Realp – Tiefenbach – Furka – Muttbach-Belvédère – Gletsch – Oberwald

Dampfbahn Furka-Bergstrecke

De Dampfbahn Furka-Bergstrecke is een historische spoorlijn in Zwitserland. Het traject maakte ooit deel uit van de Furka-Oberalp-Bahn, totdat de reguliere treinen gebruik gingen maken van de Furka-basis­tunnel. Tegenwoordig rijden er stoomtreinen over het oude traject. Martin Bos, de auteur van dit artikel, is als vrijwilliger betrokken bij deze fraaie museumlijn.

Een stoomlocomotief van de Furka-Oberalp-Bahn in Oberwald, 9 mei 1950. Foto: J.A. Bonthuis, collectie Stichting NVBS Railverzamelingen.

Inleiding

Zwitserland had net als in Nederland een periode waarin het spoorwegnet werd opgebouwd. Bij de zogenaamde ‘hoofdlijnen’ speelde ook de discussie waar de Alpen in noord-zuid-richting zouden worden doorkruist. Nadat duidelijk was dat er een normaalspoorlijn via de Gotthard en ook een via de Simplon zou gaan lopen, werden er keuzes gemaakt voor de andere verbindingen. Voor de Zwitserse variant van de Nederlandse ‘nevenlijnen’ werd daarbij ook gekozen voor meter­spoor, omdat dit goedkoper was en makkelijk te bouwen was in smalle bochtige dalen en over of onder bergpassen door.

In het noordelijk laagland ontstond een zeer uitgebreid lijnennet met ook meerdere oost-westverbindingen. In zuiden met de Alpen werd uiteindelijk gekozen voor een dwarslijn vanaf Chur in het oosten, via Andermatt naar Brig in het westelijk deel van Zwitserland. De Dampfbahn Furka-Bergstrecke is een deel van deze spoorlijn.

Plaats van de lijn in het land

De lijn

De spoorroute Chur – Andermatt – Brig is door twee bedrijven aangelegd en werd door hen ook geëxploiteerd: de Rhätische bahn en de Furka-Oberalp-Bahn (FO). Het ‘grensstation’ was Disentis/Mustér. In 1982 heeft de FO het traject Realp – Tiefenbach – Furka – Muttbach-Belvédère – Gletsch – Oberwald verlaten voor een andere lagere route via de Furka-basistunnel. De Dampfbahn Furka-Bergstrecke heeft het verlaten bergtraject overgenomen. Het bevindt zich in de groene cirkel op de kaart.

Belangrijkste gegevens:

• Oberwald – Gletsch – Muttbach-Belvédère – Furka – Tiefenbach – Realp
• ‘Kursbuchfeldnummer’ 615
• Lengte traject 18 km
• Spoorwijdte 1000 mm
• Hoogste hellingspercentage (tandrad) 118‰
• Tandradsysteem Abt

Geografische beschrijving

De spoorbaan begint in Oberwald; dit dorp ligt bijna aan het eind van het dal van de Rhône in het ‘Obergoms’. Deze regio ligt in het kanton Wallis, dat zich naar het westen toe uitstrekt tot het meer van Genève. Vanaf Oberwald loopt de spoor­baan in oostelijke richting steil met een tandstaaf omhoog in het dal van de Rotten (zo wordt de Rhône hier genoemd) stroomopwaarts tot Gletsch. In dit dorpje komen twee zogenaamde ‘Passstraßen’ uit, die van de Furkapass en van de Grimselpass.

In het verleden eindigde de Rhônegletsjer bij dit dorpje en begon de rivier de Rhône. Dat is verleden tijd. De gletsjer heeft zich teruggetrokken en je moet hoog stijgen om bij het gletsjerijs te komen. De spoorlijn klimt verder in de richting van de Furkapass. De pas ligt op 2431 m. De spoorbaan gaat met een tunnel, ongeveer 300 meter lager, onder de pas door van het dal van de Rhône naar het dal van de Furkareuss. De pas is ook de grens tussen de kantons Wallis en Uri.

Aan de oosteinde van de tunnel ligt de halte Furka. De rivier de Furkareuss stroomt daar naast de spoorlijn. Beide dalen door het Urserental in oostelijke richting naar Realp. Bij Realp eindigt de Dampbahn Furka-Bergstrecke. De rivier stroomt verder het dal uit naar Andermatt en Göschenen bij de Gotthardtunnel.

De wapens van de kantons Wallis en Uri.

Historie

In 1983 is de vereniging Dampfbahn Furka-Bergstrecke (VFB) opgericht om het verlaten traject te redden. In 1985 is de exploitatiemaatschappij Dampfbahn Furka-Bergstrecke (DVB) opgericht die het vervoer is gaan verzorgen.

Stapsgewijs is de spoorbaan hersteld, werden stationsgebouwen en haltes gerenoveerd of nieuw gebouwd, originele en niet zo originele locomotieven en rijtuigen op­gespoord, gekocht, teruggehaald, gerestaureerd of gereconstrueerd. In 1992 kon het eerste deel (Realp – Tiefenbach) weer worden bereden. Het eindpunt Oberwald werd in 2010 bereikt.

Het tracé

Rollend materieel

De DFB beschikt over vijf rijvaardige stoomlocomotieven. Vier hebben in de regio dienstgedaan. Twee hiervan zijn, na de elektrificatie in het FO-tijdperk, via een omweg in Vietnam terecht gekomen. In 1990 zijn deze twee samen met twee andere stoomlocs gekocht en terug naar Zwitserland gebracht. Vrijwilligers zijn nu bezig om de laatste loc te restaureren. Verder zijn er enkele diesellocs, sommige met bagageruimte.

De personenrijtuigen zijn afkomstig van onder andere de Materhorn Gotthard Bahn en haar voorgangers de Furka-Oberalp-Bahn en de Brig-Furka-Disentis-Bahn. Veel rijtuigen hebben een grondige restauratie ondergaan voordat ze in dienst konden komen.

Lok 6 Weisshorn, Gletsch, 29 september 2012.

Draisine Xmh.

Personenrijtuig B 2210, Oberwald, 29 september 2012.

Gletsch, BahnÜberGang Furkastrasse, 28 september 2012.

Station Muttbach-Belvédère, 30 augustus 2013.

Nederlandse vrijwilligers

De Dampfbahn Furka-Bergstrecke bestaat dankzij 6 à 700 vrijwilligers: heel veel Zwitsers, een groot aantal Duitsers en ongeveer 30 Nederlanders. Er is een Neder­landse sectie met ongeveer 100 leden. Meer informatie: www.furkabahn.nl

Vrijwilligers aan het werk.

De actieve Nederlanders gaan in groepen van ongeveer tien mensen elk jaar een week naar Zwitserland om daar aan de spoorlijn te werken. Het soort werk varieert maar heeft vaak te maken met het spoor zelf. Lid worden van de Nederlandse afdeling van de Verein Furka-Bergstrecke (VFB) kan via deze link. Er zijn ook NVBS’ers lid 😊.

Martin Bos