze opstelling. Ze gingen in de jaren 50 buiten dienst.
De eerste van deze twee dvd’s bestaat uit beelden in kleur uit 1950 van deze locs met zware goederentreinen op de Shasta-Route, veelal met een extra loc voor het opduwen. Daarnaast komen er reizigerstreinen langs met kleurrijke diesels van Alco en General Motors. De beelden zijn vooral in California gemaakt.

Dvd. 62 minuten. Artikelnummer 0451-5008.
Prijs € 20,99 afgehaald, € 24,45 per post.

Na de Tweede Wereldoorlog was er sprake van een tijdelijke opleving in het reizigersvervoer per trein, maar de spoorwegmaatschappijen kregen steeds meer te maken met concurrentie van de auto (als gevolg van de Interstate Highways van president Eisenhower uit 1956) en van de luchtvaart. Om te kunnen concurreren ontwikkelde de maatschappijen steeds luxueuzere treinen, de Streamliners. Deze treinen hadden meestal dieseltractie en waren voorzien van salons, bars, restauratierijtuigen, uitzichtrijtuigen (dome-cars) en soms compartimenten met douche en toilet. De Southern Pacific (SP) noemde de treinen Daylights en gebruikte zowel stoomlocs als gekoppelde gestroomlijnde diesellocomotieven van General Motors en American Locomotive Company (Alco), de laatste van het type PA. Dit type stond bekend om de indrukwekkende neus (veel groter dan de neus van een 1200) en de zwarte rook, waardoor de loc kon wedijveren met stoomlocs.
In tweede deel van deze serie rijdt u mee in de cabine van een SP Alco PA-diesellocomotief van Portland naar Klamath Falls. Onderweg worden er uitstapjes gemaakt op zijlijnen en komen we cab forward stoomlocs (zie deel 1) tegen met zware goederentreinen. Deze dvd is grotendeels in kleur.

Sierra Shortlines Volume One
Dvd. 62 minuten. Artikelnummer 0451-5005.
Prijs € 20,99 afgehaald, € 24,45 per post.

Dvd over de Sierra Railroad in de periode 1947 tot 1973, beroemd geworden door het gebruik van de spoorlijn voor Hollywood-films, zoals ‘High Noon’, en de televisieseries “Bonanza” en “Rawhide”.

Leo de Jong