Nieuwe boeken en dvd’s

Bomben auf der Reichsbahn

Dvd. 58 minuten Uitgever: Eisenbahn Kurier. Artikelnummer 459-4060. Prijs: € 19,80

Tussen de vele cabineritten en loc­portretten valt deze dvd op door het beladen onderwerp. De titel dekt echter niet helemaal de inhoud. De dvd behandelt vooral de rol van de Reichsbahn vlak voor, tijdens en direct na de Tweede Wereld­oorlog. Die rol begint met de bezetting van landen als Polen en Frankrijk (kenners herkennen de Franse stoomlocs).

Dan komt de oorlog tegen Rusland. De rol van de Reichsbahn was hierbij cruciaal. Het mislukken van deze veldtocht, die eindigde in de modder van de Russische winter, is mede te wijten aan de tactische blunder van Hitler en zijn generaals. Die waren blijkbaar vergeten dat Rusland een andere spoorbreedte heeft dan Duitsland. We zien hoe Duitse soldaten het Russische spoor moeten omsporen naar normaalspoor en de problemen bij de bevoorrading van de ingesneeuwde Duitse troepen in het bezette Russische gebied. De vernietiging en ontsporing van Duitse treinen komen soms spectaculair in beeld.

Bij de terugtocht van troepen uit Rusland zien we hoe het Russische spoorwegnet werd vernield en de machines die door de Duitse troepen daarbij werden gebruikt. In 1943 zijn de rollen in de oorlog omgedraaid, de geallieerden hebben nu de overmacht in de lucht. Steden, fabrieken en spoorwegen worden door Britse en Amerikaanse bommenwerpers massaal vernietigd. De beelden vanuit de lucht laten niet de dood en het verderf zien die door de bombardementen worden veroorzaakt. Wat overblijft, zijn lege straten met puin en verwrongen staal. Tussen die puinhopen overleven nog steeds de bewoners van dag tot dag.

We zien hoe na het beëindigen van de oorlog de spoorwegen onder het toeziend oog van de geallieerden weer gaan rijden. Duitsers uit de geruïneerde steden trekken dan massaal per trein naar het platteland om te hamsteren, hangend aan coupérijtuigen die toen nog over treeplanken beschikten.

De meeste beelden zijn in zwart/wit zoals we die kennen uit veel documentaires over WO II. Aangrijpender zijn de weinige kleurenbeelden. Het meest gevoelige onderwerp, de rol van de spoorwegen bij het vervoer naar de concentratie­kampen, wordt vermeden. Wie, zoals uw recensent, is opgegroeid met het idee dat de totale vernietiging van Duitsland de terechte straf was voor het land dat de oorlog was begonnen, blijft met het ongemakkelijke gevoel achter dat de overwinnaars ook veel te verwijten valt.

Eisenbahn Kurier verdient een compliment voor deze evenwichtige documentaire, die zo bijdraagt aan een weloverwogen standpunt ten aanzien van de massale vernietiging in de Tweede Wereldoorlog. Besloten wordt met de wens “nooit meer oorlog”.

Gratis thuisbezorgd. Bestel direct

Leo de Jong

Die französischen Meterspurbahnen des regulären Eisenbahn-Betriebs

Door: Rudolf Schulter. 224 blz., 17 x 25 cm., 231 kleurenfoto’s, 104 z/w foto’s, 12 kaarten en tekeningen. Uitgever: Stenvalls. Artikelnummer 097-0429. Prijs: € 28,95.

Smalspoor is in veel Europese landen een bedreigde exploitatievorm van spoor­wegen. Het kan overleven in de bergen, op eilanden en in gebieden met veel toeristen of een combinatie van deze elementen. Goederenvervoer op smalspoor bestaat bijna niet meer als gevolg van de concurrentie van andere vervoermiddelen. Daardoor rijden er op smalspoor steeds minder locomotieven, maar vooral motorwagens en treinstellen. Soms kunnen locomotieven hun bestaan nog even rekken door het rijden met trek­duwtreinen.

Smalspoor was er vroeg bij als het gaat om motortractie om de exploitatiekosten te drukken. Als de motor versleten was, kon de motorwagen altijd nog mee als rijtuig. Dat hielp bij het overleven en zorgde ervoor dat interessant materieel lang in dienst bleef. Daardoor zijn deze lijnen altijd interessant voor de hobbyist.

