Nieuwe boeken en dvd’s

Recent verschenen boeken en andere publicaties uit het rijke aanbod van onze verenigings­winkel.

An Illustrated Tramway Atlas of Australia and New Zealand

Door Hugh Ballment & C. Segnit. 120 blz., 22 x 30 cm, 60 zw/w-foto’s, 190 kleurenfoto’s, 87 kaarten. Uitgave: Transit Australia Publishing (uitgave 2018). Artikelnummer 177-0011. Prijs € 45,00.

Australië en Nieuw-Zeeland hebben totaal 44 trambedrijven gehad, waarbij moet worden bedacht dat sommige steden meer bedrijven hadden. Er zijn dus minder tramsteden. Dertig bedrijven reden (uiteindelijk) met elektrische trams, acht met stoomtrams, vier met kabeltrams , een met een batterijtram en een bedrijf reed alleen met paardentrams. De meeste trambedrijven bedienden steden in de staten New South Wales en Victoria in Australië. In het dichtbevolkte New South Wales kon je ook de meeste stoomtrambedrijven vinden.

Momenteel zijn er nog acht trambedrijven in Australië over. Bovenaan staat het grote, oude bedrijf van Melbourne, maar er zijn ook nieuwe trams in Canberra (2019), Sydney (1997), Gold Coast (2014), Newcastle (2019) en Parramatta, geplande openstelling 2020 en het derde bedrijf in die stad. Er zijn ook twee toeristenlijnen. Eén rijdt sinds 1996 in Portland. Gereden wordt met wagens van een kabeltram, maar de aandrijving is door een dieselmotor!

Er is nog slechts één bedrijf over in Nieuw-Zeeland en dat is een toeristenlijn. Een kabeltram in Wellington is (onder protest) in 1978 omgebouwd naar een funiculair.

Al deze gegevens kunnen worden ontleend uit de prachtige tramatlas voor Australië en Nieuw-Zeeland van de Australische uitgeverij “Transit Australië Publishing” van auteur en uitgever Hugh Ballment. De mooi uitgegeven atlas bevat zo’n 87 heldere kaarten van tramsporen in steden en plaatsen, vaak met detailkaarten van depots en complexe situaties. Grote steden krijgen meer kaarten.

Het betreft kaarten van de spoorsituatie: lijnen of lijnvoering zijn niet aangegeven. Op de kaarten zijn ter oriëntatie ook parken en spoorlijnen aangegeven. Van elke stad zijn datums gegeven van openstelling en eventuele opheffing, de spoorwijddte plus een kort verhaal met enkele bijzonderheden van het bedrijf. De atlas wordt geïllustreerd met zwartwit- en kleurenfoto’s van de trams. Bijzonder nuttig voor de oriëntatie zijn ook de luchtfoto’s van veel steden, waarvan de richting op de kaarten is aangegeven.

De trams in Australië zijn, afgezien van de beginperiode, vooral gebaseerd op Amerikaanse voorbeelden. Vierassige middeninstappers waren populair. Sommige steden reden met de klassieke Birney’s, waarvan in het boek zelfs kleurenfoto’s te vinden zijn uit de tijd van de laatste exploitatie (een deel van het betreffende bedrijf is nu een toeristenlijn). Deze atlas is voor iedere tramliefhebber die verder kijkt dan Europa een echte aanrader.

Bestellen via de webshop (gratis verzending)

Van dezelfde uitgever is ook verkrijgbaar:

Destination Waterfront City (A guide to Melbourne’s Trams)

Door R.Wilson & D. Budd. 80 blz., A4 liggend, 99 kleurenfoto’s, 16 tekeningen, 3 kaarten, Transit Australia Publishing (uitgave 2014). Artikelnummer 177-0012. Prijs € 37,50.

De groene trams van de serie W zijn het symbool van Melbourne. Vierassers met middeninstap met Amerikaanse invloed die werden gebouwd tussen 1923 en 1956. Pas vanaf de jaren 70 werd aan vervanging gedacht. Eerst met hoekige PCC-achtige wagens gebaseerd op trams uit Gothenburg gebouwd door Comeng (Commonwealth Engineering), de Z-serie. Eind jaren 80 kwamen er gelede trams, nog steeds met hetzelfde front (serie B).

