Martin Bos haalt herinneringen op aan een lange treinreis
Van Peking naar Moskou in 1986
Dit verslag gaat over een reis die ik meer dan 30 jaar geleden heb gemaakt. Het was een bijzondere tijd omdat in de USSR Perestrojka (grote hervormingen van het land met behoorlijk wat ‘reuring’) heerste en China net de ‘deur open had gezet’ voor buitenlandse toeristen. Ik gebruik de naam Peking omdat dit toentertijd de schrijfwijze was. Tegenwoordig is het Beijing. De dia’s en fotonegatieven zijn er in die 30 jaar niet beter op geworden; excuus voor de kwaliteit.
Waarom?
Ik had altijd al een vaag verlangen om per trein van Moskou naar Vladivostok te reizen. In 1986 boekte ik een groepsreis door China; die eindigde in Hong Kong. Een vriendin zei toen: “Als jij zo van treinen houdt, waarom ga je dan niet terug naar Nederland per trein?” Verder vertelde ze dat er in Amsterdam een reisbureau was, Tozai Travel, dat alles voor mij kon regelen. Toen had ik geen reden (meer) om dat niet te onderzoeken.
Voorbereiding
In die tijd was internet nog niet beschikbaar. Het boeken van een reis ging telefonisch of via een reisbureau. Het bezoek aan Tozai Travel was een groot succes. Ze konden inderdaad de hele reis voor mij regelen: vanaf Hong Kong, via Peking en Moskou naar Rijswijk, inclusief treintickets, reserveringen van de zitplaatsen, het slaaprijtuig en de couchette, vliegtickets, hotelovernachtingen en transfer van hotel naar vliegveld of station en omgekeerd. 
Alles behalve de visa voor de toenmalige USSR, Polen en de DDR. Ze hadden een folder waar alles in stond zodat ik thuis alles rustig kon nalezen. Verder heb ik dankbaar gebruik gemaakt van de ‘Thomas Cook Timetables’, de ‘Continental’ en de ‘Overseas’. Iets anders was dat een reis door ‘Rusland’ in die tijd werd gezien als een avontuur. Hoe zat het met het eten? Werd je wel toegelaten ook al had je een geldig visum? Gorbatsjov was toen ‘de baas’ in de USSR en had net de Perestrojka gestart. In sommige boeken kon je dramatische verhalen lezen dat bijvoorbeeld na drie dagen de keuken zonder voorraad was en dat je de rest van de reis, nog vier dagen, op stations iets te eten moest regelen.
De reis
Het is onhandig en onhaalbaar om een echt verslag te schrijven van een reis van 30 jaar geleden op enkele pagina’s. Daarom wat herinneringen en wat foto’s. Het weer was niet altijd even goed dus de foto’s zien er wat ‘somber’ uit.
Peking
De reis begint op het Centraal Station. Heel veel Chinezen en nog heel weinig auto’s.
Er zijn niet alleen binnen loketten.
Mijn trein stond al klaar op het ‘Hausbahnsteig’, spoor 1 dus. Zeker 13 rijtuigen met zowel slaapwagens, ligrijtuigen en zitrijtuigen.
Het staat wel een beetje apart: in het rijtuig een dienstregeling van een trein die er bijna acht dagen over doet. Op de trein staat het er duidelijk: Moskou-Peking.
In de coupé bleken al drie jonge Russen te zitten die in China een aantal maanden hadden gewerkt en nu weer terugreisden. Omdat elektronica in China ‘makkelijk’ te koop was, hadden ze een en ander aan apparatuur gekocht en was de ruimte voor koffers (in de coupé boven het gangpad) daar compleet mee gevuld. De koffers gingen ergens anders.
Eten en drinken
De volgende morgen kwam de spannende vraag “Is er wat te eten?” Nou dat was geen probleem: genoeg en lekker (inclusief bier; daarover later meer).
Ook zagen we de eerste stoomlocomotieven.
Later op die dag begon ik me te realiseren dat het doel niet was om aan te komen in Moskou, maar dat de reis de bestemming was. Je gaat ‘leven’ in de trein. Je ontmoet dezelfde gezichten in de restauratiewagen.
De grens
Na een dag en een nacht treinen kwamen we bij de grens van China en de USSR (die bestond toen nog). Het landschap werd kaal en een ‘ijzeren gordijn’ was er niet. De toren op het gebouw maakte duidelijk dat daar de echte grens was.
In Manchuria, het grensstation van China, werd van wielstellen gewisseld en moest je ervoor tekenen dat je echt China verliet.
In Zabajkalsk, het Russische grensstation, ging de dienstregelingtijd van Peking-tijd naar Moskou-tijd en werd je Russische visum gecontroleerd. In China vertrokken we volgens dienstregeling om 7 uur 01 uur en in de USSR kwamen we om 3 uur 26 aan; een rit van een half uur. Alles ging soepel. Om roebels te kopen gebruikte je travellers checks (pinnen, wat is dat?). Een andere buitenlander had travellers checks die te ‘modern’ waren. Dat model stond niet als voorbeeld in de klapper met alle varianten… Ik leende hem wat geld en later in een groot station (Irkoetsk) lukte het hem wel om geld te wisselen.
De stoom ging eraf en de diesel ging ervoor. Later in Chita was er weer tractiewissel; een elektrische locomotief kwam ervoor.
Tijd
Naast de ‘dienstregelingtijd’ had je ook nog de echte tijd, die op de klokken te zien was. De echte tijd was gekoppeld aan de tijdzones: omdat we dag en nacht doorreden in westelijke richting werd de klok elke dag één uur achteruitgezet; dus elke dag telde 25 uren.
