Metro’s en voorstadslijnen in de Canadese provincie Quebec

Railvervoer in Montreal

Marinus de Jong heeft enige tijd in Canada gewoond. Hij schreef voor ons een artikel over het railvervoer in en rond Montreal. Ook het grote spoor- en trammuseum Exporail komt aan de orde.

Montreal is de grootste stad van de Canadese provincie Quebec. De officiële taal in deze provincie is Frans; in het Frans schrijf je Montréal en Québec. Het openbaar vervoer in de regio bestaat uit drie grote stadsvervoerbedrijven (Montreal, Laval en Longeuil) en EXO, dat de forensentreinlijnen en overige buslijnen in de agglomeratie coördineert.

Metrostel type MR-63 in de werkplaats Honoré-Beaugrand. Duidelijk is te zien dat de metro in Montreal op luchtbanden rijdt, net zoals die in Parijs. Foto: Wikipedia.

Metro

Het ooit uitgebreide stadstramnet van Montreal is opgeheven ten faveure van een veel minder uitgestrekt, maar wel druk metronet. De stad kent vier metrolijnen, samen 71 km, gebouwd naar voorbeeld van Parijs (met Franse adviseurs uiteraard) met metro’s op luchtbanden. Deze rijden volledig ondergronds.

Exploitant is de STM (Société De Transport de Montréal), het bedrijf dat ook de busdiensten op het hele eiland waarop Montreal ligt exploiteert. Website www.stm.info/en.

Metronetwerk Montreal: vier lijnen met lijnkleuren, geen lijnnummers. Vanaf het vliegveld rijdt snelbus 747 naar de stad (stippellijn op de kaart). Hiervoor kun je een dagkaart kopen die daarna 24 uur geldig is op alle metro- en buslijnen.

Voorstadslijnen

Er is een elektrische voorstandslijn naar Deux Montagnes (11,5 kV wissel­spanning). De dienst is momenteel wat verstoord door de aanleg van de REM, zie verderop.

De lijn heeft een interessante historie. Ze is ooit geëlektrificeerd om de lange-afstandsstoomtreinen met elektrische voorspanlocs door de tunnel onder de Mont Royal te trekken. Er staat nog zo’n loc in het museum Exporail en een andere als statisch monument in Deux Montagnes. Een andere bijzonderheid is dat de lijn zowel hoge als lage perrons heeft en ook deuren op verschillende hoogtes, die geopend worden afhankelijk van het soort perron (zie foto’s hieronder).

Er zijn vijf andere voorstadslijnen met dieseltreinen (enkel- en dubbeldekkers met locomotief in trek-duwformatie). Hoewel erg op forensen afgestemd, rijden twee lijnen ook in het weekend.

Voorstadslijnen Montreal, exploitant EXO.

Station Pine Beach (Montreal) met AMT-trein (tegenwoordig EXO) op de lijn naar Vaudreuil, 21 maart 2015. Foto: Marinus de Jong.

Station Riviere des Prairies (Montreal) met AMT-trein (tegenwoordig EXO) op de lijn naar Mastouche, 22 mei 2015. Direct achter de locomotief is te zien dat er aparte deuren zijn voor hoge en lage perrons. Foto: Marinus de Jong.

Treinen

Verder is er het lange-afstandsvervoer van VIA Rail en de Amtrak-verbinding naar New York. VIA Rail rijdt naar Ottawa, Quebec (hoofdstad van de provincie Quebec), Toronto (en verder naar Windsor-Ontario) en Halifax (Nova Scotia). Ook zijn er nog twee curieuze lange verbindingen naar Jonquiere (500 km) en Senne­terre (700 km) door de uitgestrekte bosgebieden ten noorden van Montreal, die afgelegen dorpen en gehuchten bedienen.

Al deze treinen vertrekken vanaf het Central Station (Gare Centrale) van Montreal. Website: www.viarail.ca/en.

Lange-afstandstreinen in Canada (VIA Rail) en Amtrak-verbinding met New York.

Stationshal Quebec Ville VIA Rail, 16 augustus 2015. Foto: Marinus de Jong.

Réseau express métropolitain (REM)

Momenteel vinden in Montreal omvangrijke werkzaamheden plaats aan een volautomatische light rail, met een uiteindelijke lengte van 67 km. De treinen (van Alstom) gaan zonder bestuurder rijden en de perrons worden met glazen schuifdeuren afgesloten. Voeding is 1500V gelijkspanning.

Daartoe wordt de bestaande elektrische voorstadsspoorlijn naar Deux Montagnes, die met een tunnel onder de Mont Royal door in het Central Station eindigt, verbouwd en verlengd met een lange aftakking naar het vliegveld en het westelijk deel van het eiland enerzijds en met een spectaculaire brug naar de overzijde van de Saint Laurence-rivier anderzijds. Afgezien van die tunnel en straks onder het vliegveld is de lijn bovengronds.

Réseau express métropolitain (REM).

Ottawa

Met een treinreis van twee uur ben je vanuit Montreal in Ottawa, waar thans een 12,5 km lange lightrail (sneltram) in aanleg is, de Confederation Line, te exploiteren met Citadis-trams van Alstom. De tram gaat ook bij het treinstation stoppen, dat overigens nogal ver buiten de binnenstad ligt. De opening vond – na een aantal keer te zijn uitgesteld – recent plaats op 14 september 2019.

