De NVBS-familieman op vakantie

Trams in Zuidoost-Frankrijk

Paul van Baarle maakte in september 2022 een ‘rondje langs de velden‘ bij de trambedrijven van Grenoble, Avignon, Marseille, Aubagne en Nice.

Stel, je bent gelukkig getrouwd, hebt twee kinderen en je staat deze zomer op een gezellige familiecamping in Sisteron in Zuidoost-Frankrijk. Sisteron is een gemeente in het Franse departement Alpes-de-Haute-Provence (regio Provence-Alpes-Côte d’Azur) en maakt deel uit van het arrondissement Forcalquier. De plaats ligt aan de rivier Durance en langs de Route Napoléon. Er is een trein­station, maar naast familieman ben je meer een tramhobbyist. Wat heb je in die laatste hoedanigheid dan te zoeken in Sisteron? Het antwoord op die vraag is eenvoudig: niets.

Maar dan komt de vakantiedag waarop je vooraf gehoopt hebt dat die zou komen. De kinderen gaan aan een dagvullend activiteitenprogramma deelnemen en vrouwlief wil diezelfde dag met een vriendin uitgebreid gaan shoppen (en jou daar zeker niet bij hebben). Kortom, daar is de dag om in alle vrijheid een trambedrijf te gaan bezoeken en dan blijken vanuit Sisteron de trambedrijven van Grenoble, Avignon, Marseille, Aubagne en Nice goed bereikbaar te zijn. Toeval? Laat vrouw­lief dit maar niet lezen.

Keuze uit vijf dagtochten

Om onze NVBS-familieman snel te helpen bij de keuze waar de dagtocht aan te besteden geven we hier slechts beknopte actuele informatie en leggen we per stad per tramtype een of twee foto’s uit september 2022 voor. In de NVBS-winkel en -bibliotheek, in Op de Rails en op het internet is meer dan genoeg gedetail­leerde tram- en toeristische informatie te vinden voor wie zich daar verder in wil verdiepen.

Voor onze familieman in Sisteron zijn de afstanden voor een dagtocht per auto naar een van deze trambedrijven soms nog best groot. De tijd om ook nog de toeristische bezienswaardigheden in de veelal prachtige steden naast de tramrails te bekijken zal voor hem beperkt zijn.

De hier vermelde steden hebben in het verleden ook ‘oude’ (opgeheven) tram­bedrijven gehad en de in dit artikel genoemde openingsjaren refereren naar de herintroductie van de huidige ‘nieuwe’ trams.

Grenoble

Het trambedrijf van Grenoble werd geopend in 1987 en kent inmiddels een uit­gebreid net van vijf tramlijnen. Alstom (voorheen ook Alsthom en GEC-Alsthom) leverde 53 lagevloertrams (no. 2001-2053) van het type TFS (Tramway Français Standard) in 1986-1996 en 50 lagevloertrams (no. 6001-6050) van het type Citadis 402 in 2005-2009. Van de TFS-trams zijn de oudste 38 stuks grondig gerenoveerd en in een nieuw jasje gestoken.

Voor het hoofdspoorwegstation Gares passeert op lijn A de TFS 2046 in de oorspronkelijke uitvoering.

De gerenoveerde TFS 2015 nadert het eindpunt Louise Michel van lijn E.

Citadis 6016 vertrekt aan de halte Victor Hugo in het centrum van Grenoble.

Avignon

Klein maar fijn, zo valt het in 2019 geopende trambedrijf wel te typeren. Er is slechts één lijn met een lengte van vijf kilometer waarop veertien (no. 101-114) driedelige Citadis Compact-trams van Alstom dienst doen.

Aan het beginpunt St-Roch zijn er al genoeg passagiers die gebruik willen maken van de driedelige 105. Rechts is een deel van de 14e eeuwse vestingmuren te zien die het historische centrum omgeven. Het centrum van Avignon staat op de werelderfgoedlijst van UNESCO.

