Nieuwe boeken

Recent verschenen boeken en andere publicaties uit het rijke aanbod van onze verenigings­winkel.

De rijtuigen type M3

Op de baan, Buiten Reeks Nr. 5. Door Michel Thiry en Jean-Luc Vanderhaegen. 68 blz., A4, 130-kleuren en zw/w-foto’s, 5 tekeningen. Uitgave: PFT/TSP (2019). Artikelnummer 354-0124. Prijs € 15,00.

Het blad “Op de baan” wordt uitgegeven door TSP (Toerisme en Spoor­Patrimonium), PFT in het Frans, en verschijnt twee­maandelijks. Er zijn bovendien extra uitgaven van het blad; dit boekwerkje is de 5e “Buiten reeks”. Meer over de TSP.

Na de Tweede Wereldoorlog moest de NMBS meer dan 200 rijtuigen vervangen die verloren waren gegaan. Dat deed ze eerst door de nabouw van de vooroorlogse K1, 136 stuks van het type K2. Vervolgens kreeg de Belgische industrie vanaf 1955 opdracht voor de bouw van het type M2, waarvan totaal 620 serierijtuigen werden geproduceerd op basis van eerder ontwikkelde prototypes. Een klein deel van deze serie werd eind jaren 80 aan de NS uitgeleend om materieeltekort aan te vullen.

Om het werkvolume van de eigen werkplaatsen van de NMBS op peil te houden werd in 1958 opdracht gegeven voor de bouw van de rijtuigen type M3. Deze werden afgeleid van de M2, maar met andere draaistellen. Er werden twee typen gebouwd in de CW (centrale werkplaats) Mechelen: B12 (36 stuks) en A6B3D (10 stuks). Deze werden geleverd in de jaren 1960-1962.

Het boek begint met een korte historie van rijtuigen voor het binnenlandse verkeer na de Tweede Wereldoorlog. Daarna volgt een technische beschrijving van het type M3 voorzien van enkele tekeningen en leuke zwart-witfoto’s, voor een deel uit het NMBS Train World Heritage-archief.

Vanaf bladzijde 25 gaat het over de inzet van de rijtuigen. Die was voornamelijk op de lijnen 89 en 90 rond de onderhoudspost Aalst. De lijnnummers van de NMBS vindt u op Wikipedia. Deze lijnen waren in de periode 1960-1985 nog niet geëlektrificeerd, zodat de tractie bestond uit een grote verscheidenheid van diesellocs. In het begin werd zelfs nog met de M3 achter stoom gereden. De M3-rijtuigen hadden ook alleen maar stoomverwarming.

De M3 ging buiten dienst tussen 1990 en 1994. Een verkoop aan Israël ging niet door, maar 19 stuks gingen naar de Ferrovie Nord Milano (FNM). De rijtuigen kregen daar een opvallende groene kleur, die werd gecombineerd met een lichte kleur op de onderkant, waar spoorwegmaatschappijen tegenwoordig zo gek op zijn. De rijtuigen werden getrokken door Tsjechische locs. Helaas werden ze door graffiti-artiesten gebruikt om hun visuele agressie op bot te vieren, zodat ze uiteindelijk een desolate indruk maakten. In 2009 gingen ze buiten dienst.

Het werkje besluit met de sloop van de rijtuigen en twee exemplaren die bewaard zijn gebleven.

Bestellen via de webshop (gratis verzending)

Meer over stalen rijtuigen van de NMBS in de NVBS-bibliotheek:

• 50 jaar reizigersvervoer 1930-1985: deel I door W. Pypen
• 50 jaar reizigersvervoer 1930-1985: deel II door G. Close en M. Thiry

So funktionieren die Schweizer Eisenbahnen

Door: F. Imhof. 144 blz. 17×24 cm., 150 foto’s. Uitgever: Edition LAN (2017). Artikelnummer 280-0759. Prijs: € 34,95.

De treinen van de SBB rijden samen over meer dan 6100 bruggen en door ruim 300 tunnels. Het zijn er zoveel, dat zelfs de SBB de tel is kwijtgeraakt, want in 2015 waren het ‘maar’ 5926 bruggen. Deze en veel meer interessante weetjes zijn te vinden in deze Zwitserse uitgave uit 2017 van Edition LAN.

In het boek staat bijvoorbeeld heel veel over het – knap ingewikkelde – Zwitserse seinstelsel. De seinbeelden komen uitgebreid aan bod. Gelukkig wordt het uiteindelijk allemaal makkelijker en betrouwbaarder als ETCS en ERTMS is ingevoerd. Ook dit stelsel wordt overzichtelijk uitgelegd: zonder seinen langs het spoor, alleen nog borden.

Als de Lokführer (Lf) het allemaal niet meer snapt, is er al vanaf 1933 Integra-Signum, een Zwitserse uitvinding die bij fouten ingrijpt, maar na invoering van ETCS niet meer nodig is.