Er zijn plannen om hierna nog aan verdere verlengingen te werken. Behalve een tunnel van 2,5 km in het centrum maakt de tram veel gebruik van verbouwde reeds bestaande vrije busbanen. Voorziene reistijd is 25 minuten, met in de spits een frequentie van elke 5 minuten met mogelijk gekoppelde trams.

Inmiddels is fase 2 gelanceerd. Dit betreft verlengingen vanaf beide eindpunten van totaal 35 km. De bouw begint na de opening van fase 1. Het is echter een forse investering, dus het blijft afwachten of alles wordt gerealiseerd.

Bayview (Ottawa), 15 september 2019. De eerste dag waarop de Confederation Line voor publiek was geopend. Foto: Wikipedia.

In Ottawa rijdt nog een “light rail” dieseltrein met Coradia Lint Alstom-materieel, de O-Train Trillium Line, die buiten het centrum bij Bayview-station aantakt op de nieuwe tram. OC Transpo, het stadsvervoerbedrijf van Ottowa, exploiteert zowel de nieuwe tram als deze diesellijn. Plannen voor verlenging over de rivier de Ottawa zijn door geldgebrek gesneuveld.

Museumlocomotieven in Exporail

Replica van een van de eerste Canadese locomotieven, de houtgestookte “John Molson”. (Om het gele licht van de olielamp witter te maken, zit er een blauw glas voor het frontsein.)

Dieselloc 6765 van de Canadian National Railway.

Geen Canadese loc maar een Engelse: de “Dominion of Canada”. Dit is een zusterlocomotief van recordlocomotief “Mallard”.

Een openluchttram die ooit voor rondritten werd gebruikt. In restauratie is een andere openluchttram waarmee het museum ritten wil gaan maken over het museumterrein.

De foto’s in Exporail zijn op 19 juli 2014 gemaakt door Marinus de Jong. Meer informatie over dit museum vind je in de rechterkolom.

De kaartjes zijn afkomstig van de websites van genoemde maatschappijen.

Marinus de Jong

[printfriendly]

Exporail

In Montreal is het grootste Canadese spoor- en tram­museum gevestigd: Exporail. Het museum heeft een grote collectie treinen uit heel Canada en een aantal stads- en interurban-trams uit Montreal, alsmede een expositieruimte, archieven en een aardige winkel.

Het omvangrijke museumterrein bestaat uit het hoofdgebouw met een enorme hal met allerlei treinen en trams en daarnaast nog kleinere hallen, met ook een oud treinstation een buitenterrein met nog meer treinen, een werkende draaischijf en een trambaan. Een oude stadstram van Montreal rijdt als ringlijn over het terrein. Verder vinden demonstratieritten met stoom- en diesellocomotieven plaats, alsmede demonstraties van de draaischijf.

Vanwege het klimaat zijn de buitenactiviteiten tussen 1 november en medio mei gesloten. Dan blijft het binnenmuseum wel open op vrijdag, zaterdag en zondag.

Het museum wordt gerund door de Canadian Railroad Historical Association (CRHA), een soort NVBS maar ook een beetje TS, maar wat meer gericht op de geschiedenis, zoals de naam al aangeeft. De CRHA geeft het tweemaandelijkse Canadian Rail Magazine uit, met daarin naast interessante artikelen ook mooie foto’s.

Voor mijn werk heb in Montreal gewoond en ik ben na ontdekking van Exporail lid geworden van de CRHA. Canada is tweetalig (Engels-Frans), de CRHA en het blad (grotendeels) ook. De provincie Quebec is Franstalig, maar in Montreal kun je ook met Engels goed terecht.

Hoe kom je daar?

Het museum ligt in de gemeente Saint-Constant/ Delson, een voorstad ten zuiden van Montreal aan de overzijde van de Saint Laurence-rivier. Het is tweemaal daags met de Candiac/St. Constant forensentrein te bereiken (alleen op werkdagen; een rit van 35 minuten). De trein vertrekt om 9:35 en 12:20 van station Lucien-L’Allier, iets ten westen van het Central Station, met een terugrit om 13:27 en 16:27.

Verder gaat dagelijks ongeveer elk uur snelbuslijn 130 vanaf het busstation Bonaventure, dat naast het Central Station van Montreal ligt. De busrit duurt een half uur en eindigt bij het George-Gagne P&R-terrein in Delson. Daar moet je overstappen op een van de stadsbus­lijnen 30A, 30B of 35, die bij het museum stoppen. Voor de trein of de bus is het raadzaam eerst de dienstregeling op de website van EXO.Quebec te checken.

Aan dat busstation Bonaventura loop je op het eerste gezicht overigens gemakkelijk voorbij, omdat het volledig inpandig is onder een groot kantoorgebouw. Dit vanwege het winterklimaat. Je moet in een verwarmde (zomers overigens gekoelde) hal wachten en mag dan vlak voor vertrek via een glazen deur in de bus stappen (maar nog steeds overdekt).

Informatie

Website van het museum: www.exporail.org/en

Plattegrond van het museum (pdf)

Zie ook de foto’s onder in de linkerkolom.