Naderend afscheid van de tweetjes

Het einde van de klassieke motorstellen van de NMBS

In de dienstregeling 2024 van de NMBS komt naar verluidt een eind aan de inzet van de klassieke motorstellen. Frits van Buren maakte daarom een uitstapje naar Essen om afscheid te nemen. 

In de periode 1939-1979 zijn bijna 500 van deze treinstellen gebouwd. Ze werden aangeduid met MS (motorstel) en twee cijfers die het bouwjaar aangeven. De oudste serie was de MS39 uit 1939.  In het Frans: AM39 (automotrice). Het laatste bouwjaar was 1979. Ze werden ook wel aangeduid als “groentjes” (hun oorspronkelijke kleur) of als “tweetjes”.

De meeste van deze tweewagenstellen werden gebouwd door Brugeoise et Nivelles (nu Alstom) in Brugge met een elektrische installatie van ACEC (nu ook Alstom) in Charleroi. In 2023 waren de meeste stellen gesloopt en reden alleen nog stellen van de series MS66, MS70JH/TH, MS73, MS74, MS78 en MS79. Deze werden vanaf 1999 gemoderniseerd.

De motorstellen 982 en 972 op 5 december 2023 wachtend op vertrek uit Essen naar Charleroi.

Een kenmerk van deze treinstellen is de doorloopmogelijkheid van het ene stel naar het andere. Daarvoor beschikt elk treinstel aan beide kanten over een kopdeur. Na het koppelen wordt de doorgang gecreëerd door de kopdeuren te ontgrendelen, de voetplaten uit te klappen en de vouwbalgen tegen elkaar te plaatsen. De machinist zit – opvallend voor een land waar de treinen links rijden – in een kleine ruimte aan de rechterkant.

In de 2de klas is de zitplaatsindeling 3+2 en in de 1ste klas 2+2. Verder valt de zachte vering op. Bij het tot stilstand komen lijken de treinstellen als het ware een kleine kniebuiging te maken. De treinstellen kunnen ook gekoppeld worden met de MS75-treinstellen (de “Varkensneuzen”), maar dan is er uiteraard geen doorloopmogelijkheid.

Bezoekje aan Essen

In het forum somda.nl stond recentelijk een overzicht van de treinen waarin zij nog dienstdeden. Een daarvan was maandag t/m vrijdag de trein met vertrek om 13:46 uit Essen naar Charleroi in de combinatie van een motorstel en een varkensneus. Voor de in Terneuzen wonende auteur is Essen goed te bereiken. Op 5 december 2023 bleek deze trein te bestaan uit twee gekoppelde motorstellen. De combinatie van de – ondanks een weinig geslaagde poging tot verwijdering – op grote schaal aanwezige graffiti en het nevelige vochtige weer in het grote station van Essen vormden een passend decor voor het naderende einde van deze ruim 40 jaar oude treinstellen.

De perronzijde van het station van Essen vanaf het noorden op 5 december 2023.

De perronzijde van het station van Essen vanaf het zuiden op 5 december 2023.

Het eerste station van Essen werd op 26 juni 1854 geopend. In 1891 werd in afwachting van het definitieve station een tijdelijk station geopend. Het huidige station werd in 1901 geopend.

De motorstellen 982 en 972 op 5 december 2023 wachtend op vertrek uit Essen naar Charleroi.

Beide treinstellen behoren tot de reeks MS79. Elk tweedelig treinstel beschikt over vier draaistellen met in elk draaistel één motor en weegt 107,5 ton. Het biedt 28 zitplaatsen 1ste klas en 150 2de klas. Ter vergelijking: bij de ongeveer even oude NS Plan V-treinstellen waren er 24 plaatsen 1ste klas en 98 2de klas. De 2+3 indeling van de MS79-treinstellen was wat dat betreft in het voordeel.

De rit van Essen naar Charleroi via Antwerpen en Brussel met 15 tussenstops vraagt 2¼ uur.

De overgang tussen de treinstellen 982 en 972 op 5 december 2023 (links). De koppeling van een treinstel (rechts).

Bij deze treinstellen wordt gebruikt gemaakt van een zogenaamde Henricot-koppeling, die alleen een mechanische verbinding tussen de treinstellen bewerkstelligt.

De op 5 december 2023 om 13:46 uit Essen vertrekkende MS79 treinstellen 972 en 982.

Voor het vertrek werd eerst nog gecontroleerd of de centrale sluiting van de deuren goed werkte door eerst een aantal deuren stuk voor stuk te openen en die vervolgens met de centrale deursluiting weer te sluiten. Gelet op de uitwendige toestand van deze treinstellen misschien geen overbodige handeling. En nadat die proef duidelijk geslaagd was vertrokken beide klassieke motorstellen voor een van laatste keren uit Essen richting Charleroi.

Tekst en foto’s: Frits van Buren