Vier van de vijf meterspoorlijnen in Frankrijk voldoen aan bovenstaande voorwaarden. De bijzondere omstandigheden waaronder smalspoorlijnen worden aangelegd, zijn vaak aanleiding voor aparte oplossingen. De lijn in de Cerdagne heeft een unieke hangbrug. De exploitatie in de Savoye was zo moeilijk, dat alle materieel oorspronkelijk werd gemotoriseerd, inclusief rijtuigen en goederen-wagens.

Twee lijnen hebben rails “à double-champignon”. Als de ene kant is versleten, kunnen de rails worden omgedraaid. Dat bespaart weer aan exploitatiekosten. Alleen de Blanc-Argent past niet zo in het beeld. Een deel van de lijn werd voor goederenvervoer omgebouwd naar normaalspoor. Een ander deel is nu een museumlijn, die de auteur om die reden, zeg maar ‘stiekem’, toch opneemt.

Dit is een degelijk boek, zoals we van deze uitgever verwachten. De ietwat saaie maar correcte titel duidt daar al op. Ieder bedrijf wordt volgens hetzelfde stramien behandeld. Een stukje historie over het exploitatiegebied, de geografie, de bouw, de exploitatie, de hoofdkenmerken van de lijn, de stations en het materieel. Ruimschoots voorzien van foto’s, kaarten, dienstregelingen, hoogteprofielen en veel meer.

Zo leren we hier dat Corsica ruim voor de jaartelling werd bewoond door Etrusken en Grieken. En dat het eiland nu een grotere mate van zelfstandigheid heeft dan in 1983, toen de SNCF de exploitatie overnam. Het huidige zelfstandige bedrijf heet Camini di Ferru di a Corsica in de eigen taal van het eiland.

Een aanrader dus voor alle smalspoorliefhebbers. Menigeen zal blij zijn dat het boek in het Duits is en niet in het Frans.

Gratis thuisbezorgd. Bestel direct

Leo de Jong

The Tramway Revolution in France (5 delen)

Door: Brian Patton. 974 blz., 24 x 22 cm., circa 1290 kleuren/zw foto’s. Ingenaaid. Uitgever: eigen uitgave (2015-2017). Artikelnummer 164-0131. Aanbieding: alle vijf delen samen voor € 69,75 (alleen afgehaald in de winkel). De delen zijn ook afzonderlijk te koop, zie prijzen hieronder.

Bijna iedereen heeft zich in de jaren 90 verbaasd over de nieuwe en vooral snelle tramontwikkelingen in Frankrijk. In de afgelopen 30 jaar zijn er maar liefst 25 steden met trams bijgekomen. De drie bedrijven die er nog waren zijn vernieuwd en uitgebreid. Voor de Schotse tramkenner Brian Patton was deze ontwikkeling aanleiding om vijf boeken in eigen beheer uit te geven. Het onlangs verschenen vijfde en laatste deel is aanleiding ze in het winkel-assortiment op te nemen en aandacht te vragen voor deze interessante serie.

Er mag echt van een revolutie gesproken worden, want tot nu toe is er bijna 800 km nieuwe tramlijn in Frankrijk bijgekomen. Bovendien zijn er geheel nieuwe tramtypes ontwikkeld: TFS 1 (Nantes) en de lagevloer tram TFS 2 (Grenoble), met als succesvolle opvolger de Citadis in verschillende uitvoeringen. Ondanks deze standaardisatie verschilt het aanzicht van de Citadis per stad flink door de vrij te ontwerpen kopvorm. De schrijver neemt ons mee naar al deze zaken en brengt ze ook in beeld.

Brian Patton behandelt alle railgebonden vervoer, dus ook de Translohr, de geleide bussen en de funiculaires. Per stad staan in de boekjes een duidelijk kaartje, een ruime beschrijving met achtergronden en een blokje technische details. Dan volgen er twee foto’s per pagina, geplaatst tegen de vouw van het boek (nooit erover) met tekst en uitleg naast de foto. Het begin van de zegetocht vinden we in de steden Nantes en Grenoble. Er is steeds aandacht voor introductie- en veiligheidscampagnes. De schrijver heeft oog voor bijzondere plaatsen, wat een goede indruk geeft van de besproken stad. In Frankrijk gaat de aanleg van een tramlijn vrijwel altijd gepaard met een totale herinrichting van de openbare ruimte. Dat maakt het niet alleen financieel aantrekkelijk, maar deze verbeteringen zorgen vaak ook voor een groter draagvlak bij de bevolking.

