Nieuwe boeken en dvd’s

Belgium Underground (Pre-Metro and Metro, 1957 – 2017)

Door: G. Skelsey & Y.L. Hansart. Uitgever: LRTA. 128 blz. A4, 185 kleuren en zw/w foto’s. Artikelnummer 166-0010. Prijs: € 24,75.

Veel wereldsteden hadden aan het begin van de vorige eeuw een uitgebreid tramnet opgebouwd, zoals Parijs, London, Berlijn, Wenen, New York, enz. Maar na de Eerste Wereldoorlog werd de tram steeds meer als een hindernis ervaren voor de opkomende auto. Bovendien was er in veel grote steden alternatief vervoer in de vorm van een metro of stadsspoorweg. Kleinere steden konden zich dergelijke dure oplossingen niet veroorloven.

Na de Tweede Wereldoorlog zaten deze steden met een verouderd tramnet in het centrum van de stad zonder metro. De roep om een stad waar de auto ruim baan kreeg werd steeds luider (in het Duits: een ‘autogerechte’ stad). Maar geld voor een dure metro was er niet.

Ook in Brussel stond men voor dit dilemma. In België werd daarom een andere manier gezocht. Een geleidelijke overgang van een fijnmazig tramnet naar een meer grofmazig metronet, waarbij telkens korte stukken tunnel in gebruik werd genomen door de tram, die uiteindelijk een aaneengesloten metronet zouden vormen. Een oplossing van de ‘lange adem’, maar de investering kon op deze manier over tientallen jaren worden gespreid. De Belgen noemden het een pre-metro-oplossing. In België koos uiteindelijk alleen Brussel voor deze aanpak, Antwerpen zette niet door.

De eerste hoofdstukken in deze nieuwe uitgave van de LRTA gaan in op ondergrondse tramlijnen voor de Tweede Wereldoorlog, zoals in Boston, en Europese plannen na de oorlog (Hannover, Keulen, Wenen, Stuttgart). Daarna gaat het over Brussel in de jaren 50 (Expo ‘58), de pre-metro-ontwikkelingen en de metrolijnen vanaf 1976.

De ontwikkelingen in Antwerpen, Gent, en Charleroi komen aan bod in het volgende hoofdstuk. De metro in Brussel vanaf 1991 tot heden wordt besproken. Als aanvulling op het LRTA-boek uit 2008 over de tram in Brussel (Brussels, A Tramway Reborn) volgt nog een hoofdstuk over de tram in 2017. Telkens is er, weliswaar bescheiden, aandacht voor het materieel.

Dit is een degelijke studie van de ontwikkeling van de metro in België, zoals we die van de LRTA mogen verwachten. Verplichte literatuur voor iedereen met belangstelling voor de ontwikkelingen in stedelijk railvervoer, vooral in België. Maar voor liefhebbers zonder geografische kennis van de behandelde steden vergt het, ondanks de vele kaarten (34 stuks), een hele studie en veel geblader om die ontwikkelingen te volgen.

Bestellen via de webshop (gratis verzending).

Rail Away 63 (Zwitserland – Frankrijk)

Dvd. 118 minuten. Uitgever: EO/Source1Media (2019). Artikelnummer 450-2022. Prijs: € 14,99.

Tandrad naar de Top zou de titel kunnen zijn van deze dvd. Want in Zwitserland gaan we met de Gornergratbahn richting Matterhorn en in Frankrijk met de Tramway du Mont-Blanc bijna richting de Mont Blanc. De rit in Zwitserland is de 200ste aflevering van het populaire EO-programma Rail Away.

Om bij deze tandradbanen te komen, nemen we natuurlijk de trein. Naar Zermatt kan dat zelfs niet anders. We rijden mee met de MGB vanaf Furka, langs Oberwald, naar Zermatt. Tussendoor bezoeken we de Furka Dampfbahn nog even. In Frankrijk gaan we van Annecy naar St. Gervais-les-Bains, een fraaie rit met een modern treinstel, maar met de SNCF gaat het niet zo goed blijkt uit het commentaar.

Het contrast tussen de tandradbanen kon niet groter zijn. De Gornergratbahn gaat met het modernste materieel vaak dubbelsporig naar het uitzichtspunt op 3089 meter boven zeeniveau. De machinist bedient zijn trein comfortabel in zijn shorts met de pink (bijna) en kijkt routineus naar het overweldigende uitzicht. Het spoor ligt er perfect bij en lijkt geschikt voor een TGV, maar snel gaat het niet, want om zover te klimmen is een tandrad nodig.