Na privatisering in 1999 rijden er in Melbourne voor de exploitant Yarra Trams de bekende producten van tramfabrikanten rond: Citadis, Combino en Flexity, series C, D en E. Maar of die ooit tot nationaal erfgoed worden verklaard, betwijfel ik.

In dit boek uit 2014 staan uitgebreide technische beschrijvingen van bovengenoemde trams met tekeningen. Er wordt ingegaan op de verschillen tussen de vele varianten, meestal aangeduid met een cijfer achter de serieletter. Bijzonder interessant zijn de enige PCC-wagens van Melbourne: de 980, met traditionele bak maar PCC-schakeling, en de 1041 met onderdelen van de 980. Netwerkkaarten maken het boek compleet.

Bestellen via de webshop (gratis verzending)

Lees meer op www.hawthorntramdepot.org.au/papers/pcc.htm

Industrial Locomotives & Railways of Scotland

Door Gordon Edgar. 128 blz., 24,5×17 cm, 48 zw/w- en 147 kleurenfoto’s. Uitgave Amberley Publishing. Artikelnummer 164-0214. Prijs € 25,50 (afgehaald) of € 30,50 (per post).

Industrial Locomotives & Railways of Wales

Door Gordon Edgar. 128 blz. 24,5 x 17 cm, 67 zw/w en 138 kleurenfoto’s. Uitgave Amberley Publishing. Artikelnummer 164-0215. Prijs €25,50 (afgehaald) of € 30,50 (per post).

Toen British Rail(ways) in augustus 1968 stoom vaarwel zei, gingen veel enthousiasten elders op zoek naar stoomlocomotieven. Wie over een ruim budget beschikte ging overzees, maar in Engeland, Schotland en Wales was in de industrie nog volop stoom onderweg. Vooral in de kolenindustrie natuurlijk. Bij de National Coal Board (NCB) waren de mijnen nog open en werden de treinen getrokken door twee- en drieassige tenderlocs, waarvan sommige meer dan 50 jaar oud waren, maar andere nog in de jaren 50 waren gebouwd. In Wales waren de meeste mijnen aan te treffen, zodat hier ook veel stoom was te vinden.

Liefhebbers kwamen tot de ontdekking dat de variatie van locs groot was en dat ze hard moesten werken met bijbehorende rook- en geluidseffecten. Populair bij de fan, maar niet bij de huisvrouwen van die tijd. Met milieu was niemand toen bezig. Enkele stoomlocs hielden het nog vol tot het begin van de jaren 80, daarna namen de sluitingen van de mijnen zo toe, dat de NCB het zonder stoom kon stellen. De laatste industriestoomloc in het Verenigd Koninkrijk reed in 1985 bij de NCB in de Marine-mijn in Wales. De mijn sloot in 1989. Er zijn nu vrijwel geen kolenmijnen meer in het V.K.

Deze boekjes zijn de laatste delen uit een tiendelige serie van uitgever Amberley en auteur Gordon Edgar. De boekjes zijn per industrie georganiseerd. De foto’s zijn een mix van kleuren- en zwart-witfoto’s, sfeer- en materieelfoto’s, smalspoor en normaalspoor, motor- en stoomtractie en in een enkel geval zelfs paardentractie. Van iedere locomotief worden fabrikant, fabrieksnummer en bouwjaar gegeven.

De betreffende industrie wordt kort beschreven met opening en sluiting van de fabrieken of mijnen. Overigens bleven gesloten mijnen soms nog jaren open om de voorraden af te bouwen of om kolen van andere mijnen te sorteren en te wassen. Bij de foto’s staan deskundige bijschriften waaruit veel informatie is af te leiden. Ideaal voor wie zich voor het eerst in het onderwerp verdiept.

De NCB maakte het de liefhebber overigens niet makkelijk. Niet alle locomotieven waren genummerd. Sommige hadden alleen namen, andere hadden zelfs dat niet. Bovendien knutselde de NCB graag, zodat soms twee (niet werkende) locs tot één nieuwe loc werd gecombineerd. Een lijst is bovendien haast onvindbaar. De Industrial Railway Society heeft er een in 1970 uitgegeven.

De boekenserie Industrial Locomotives & Railways is ideaal voor de beginnende liefhebber van Engels industriespoor.

Industrial Locomotives & Railways of Scotland – Bestellen via de webshop

Industrial Locomotives & Railways of Wales – Bestellen via de webshop

Leo de Jong