Herinneringen aan de Gelderse tram

Het tramstation Doesburg

George van der Lippe is oud-inwoner van Doesburg. Zijn ouders hebben nog deelgenomen aan de afscheidsrit van de GTW in 1956. Aan de hand van enkele oude foto’s schetst George de geschiedenis van het tram­station Doesburg.

De Geldersche Stoomtramweg Maatschappij (GSTM) beschikte bij de aanvang van haar tramdienst op 27 juni 1881 nog niet over een eigen tramstation in Doesburg. Het naast het stadhuis gelegen hotel Hof Gelria, dat van oudsher werd aangedaan door verschillende diligence- en omnibusdiensten, verkreeg deze functie tot 1924. Voor de deur in de Koepoortstraat lag dubbelspoor zodat trams elkaar daar konden kruisen. In 1924 werden twee woningen naast Hof Gelria verbouwd tot tramstation met kantoor.

In de jaren twintig was het op de 54 kilometer lange tramlijn Arnhem – Isselburg fors drukker geworden. Zo reden volgens de zomerdienstregeling van 1929 dagelijks 15 trams naar Arnhem, naast een aantal werklieden- en goederentrams. In de richting van Doetinchem reden dagelijks 16 trams. Op slecht bezette uren werden er bussen ingezet.

Door de opkomst van de autobus vanaf 1930 werd het personenverkeer per tram na de oorlog beëindigd en werd verderop in de Koepoortstraat op nummer 26 een busstation annex kofiehuis geopend. De GSTM was inmiddels omgedoopt tot Gelderse Tramweg Maatschappij (GTW).

Goederenvervoer per tram vond na de oorlog nog veelvuldig plaats. Vaak reden er lange goederentrams door het centrum, opgedrukt vanuit de haven tot aan de Meipoortstraat door een tweeassige O&K-loc die op het haventerrein in Doesburg rangeerdienst had. Een dergelijke tramtrein was beperkt tot 60 assen waarbij de machinist voor de beremming slechts een handrem op zijn loc ter beschikking had! De Oude IJssel naar Doetinchem was nog niet gekanaliseerd en Doesburg had in de haven een druk overslagbedrijf.

Linkerfoto: het busstation/koffiehuis in de jaren zestig met het GTW-logo op de gevel, tevens kantoor van de GTW. Rechterfoto: het tramstation naast Hof Gelria.

De vaststelling van het tramtraject door Doesburg had destijds heel wat overleg gevergd. De GSTM had een sterke voorkeur voor de route Koepoortstraat – Kerkstraat – Meipoortstraat vanwege de scherpe bogen en hoogteverschillen in de (uiteindelijk gekozen) route Gasthuisstraat – Bergstraat. Maar dat viel niet in de goede aarde bij de gemeente, omdat men vreesde voor ernstige hinder voor de weekmarkt in de Kerkstraat en de bloeiende veemarkten in de Meipoortstraat en de Ooipoortstraat. De latere busdienst van de GTW volgde overigens wel de destijds gewenste GSTM-route.

Tramstation Doesburg in 1955.

In verband met de verkoop van Hof Gelria in 1947 werd dit aangekocht door de gemeente en na restauratie bij het stadhuis getrokken. Het voormalige tram­station werd in verband met de restauratie van het stadhuis pas in 1995 onderdeel van het stadhuis. De langsbanken in de eenvoudige wachtkamer waren tot dat jaar nog aanwezig. Tijdens de jubileumritten in 1956 en 1957 was dit de plek waar de trams vertrokken en waar de afscheidsceremonie in 1957 plaatsvond met het voltallige gemeentebestuur. De overige jubileumritten vertrokken en eindigden bij het GTW-busstation.

Doesburg, 7 juli 1956. De jubileumtram ter gelegenheid van 75 jaar GSTM in de Koepoortstraat. De fotograaf staat met zijn rug naar het tramstation, het gebouw rechts in beeld is het busstation. Foto: J.J. Overwater, collectie SNR.

Het busstation is nu een kantoorpand (Koepoortstraat 26). Het pand van het tramstation is bij het stadhuis getrokken en heeft geen eigen voordeur of huis­nummer meer. Het staat tegenover Koepoortstraat 16.

George van der Lippe