Naast de Zugsicherung wordt ook ingegaan op de veiligheid van de reiziger. Regels om een treinreis te overleven zijn onder andere neem een plaats in het midden, rijd achteruit, zit niet bij een raam en aan de zijde van een eventuele tegenligger. Let op: in sommige landen rijdt men links.

Natuurgeweld is een probleem waar SBB en andere exploitanten in Zwitserland regelmatig mee te maken krijgen. Zo leren we dat SBB eigenaar is van 900 hectare bos, bedoeld om lawines tegen te houden. Een andere vorm van Staatsbosbeheer dus. Ook geweld van (mede)reizigers komt kort aan de orde.

Het boek eindigt met de dienstuitvoering en daarmee samenhangende auto­matisering. Seinhuizen komen ter sprake: van mechanische bediening via het Domino-systeem, Gleisbildstellwerk heet dat in het Duits, tot de huidige Betriebszentrale (BZ) vol met computerschermen. Dat de Zwitsers echte betonbouwers blijven is te zien aan de BZ Pollegio bij de Gotthard Basistunnel.  Minder is meer, maar waar zijn de sporen?

Samenvattend: een mooi uitgegeven boekwerkje, vlot geschreven en vol met wetenswaardigheden voor iedereen die in de Zwitserse spoorwegen is geïnteresseerd.

Bestellen via de webshop (gratis verzending)

Voor wie echt alleen van locomotieven houdt is nu ook verkrijgbaar: So funktionieren die Schweizer lokomotiven Beschrijving van bouw, werking en functie van Zwitserse locomotieven. Door: P. Gaberell. 144 blz. 17×24 cm., 150 foto’s. Uitgever: Edition LAN (2019). Artikelnummer 280-0764. Prijs: € 34,95. Bestellen via de webshop (gratis verzending).

London Railway Atlas
5th Edition *

Door: Joe Brown. 160 blz., 22 x 30 cm, 92 kaarten, vele detailkaarten. Uitgave Crécy Publishing, 2018. Artikelnummer 165-0089. Prijs: € 27,95.

De eerste spoorlijn in London werd geopend op 10 oktober 1836 naar het station London Bridge. London had toen al circa 1,65 miljoen inwoners (twee keer zoveel als het huidige Amsterdam). Het grootste deel van de bevolking leefde op een klein gebied ten noorden van de Thames.

In 1846 besloot een Koninklijke commissie dat één centraal station geen voordelen had en dat stations niet in het centrum van de stad (de City en Westminster) gebouwd mochten worden. Dit besluit had grote gevolgen voor spoorlijnen van en naar London. Doorgaand reizigersverkeer werd daardoor bemoeilijkt en het besluit heeft tot heden de ontwikkeling van het net sterk beïnvloed. De eerste oplossing voor doorgaand reizigersverkeer was de bouw van de Underground, waardoor de verbindingen van, naar en tussen de stations rond het centrum sterk werden verbeterd. De laatste heet de Elizabeth Line (Crossrail).

In deze 5e editie van de atlas is deze lijn opgenomen evenals een aantal andere plannen, zodat de atlas niet gelijk is verouderd. De atlas heeft 92 kaarten in kleur met een beperkte ondergrond, maar veel detailkaarten. Soms staan deze op kaarten van het betreffende gebied, soms ook op aparte, aanvullende kaarten. Daardoor is het kaartbeeld hier en daar wel tamelijk rommelig en is enig geblader nodig.

Bijzonder boeiend zijn de kaarten waarin de situaties in twee verschillende jaren worden vergeleken, bijvoorbeeld de netwerken rond King’s Cross en St. Pancras in 1916 en 2018 (kaarten 75 en 76). De situatie in 2018 komt in vergelijking met 1916 op de kaart erg leeg over. Het hele gebied werd in 1916 in beslag genomen door sporen en loodsen ten behoeve van stukgoed- en groentevervoer, kolen en materieelonderhoud en opslag van gas. Nu zijn er winkels, appartementen en parken, waarvan de namen soms verwijzen naar de oude functie, zoals Coal Drops Yard.

Het boek sluit af met een zeer uitgebreide index. Naast naam en kaartlocatie worden de datum van opening en eventuele opheffing genoemd, evenals het eerste spoorwegbedrijf en een ruime toelichting. Ook naamswijzigingen zijn vermeld. Een onontbeerlijke atlas voor iedereen met belangstelling in het railvervoer in de Britse hoofdstad.

Bestellen via de webshop (gratis verzending).

*) Dit boek is eerder besproken in februari 2019. Sinds het Brexit-besluit van het Engelse parlement in januari is de koers van het pond gewijzigd en nemen de kosten van aanschaf van Engelse boeken toe. Daarom is de winkel genoodzaakt de prijs van dit boek aan te passen.

Leo de Jong