Het Bajkalmeer
De rit langs het Bajkalmeer duurt vooral erg lang: in de rijrichting links land en rechts water, uren achter elkaar. Na het ontbijt bleef ik met andere reizigers naar Moskou in de restauratiewagen hangen, naar buiten kijken, wat kletsen, koffiedrinken en nog wat koffie, tot het tijd was voor de lunch (ook in de restauratiewagen). Het weer was wel goed.
Sljudjanka
Na een halve dag kom je in Sljudjanka en merk je dat de Trans Siberische Spoorlijn er ook is voor goederenvervoer.
Irkoetsk
En na weer een tijd reizen kwam ik in een stad die ik kende van de aardrijkskundeles: Irkoetsk. Met een loc en een tram.
Bier?
Die avond rook het naar dropwater in de coupé. Ik keek goed en zag een bierfles vol met donkerbruin water. Bij mij viel het kwartje: Gorbatsjov had het land ‘drooggelegd’; alcohol was verboden en mijn medereizigers probeerden nu zelf bier te ‘brouwen’ of iets dat daar op moest lijken. Ik had nog paar Chinese flesjes bier over (vraag me niet waarom) en bood die hen aan. Zelf hoefde ik niet. Zij waren daar erg blij mee en de stemming kon niet meer kapot.
Berkenbossen
Vaak wordt bij de Trans Siberische Spoorlijn gedacht aan eindeloze berkenbossen. Die waren er ook, maar uiteindelijk maar één dag – maar dan wel ook alleen maar dat. Het uitzicht was alsof er behang tegen het raam was geplakt. Ik bleef hangen in de restauratie, las een goed boek en die dag ging voorbij.
Moskou
En dan is er Moskou. Niet ineens. Na de berkenbossen komt de Oeral; eigenlijk heuvels die met midden-Duitsland zijn te vergelijken. Er is een soort monument dat de grens van Europa en Azië aangeeft, maar daar ben je voorbij voordat je er erg in hebt. Het landschap wordt ‘voller’: meer wegen, meer dorpjes en stadjes, meer mensen buiten. Het wordt drukker: nog vaker een stad, meer spoorlijnen en op de kaart zie je dat je Moskou nadert.
Het eindpunt van de treinreis, die begon op Peking Centraal Station en eindigt op Station Moskva Jaroslavskaja.
De taxi stond klaar en bracht me naar mijn hotel, zo’n beetje naast de Basiliuskathedraal.
Martin Bos
| [printfriendly] |
Peking – Moskou, drie spoorlijnenHieronder een korte beschrijving van de route, gebaseerd op Wikipedia. Feitelijk is hier sprake van drie spoorlijnen: Klik op de kaartjes voor een vergroting.
1. De Jingha-spoorlijn, Peking – Harbin, 京哈鐵路 De spoorwijdte van Chinees hoofdspoor is grotendeels normaalspoor. De lengte van dit traject bedraagt 1249 km. De aanleg van het eerste deel startte in 1881. Het duurde ruim 20 jaar voordat de hele route beschikbaar was voor vervoer. De bovenleidingspanning is 25 kV met 50 Hz. 2. De route Harbin–Manzhouli– Chita, onderdeel van de Trans-Mantsjoerische spoorlijn, 東清鐵路 De lengte van dit traject is 1407 km. Manzhouli is het grensstation (China – Rusland). De aanleg startte in 1897; de opening was in 1901. Noordoost China heeft lang onder Russische invloed gestaan, en daarmee de spoorlijnen ook. Harbin bijvoorbeeld is in 1889 gesticht door de Russen, werd in 1905 Japans en in 1946 weer Chinees. Dit heeft natuurlijk invloed gehad op de aanleg van de spoorwegen. Rusland had er belang bij om vanuit Rusland via Harbin een korte spoorlijn naar Vladivostok met een zeehaven te bezitten voor het goederenvervoer; deze werd aangelegd als breedspoor. Na de Japans-Russische oorlog kwam dit deel van China onder Japanse invloed te staan en werd het Chinese deel van de spoorlijn omgebouwd tot normaalspoor. In het grensstation Manzhouli worden hier de draaistellen van de rijtuigen uitgewisseld.
3. Het traject Chita – Moskou, onderdeel van de Trans-Siberische spoorlijn, Транссибирская магистраль Over deze spoorlijn is al heel veel geschreven. Totale lengte Moskou – Vladivostok is 9289 km. Het deel Chita – Moskou is 6199 km lang. De reden om deze spoorlijn aan te leggen was het geoderenvervoer, terwijl Vladivostok een belangrijke marinehaven was. De aanleg startte in 1891 en was over de hele lengte gereed in 1916. Op het hoogtepunt werkten er ongeveer 65.000 arbeidskrachten tegelijk aan de aanleg. De aannemers wilden op kosten besparen door bruggen te vervangen door veerponten. Het traject loopt over de toendra, door moerassen, over heuvels en dalen en vlakke landbouwgronden. Vanaf 3 december 1898 tot aan de Oktoberrevolutie van 1917 reed de Transsiberië Express van de Compagnie Internationale des Wagons-Lits op dit traject. In de Tweede Wereldoorlog (totdat Duitsland Rusland aanviel) werden oorlogsgoederen tussen Duitsland en Japan via deze spoorlijn vervoerd. Sinds 2002 is de hele lijn geëlektrificeerd (25 kV en 50 Hz). De lijn is belangrijk voor goederenvervoer van China naar Europa. Van Peking naar Moskou in 2018Zelf de reis maken kan nog steeds:
Meer weten:
In de NVBS-bibliotheek zijn de volgende boeken te vinden:
De NVBS-winkel heeft diverse dvd’s te koop. |