Nogmaals de 105 als lijn T1 ter hoogte van de halte Place St-Ruf in de richting van St-Chamand.

Marseille

Naast een metronetwerk kent Marseille momenteel drie tramlijnen met een totale lengte van bijna zestien kilometer. Hier rijden geen trams van Alstom maar van Bombardier. Van de 32 trams van het type Flexity Outlook werden de 001-026 afgeleverd in 2006-2007 als vijfdelige tram en daarna verlengd met twee delen. De 027-032 werden gelijk zevendelig afgeleverd in 2014.

Spectaculair is de tramtunnel bij het eindpunt Noailles die al in de stoomtramtijd (1893) werd aangelegd.

Een Flexity Outlook-tram verlaat de halte La Grognarde op weg naar Les Caillois. De gedurfde vormgeving van de trams is geïnspireerd door de boeg van een schip met een vuurtoren-achtige lamp (die dient als lijnaanduiding) op de kop. Marseille is tenslotte een belangrijke havenstad.

Aubagne

Het kleinste trambedrijf van Frankrijk is dat van Aubagne met een lengte van slechts 2,7 kilometer. Het werd geopend in 2014 en er zijn acht (no. 001-008) Citadis Compact-trams beschikbaar. Het openbaar vervoer in Aubagne is gratis, maar de tram sukkelt er alleen heen en weer van maandag tot en met zaterdag. Aubagne is slechts 20 kilometer verwijderd van Marseille en daarmee prima te combineren op één dag (maar dus niet op een zondag).

Citadis Compact-tram 006 vertrekt bij het beginpunt Gare naar Le Charrel. Alle trams zijn voorzien van een cyclopen-beschildering naar een ontwerp van de kunstenaar Hervé Di Rosa.

Een waar kunstwerk is deze muurschildering langs de tramlijn met een deel van zo’n cyclopen-tram.

Nice

Lijn 1 werd geopend in 2007 met 20 stuks (no. 01-20) vijfdelige Citadis trams van Alstom gevolgd door de 21-28 in 2010. De 13-28 werden later verlengd tot zevendelige trams en zijn voor de reizigers direct te herkennen aan het gele front. Op twee pleinen in het centrum hangt geen bovenleiding en hier wordt de tram van stroom voorzien door accu’s. Vanaf 2018 volgden de lijnen 2 en 3 met zevendelige Alstom Citadis X05-trams waarvan de 29-62 tussen 2017 en 2022 werden geleverd. Bovenleiding hangt alleen in de tunnel; daarbuiten wordt gebruik gemaakt van accu’s die bij de haltes razendsnel worden opgeladen.

Op lijn 1 rijdt de vijfdelige 08 tussen de haltes Masséna en Opéra zonder bovenleiding.

En op hetzelfde traject zien we ook de 21 met geel front dus dit betreft een zevendelige tram.

Het eindpunt Port Lympia van lijn 2 is prachtig gelegen aan de haven met hier de 62 voor in beeld. Aan de halte worden de accu’s opgeladen, maar in de tunnel op de achtergrond hangt weer bovenleiding.

Welke gaat het worden?

We zijn aan het einde gekomen van het ‘rondje langs de velden’ bij de tram­bedrijven in Zuidoost-Frankrijk. In alle genoemde tramsteden zijn uitbreidingen gepland – ja, ook in Aubagne – al dan niet met bestelling van nieuw materieel.

De in dit artikel genoemde ‘familieman’ en ‘vrouwlief’ (plus traditionele rollen) zijn slechts bedoeld als humoristische karikaturen en naar believen aan te passen naar andere samenlevingsvormen. Stel dat jij nu die NVBS-familieman of vrouw in Sisteron bent en je hebt één dag beschikbaar om één van deze tram­bedrijven te bezoeken… welke gaat het dan worden?

Tekst en foto’s door Paul van Baarle