Nog even dit…

Reacties van lezers, aanvullingen op eerdere artikelen, oproepen en leuke nieuwtjes. Dit zijn zaken die thuis­horen in “Nog even dit…”. Heb je ook iets te melden? Laat het ons weten!

Ons mailadres: nieuwsbrief@nvbs.com.

---

Uit het knipselarchief: de Amsterdamse tram

De NVBS kent als dochter de Stichting NVBS Railverzamelingen (SNR). De stichting heeft als doel het bewaren van verzamelingen van foto’s, prent­brief­kaarten, documentatie, spoorbaantekeningen, dia’s, films en krantenknipsels van voornamelijk Nederland en haar voormalige koloniën. René Janson houdt zich bezig met de krantenknipsels tramwegen Nederland. Onderstaande bijdragen zijn een selectie van bijzondere gebeurtenissen op of naast de trambaan in de vorige eeuw.

De dievenwagen 1

Voor de introductie van de conducteurloze tram in Amsterdam, een bezuinigings­maatregel, werd lijn 27 uitgekozen, die op 11 september 1967 zijn eerste ritten maakte. Omdat het in de hoofdstad gebruikelijk is om iets nieuws op tramgebied onmiddellijk een bijnaam te geven, ontkwam ook deze nouveauté er niet aan. In dit bericht kunt u lezen hoe dat in zijn werk ging in die dagen, waar beroemde namen bij aan te pas kwamen.

De dievenwagen 2

Alhoewel een officiële jury uit talloze inzendingen uiteindelijk de bijnaam, de dievenwagen, voor de conducteurloze tram had gekozen, kon dat beslist de goedkeuring van de directeur van GVBA niet wegdragen. Zijn reactie leest u hieronder.

Duparc

Onder de leden van onze NVBS was een beroemde naam, zeker als het op het gebied van trams ging: Professor Duparc uit Delft. Dat ook deze man het niet altijd bij het rechte eind had laat onderstaande krantenbericht uit het Vrije Volk van 17 april 1969 zien:

De eencentstram

Rond het Centraal Station in Amsterdam kende men voor de oorlog een tramlijn, die zijn rondjes reed om dit station. Omdat het tarief slechts 1 cent bedroeg, werd dit de bijnaam voor deze tramlijn. Dat het ook met deze tram niet altijd goed ging, bewijst onderstaand krantenartikel van 26 maart 1940, waarbij ook melding werd gemaakt van het gedrag van het toegestroomde publiek bij de opruimingswerkzaamheden.

Ode aan de A.O.M.

Net voor de Tweede Wereldoorlog vierde men in januari 1940 ondanks de oorlogsdreiging het veertigjarig bestaan van de Gemeente Tram Amsterdam (GTA). Een ogenblik om terug te kijken dus. Schrijver Kick keek zelfs verder terug naar de voorloper van de GTA, de Amsterdamse Omnibus Maatschappij. Hierboven leest u een ingezonden gedicht naar een van de stadsbladen van destijds.

René Janson

---

Treinen op IJsland en Spitsbergen

Rutger Ruempol maakte onlangs een cruise waarbij hij onder andere in IJsland en Spitsbergen aan land ging. Deze gebieden staan niet direct bekend om hun uitgebreide railnetwerk, maar er bleken toch sporen van vroeger railverkeer te ontdekken.

Reykjavik

In Reykjavik op IJsland staat in de Austurbakki-haven een locomotief als herinnering aan een tijdelijk smalspoorbedrijf dat bij de bouw van het havenhoofd ballast transporteerde. De opgestelde locomotief is een Jung, dus van Duitse oorsprong, uit de jaren 90 van de 19e eeuw. Het locje kwam al eerder voorbij in NVBS Actueel januari 2022.

Spitsbergen

In Ny Alesund op het eiland Spitsbergen was een kolenmijn. De steenkool werd met een grote trein naar een emplacement bij Ny Alesund gebracht en vandaar met dit kleine 90 cm-spoor naar de kaden vervoerd, waar de transportschepen beladen werden. Deze loc is gebouwd in 1909 bij Orenstein & Koppel. Totdat de mijn sloot in 1963 waren hier vier van dergelijke locjes in bedrijf. Dit exemplaar is in Noorwegen gerestaureerd in 2016-2020.