De Tramway du Mont-Blanc beschikt slechts over drie treinstellen uit 1956: allemaal in een andere kleur en vernoemd naar de dochters van de eigenaar. Voor twee cabines was geen geld en de machinist zit altijd achterin. In het stuurstandrijtuig staat een collega die signalen doorgeeft aan de machinist. Sneeuwruimen is een probleem en de rit eindigt daarom voortijdig op een tussenstation, want de rest van het traject naar Nid d’Aigle (2372 meter) is ondergesneeuwd, zoals vanuit de helikopter goed is te zien.

Deze dvd bevat naast de twee Rail Away-programma’s ook extra filmmateriaal (cabinerit en helikopteropnamen). Dat alles voor slechts 14,99 euro. Dat is een stuk goedkoper dan een retourtje naar de top, zeker in Zwitserland. Dus besluit u misschien wel om gewoon thuis te blijven en de tocht vanuit de luie stoel te maken?

Bestellen via de webshop (gratis verzending).

Meer weten?

Kaart van de Gornergrat Bahn

Dienstregeling van de Furka-Dampfbahn

Dienstregeling van de Tramway du Mont-Blanc

Rail Away 61 & 62 (Oostenrijk – Zweden – Duitsland – Kroatië)

Dvd. 125 minuten. Uitgever: EO/Source1Media (2019). Artikelnummer 450-2023. Prijs: € 17,50.

Dwars door Europa gaat deze dvd met vijf recente afleveringen van de serie van de EO over markante spoorlijnen.

De reis begint met de Pinzgauer Lokal­bahn, de smalspoorlijn tussen Zell am See en Krimml in Oostenrijk. We reizen, samen met veel skiliefhebbers, in een getrokken trein met een Gmeinder-loc uit de serie Vs 81-83 en twee gemoderniseerde rijtuigen naar de Kitzbüheler Alpen en het National­park Hohe Tauern. De lijn is in 2008 overgenomen van ÖBB door het land Salzburg. Ook de motorwagens, ex-ÖBB 5090, komen in beeld, evenals nostalgie­diesel ÖBB 2095.

In Zweden rijden we van Ludvika via Borlänge naar Mora in een rustgevende tocht langs eindeloze naaldbossen, koele meren en rode houten huizen in een elektrisch tweewagenstel van de Tågkompaniet.

In Duitsland maken we een rit tussen Lutherstadt Eisleben en Eisenach via Erfurt met elektrische treinstellen Baureihe 442 van Abellio. We bezoeken de belang­rijkste locaties uit het leven van de kerkhervormer, van zijn geboortehuis en de deur met de 95 stellingen tot zijn werkkamer en sterfhuis.

De mooiste beelden zijn echter te vinden op de tweede dvd met twee afleve­ringen over Kroatië. We maken een lange rit van de hoofdstad Zagreb naar Split (met een uitstapje naar Sibenik) met een kantelbak dieseltreinstel, afgeleid van de Duitse Pendolino-treinstellen. Alras wordt duidelijk waarom de treinen op deze dienst rijden: scherpe bogen volgen elkaar snel op. Ondertussen wordt uitgelegd dat de techniek, net als in Duitsland, niet altijd vlekkeloos werkte. Camera­beelden laten zien hoe het er uitziet als de zaak wel functioneert. De natuur in Kroatië is zeer mooi en gevarieerd. De oude steden aan de rotsachtige Dalmatische kust met zijn vele eilanden zijn prachtig.

In het eerste deel komen we tijdens onze rit nog wat elektrisch materieel tegen (iets meer dan een derde van het 3000 km lange net is geëlektrificeerd) maar in het tweede deel niet meer. Bij elk station wacht de chef ons op om het vertrek­sein te geven. De emplacementen zijn groot maar leeg. Zo nu en dan worden we door mijnenvelden herinnerd aan de Kroatische bevrijdingsoorlog van 1991-1995. Voor de korte rit naar Sibenik staat een Italiaanse motorwagen te wachten, die aan één kant door grafittikunstenaars is beklad en aan de andere kant door designers die niet van veel betere smaak getuigen.

Alleen al de twee afleveringen in Kroatië zijn de prijs van deze set dvd’s meer dan waard: 17,50 euro.

Bestellen via de webshop (gratis verzending).

Meer weten?

Spoorkaart Zweden (pdf)

Pinzgauer Lokalbahn

Leo de Jong