Het spoorwegmuseum Bochum en de Henrichshütte in Hattingen

Technisch erfgoed in het Ruhrgebiet

Frits van Buren bracht een bezoek aan het spoorwegmuseum Bochum en de Henrichshütte in Hattingen. Deze liggen dicht bij elkaar in het Ruhr­gebiet, vlakbij Essen. Het eerste biedt uiteraard veel spoorweg­materieel en de tweede biedt veel uit de tijd van het hoogoven­bedrijf en daarnaast spoorwegmaterieel.

Het Eisenbahnmuseum Bochum en de Henrichshütte.

Eisenbahnmuseum Bochum

Het spoorwegmuseum Bochum werd in 1977 geopend door de Deutsche Gesellschaft für Eisenbahngeschichte (DGEG) en wordt sinds 2011 beheerd door de Stiftung Eisenbahnmuseum Bochum. Met een oppervlakte van ongeveer 46.000 m² is het het grootste particuliere spoorwegmuseum van Duitsland.

Het middelpunt van het museum is de 14-standige ronde locomotiefloods met een 20-meterdraaischijf, watertoren, werkplaatsen en locomotief­behandelings­systemen zoals kolencentrale, waterkraan en zandtoren. Daarnaast zijn er nog twee tentoonstellingshallen met sporen op het terrein. Er is ook een veldspoor van 600 mm. Het museum is een onderdeel van de Route der Industriekultur.

Een overzicht van de locomotiefloods op 16.04.2022.

In de locomotiefloods staan diverse bijzondere objecten. Een ervan is een in 1953 gebouwde Schienen-Straßen-Omnibus (Schi-Stra-Bus). Deze zowel op de weg als op rails 80 km/h rijdende bussen hebben tot 1967 dienst gedaan.

Schi-Stra-Bus DB 29-3.

Een bijzondere stoomlocomotief is de tandradlocomotief 97 502. Vier van deze locomotieven werden door de Königlich Württembergische Staats-Eisenbahnen voor de lijn Honau-Lichtenstein ontworpen en in 1922 door de Machinenfabrik Esslingen gebouwd. Voor adhesiebedrijf en voor tandradaandrijving bezitten zij twee afzonderlijke drijfwerken. Zij bleven tot 1962 in dienst. Opvallend is dat van deze vier locomotieven drie als museumlocomotief bewaard zijn gebleven.

Het drijfwerk van de tandradlocomotief 97 502.

Ook buiten staan bijzondere voertuigen waaronder een tunnelmeetwagen. De DB zette deze tussen 1965 en 1993 in. Ze beschikten over mechanische meet­apparatuur voor het meten van het tunnelprofiel en over een meet­stroom­afnemer waarmee de hoogte van de bovenleiding kon worden gemeten. Voor de DB ongebruikelijke dieselelektrische aandrijving met een schakeling om langzaam te kunnen rijden zorgde voor de voortbeweging. Duidelijk is dat het spoorweg­museum hier nog het nodige werk aan zal moeten verrichten.

De DB tunnelmeetwagen 712 001.

In een van de twee hallen bevindt zich een bijzonder slaaprijtuig. De Deutsche Reichsbahn liet in 1937 een “Dienstzug der Reichsregierung” bouwen. Het door de Vereinigten Westdeutschen Waggonfabriken A.G. in Köln-Deutz gebouwde begeleidersrijtuig 10 222 maakte daar deel van uit. Het rijtuig woog bij een lengte van 24,4 m niet minder dan 63 ton. Dit rijtuig is door Hitler gebruikt, maar na 1949 ook nog voor een aantal Bondspresidenten.

Begeleidersrijtuig 10 222 op 16.04.2022 in Wagenhalle 2.

Behalve rollend materieel maakt ook een verzameling koersborden in Wagenhalle 1 deel uit van de collectie.

De verzameling koersborden in Wagenhalle 1.

Zowel in de locomotiefloods als in beide in beide Wagenhallen staat het materieel door de vrij geringe tussenruimten helaas vrij moeilijk fotografeerbaar opgesteld, maar dat maakt een bezoek aan dit museum zeker niet minder waard.

Henrichshütte Hattingen

De Henrichshütte werd in 1854 opgericht. De naam was afkomstig van Henrich zu Stolberg-Wernigerode (1772–1854). Ondanks een reeks van eigenaren (1904–1930 Henschel & Sohn, 1930–1963 Ruhrstahl, 1963–1974 Rheinstahl, vanaf 1974 Thyssen AG) bleef de naam Henrichshütte steeds bestaan. In 1987 besloot Thyssen de hoogovens te sluiten. Een complicatie voor deze hoogovens is altijd geweest dat ze niet aan bevaarbaar water lagen.

Tegenwoordig is het 70.000 m² grote terrein een van de acht onderdelen van het decentrale LWL-Industriemuseum (LWL: Landschaftsverband Westfalen-Lippe). Nu nog aanwezige hoogtepunten zijn Hoogoven 3, de installaties voor de toevoer van grondstoffen en de compressorhal. In Hoogoven 3 is zelfs een fraaie lift in­ge­bouwd tot bijna het hoogste punt. Daarnaast staat er op diverse plaatsen spoor­weg­materieel. Helaas ontbreken beschrijvingen daarbij.

Hoogoven 3 van de Henrichshütte op 16.04.2022.

De compressorhal op 16.04.2022.

Ferroviaire archeologie op het terrein van de Henrichshütte op 16.04.2022.

Frits van Buren