Begin 20ste eeuw ontdekte de Brit Ernest Mansfield op Spitsbergen bij de Kongsfjord marmer van een zeldzaam hoge kwaliteit. Hij vermoedde dat hij een geweldige vondst gedaan had. Experts van over de hele wereld roemden de kwaliteit. Hij bouwde in 1911 een open mijn met 70 man personeel en een eigen spoorlijn voor de afvoer van het marmer. Helaas bleek de gedolven marmer door de lage temperatuur broos en verbrokkelde. In 1920 was het allemaal voorbij. Op de plaatjes de mijn in werking en wat er nu nog van over is.

Rutger Ruempol

---

Het OV-museum Doesburg

Denkend aan een vaderlands museum op het gebied van openbaar vervoer, dan komen we in eerste instantie terecht bij het Nederlands Spoorwegmuseum te Utrecht of als het om trams gaat bijvoorbeeld bij het Haags Openbaar Vervoer Museum (HOVM).

Er zijn zowel op het gebied van spoor- als van tramwegen nog meer musea, en één daarvan wil ik hier graag voor het voetlicht brengen. Het bevindt zich te Doesburg. De officiële benaming luidt ‘Openbaar vervoer- en speelgoedmuseum Doesburg’. Want naast ov-zaken herbergt het museum een interessante hoeveelheid oud speelgoed etcetera, hetgeen we hier echter onbesproken laten. In de mooie oude Hanzestad Doesburg, gelegen aan de Gelderse IJssel, bevindt zich ook het Lalique-museum, met onder andere prachtige kunstwerken van glas uit de Art Nouveau-periode, een echte publiekstrekker. De stad zelf is trouwens met haar smalle straatjes en fraaie oude gebouwen met dito gevels beslist een bezoek waard.

Aan de Meipoortstraat nummer 39 ga je een poort onderdoor – niet de Meipoort overigens – en beland je in het Gildehofje met voor en links het museumcomplex en rechts een horecagelegenheid. Eenmaal binnen blijkt, niet zo gek eigenlijk, een lichte voorkeur te bestaan voor het verleden van de Geldersche Tramwegen (GTW). Maar ook andere maatschappijen komen aan bod. Er zijn bijvoorbeeld twee vitrines ingericht met modellen van HTM-materieel, deels uit de collectie van Cor Ooijevaar en een met modellen van de NZH.

Cor Ooijevaar was bonthandelaar te Den Haag. Hij is voorzitter geweest van de NVBS-afdeling Modelbouw en was oprichter van het Openbaar Vervoer Museum in Borculo, de voorloper van het huidige museum in Doesburg. Zie dit filmpje uit 1998.

Foto links: HTM-modellen. Foto rechts: ook van de NS en andere maatschappijen zijn veel miniaturen en spullen aanwezig. Onder andere een model van locomotor 315.

Het museum was tot 2022 een soort dependance van het ov-museum in Doetinchem. Daar zijn ze nu gestopt en alle attributen werden verhuisd naar Doesburg. Het vaandel op de foto links stamt nog uit Doetinchem, indertijd de vestigingsplaats van de ‘Geldersche’.

In de erg provisorisch nagebouwde stoomloc 22 kun je nu op een houten bank plaatsnemen en oude filmpjes bekijken van de GTW. Die met de befaamde laatste ritten van de tram getrokken door loc Silvolde uit 1957 zit er ook bij. De zijplaat van loc 22 (foto rechts) is gelukkig bewaard gebleven. Het museum heeft fysiek geen museummaterieel in zijn bezit; er is daar ook de ruimte niet voor.

Doesburg heeft zelf geen NS-station. Het dichtstbijzijnde ligt in Dieren. Vandaar gaan drie buslijnen naar Doesburg en er is een halte ‘Meipoort’, dus vlakbij het museum. Autobezitters kunnen in de buurt van het museum gratis parkeren: alleen op de Markt moet voor parkeren betaald worden. De openingstijden zijn dinsdag tot en met zondag van 11.00 tot 16.30 uur. Toegang tot het museum kost € 8 voor volwassenen en € 3,50 voor kinderen – die waarschijnlijk vooral voor het speelgoedgedeelte komen – maar de museumkaart is ook hier geldig. Website www.ovspeelgoedmuseum.nl.

Een klein museum, in een prachtig oud stadje: beslist de moeite van een bezoek waard.

Ciril van Hattum

---