Op weg naar een rijdend historisch S-Bahn-wagenpark
Weihnachtszug S-Bahn Berlin: Endlich wieder da!
John Krijgsman vermaakte zich op 16 december 2023 tijdens een ritje met de traditionele Weihnachtszug van de Berlijnse S-Bahn.
Door de grote crisis bij de Berliner S-Bahn in 2009 was het historische materieel sinds 2008 niet meer op de baan verschenen. De Verein Historische S-Bahn moest een aantal jaren lang weg uit de werkplaats Erkner. De treinen werden buiten gestald en de vereniging ging noodgedwongen in een soort winterslaap, die uiteindelijk zo’n 10 jaar zou duren. Ook de corona-periode droeg niet bij aan de bloei van de club. Enkele voertuigen werden verkocht omdat er geen perspectief voor behoud en herstel was.
Inmiddels gaat het weer beter met de het S-Bahn-bedrijf. De eerste serie van 106 nieuwe treinstellen is in dienst gesteld, alle treinen rijden op lengte volgens de afspraken in de concessie. Het historisch materieel kon terugkeren naar Erkner en de vrijwilligers konden daar weer aan het werk. Maar het aantal vrijwilligers is in 15 jaar vanzelfsprekend verminderd en aan de treinen was veel achterstallig onderhoud.
S-Bahn Berlin-Halensee met Weihnachtszug, 16 december 2023. De trein bestaat uit de stellen 475 605 en 167 006. Foto: John Krijgsman.
Er werd besloten om in te zetten op de terugkeer in december 2023 van de traditionele Weihnachtszug bij de S-Bahn. Die versierde S-Bahntrein reed al vanaf de jaren ’50 in de decemberperiode door de stad. Tijdens de Berlijnse deling zowel in Oost als in West en sinds 1990 weer door de hele stad. Met aan boord een kerstman en met lekkernijen voor jong en oud.
Bij gebrek aan voldoende rijvaardig materieel kon er geen eenvormige Halbzug (twee ‘rug aan rug’ gekoppelde tweewagenstellen met elk één cabine) worden samengesteld. Er werd besloten tot iets wat in de dagelijkse dienst nooit gebeurde, maar met wat technische aanpassingen wel mogelijk was: het aan elkaar koppelen van twee verschillende typen treinstellen, bouwjaren 1928 (475 605) en 1938 (167 006).
In tegenstelling tot vroeger, toen iedereen onderweg kon instappen, werden nu besloten ritten aangeboden, met vooraf via internet aan te schaffen kaarten. In de adventsweekenden in december 2023 werden in totaal 16 ritten aangeboden. Binnen de kortste keren waren de ruim 3000 tickets uitverkocht. Ik kwam er niet tussen. Maar ik reisde op goed geluk toch naar Berlijn en zowaar: ik kon op zaterdag 16 december op het perron een teruggegeven kaartje overnemen, zodat ik toch kon genieten van een gezellige avondrit.
Het was voor mij een mooi cadeau in de maand dat het 50 jaar geleden was dat ik voor het eerst Berlijn bezocht, waarna die stad mij nooit meer heeft losgelaten. Verder heb ik me het hele weekend bij daglicht beziggehouden met fotografie langs de lijn.
De Weihnachtszug was altijd versierd met kleurrijke bij de kinderen in Oost en/of West bekende (strip-, tekenfilm- of tv)-figuren en verder met kerstmannen en wat er zo verder bij de kerst hoort. Ten tijde van de Koude Oorlog, maar nog vóór de bouw van de Berlijnse Muur, was dit eens aanleiding tot een ideologische rel. Een depot in West-Berlijn had op de Weihnachtszug Disney-figuren geplakt, die in het oostelijk stadsdeel beschouwd werden als uiting van het verfoeide Amerikaanse imperialisme. Zo leverde ook Mickey Mouse zijn bijdrage aan de tegenstelling tussen West- en Oost-Berlijn. Die trein mocht toen de grens niet meer over.
De Weihnachtszug werd dit jaar opgevrolijkt met meerdere kerstmannen. Aan boord werd Glühwein en alcoholvrije Kinderpunsch geschonken, naar wens in een speciale beker. De Verein Historische S-Bahn verkocht kalenders en foto’s. En voor de kleintjes waren er cadeautjes. Een van de cateringdames maakte er een vrolijke boel van, met een speciale act die zij uitvoerde iedere keer als ze een fooi ontving. Zo kwam de stemming er goed in. Natuurlijk ook door het meezingen met de afgespeelde kerstmuziek.
Een rit duurde twee uur. Op zaterdagen werd gereden tussen Grünau en Charlottenburg, via Südkreuz en de in de normale dienst niet bereden verbindingsboog tussen Halensee en Charlottenburg. Op zondagen werd vanuit Grünau een rondje over de Ringbahn gereden. Veel andere routekeuze is er niet, omdat veel trajecten al zijn verbouwd met nieuwe beveiliging. De museumstellen kunnen alleen overweg met het klassieke beveiligingssyteem, met de ‘Mechanische Fahrsperre’, die bij het passeren van een rood sein een noodremkraan aan de zijkant van de trein in werking zet.
Berlin-Grünau met Weihnachtszug, 16 december 2023. Foto: John Krijgsman.
Naast het weer rijvaardig maken en houden van het museummaterieel is een volgende uitdaging voor de Verein Historische S-Bahn dus het geschikt maken van hun treinen voor het moderne beveiligingssysteem. Na 15 jaar stilstand was de Weihnachtszug een prachtige eerste stap op de weg (terug) omhoog naar een rijdend historisch S-Bahn-wagenpark. De belangstelling langs de lijn en de media-aandacht waren groot.
John Krijgsman