In de delen 2 t/m 5 worden groepen van Franse steden behandeld met als extra in deel 5 ook de nieuwe trambedrijven in Noord-Afrika. Dit mag een vooruitziende blik genoemd worden, want vooral Algerije loopt in de voetsporen van Frankrijk met een programma dat kan oplopen tot een totaal van 17 trambedrijven, waarvan er nu al vier in dienst zijn. Er is een sterke band met Frankrijk. Het vervoerbedrijf van Parijs (RATP) levert veel kennis en in Annaba worden met hulp van Alstom al vijf Citadissen per maand geproduceerd.

The Tramway Revolution in France. Volume 1: Introduction.

Door: Brian Patton. 104 blz., 24 x 22 cm., 200 foto’s. Uitgever: eigen uitgave (2015). Artikelnummer 164-0126. Prijs: € 15.

Het eerste deeltje lijkt wel geschreven voor bestuurders en burgemeesters. De Franse burgemeesters hebben een veel grotere invloed dan in Nederland. Is de burgemeester pro tram, dan gaat die er komen, is de burgemeester tegen, dan komt de tram er niet. De planologisch procedures gaan ook sneller dan bij ons vanwege de Declaration d’Utilité Publique (DUP).

Een van de eerste hoofdstukken geeft richtlijnen voor het opzetten ven een trambedrijf. Met droge humor en foto’s wordt aangetoond dat het om meer gaat dan baan, bovenleiding en tramwagens. Op alle bijkomende zaken wordt ingegaan met foto’s die in vrijwel alle Franse tramsteden zijn gemaakt. Deze algemene zaken rondom de invoering van de tram worden sneller vergeten dan de tram zelf. Zij bepalen mede de acceptatie van de tram, net zoals goedgekozen oplossingen de bedrijfsvoering vergemakkelijken. Een dergelijke brede kijk op het totaal die de bedrijven overstijgt kom je niet vaak tegen. Denk aan vervoerstechniek, halteplaatsen en overstappunten en inrichting van de tramwagens zelf. Kortom, de ontwerpfasen in een notendop.

Gratis thuisbezorgd. Bestel direct

The Tramway Revolution in France. Volume 2: Paris and Île de France.

Door: Brian Patton. 160 blz., 24 x 22 cm., 280 foto’s. Uitgever: eigen uitgave (2015). Artikelnummer 164-0127. Prijs: € 15.

Dit deeltje is geheel gericht op Parijs. Aan bod komen de historische achtergrond en de ontwikkeling van het vervoer. Indrukken van de lijnen T-1 t/m T-8. Omdat de uitgave inmiddels twee jaar oud is, heeft T.9 het boekje al ingehaald, en staat die nog bij toekomstige lijnen tot en met T-13. Bovendien zijn de funiculaires in Parijs opgenomen.

Gratis thuisbezorgd. Bestel direct

The Tramway Revolution in France. Volume 3: The Northern Regions.

Door: Brian Patton. 200 blz., 24 x 22 cm., 240 foto’s. Uitgever: eigen uitgave (2016). Artikelnummer 164-0128. Prijs: € 15.

Ter sprake komen de steden Angers, Brest, Caen, Laon, Le Havre, Le Mans, Lille, Nantes, Orléans, Rouen, Tours en Valenciennes.

Gratis thuisbezorgd. Bestel direct

The Tramway Revolution in France. Volume 4: Central France.

Door: Brian Patton. 204 blz., 24 x 22 cm., 290 foto’s. Uitgever: eigen uitgave (2016). Artikelnummer 164-0129. Prijs: € 15.

Dit deel behandelt Besançon, Clermont Ferrand, Dijon, Lyon, Mulhouse, Nancy, Puy de Dôme, Reims, Saint Étienne, Strasbourg en grensoverschrijdende tramverbindingen.  

Gratis thuisbezorgd. Bestel direct

The Tramway Revolution in France. Volume 5: The Southern Regions; North Africa.

Door: Brian Patton. 306 blz., 24 x 22 cm., 280 foto’s. Uitgever: eigen uitgave (2017). Artikelnummer 164-0130. Prijs: € 18.

Het laatste en wellicht interessantste deel gaat over Aubagne, Avignon, Grenoble, Marseillle, Montpellier, Nice, Toulouse en de funiculaires. Verder worden behandeld de export van de Citadis en de Noord-Afrikaanse landen Marokko, Tunesië en Algerije.

Gratis thuisbezorgd. Bestel Direct

Aanbieding: alle vijf delen samen voor € 69,75 (alleen afgehaald in de winkel).

Karel Hoorn