Een trammekka met een dilemma

Beelden uit Göteborg

Een bezoek aan het Zweedse Göteborg in de zomermaanden heeft op tramgebied zo zijn voor- en nadelen. Paul van Baarle bericht wat je dan kunt aantreffen, maar ook wat je juist niet (meer) ziet.

Göteborg (Gothenburg) ligt aan de westkust van Zweden, ongeveer halverwege tussen Denemarken en het zuiden van Noorwegen. Het is de op één na grootste stad van Zweden, na Stockholm.

In de zomermaanden is de kans groot dat je bij het verlaten van het station op Drottningtorget een museumtram aantreft. Het open aanhangrijtuig 507 met motorrijtuig 43 brengt je gelijk in zomerse sferen.

Het trambedrijf van Göteborg, het grootste van de Noordse landen, telt elf tramlijnen met een spoorwijdte van 1435 millimeter. Binnenkort wordt een nieuwe lijn naar Lindholmen geopend. De lange lijnen naar de buitenwijken zijn sneltramlijnen, efficiënt maar niet erg fotogeniek. Mede daarom zijn bijna alle foto’s in dit artikel gemaakt in het stadscentrum van Göteborg.

Bron: Wikipedia. Klik op de afbeelding om deze te vergroten.

Jarenlang bepaalden vierassers het trambeeld in Göteborg, maar inmiddels zijn ze grotendeels vervangen door gelede lagevloertrams. In de zomer rijden die vierassers niet meer in de normale dienst, terwijl dan juist veel museumtrams actief zijn. De tramliefhebber moet dus kiezen wanneer hij Göteborg gaat bezoeken. De auteur van dit artikel koos in 2025 voor een bezoek in de zomer. Om toch ook de vierassers in de normale dienst te laten zien, wordt teruggegrepen op een eerder bezoek in 2008 – en daarmee beginnen we.

Vierassers voor de normale dienst

De laatste drie grote vierasser-series in Göteborg zijn de in Zweden gebouwde M25, M28 en M29. Details staan in de volgende tabel.

Twintig vierassers van de M29-serie zijn recent nog gereviseerd. Ze worden veelal ingezet op de lijnen 1, 2, 3, 5, 6 en 10, maar… inmiddels dus niet meer in de zomermaanden.

M29-motorrijtuig 837 + M28-motorrijtuig 723 zijn onderweg op lijn 3 nabij de halte Vasa Viktoriagatan op 18 mei 2008.

Nogmaals een foto van 18 mei 2008, met nu het vierassertramstel 821+720 bij de halte Valand.

Wie deze karakteristieke vierassers nog wil beleven, moet niet te lang meer wachten, want ze worden in hoog tempo vervangen door nieuwe lagevloertrams.

We keren terug naar de zomer van dit jaar, met foto’s gemaakt van 9 tot en met 12 juli 2025. Eerst komen de gelede lagevloertrams aan bod, gevolgd door een selectie van de museumtrams.

Gelede trams voor de normale dienst

Onderstaande tabel geeft een overzicht van de huidige lagevloertrams, met daarbij de aantekening dat de oplevering van de typen M31B en M34 nog gaande is.

Elk type wordt hieronder in beeld gebracht.

M31 336 beklimt op lijn 11 een heuvel bij de halte Stigbergstorget. Alle nog aanwezige M31-trams zullen bij Škoda een grote revisie krijgen en daarna als type M31B door het leven gaan.

M31B 360 was na zijn grote revisie bij Škoda nog niet toegelaten tot de personendienst en werd gespot tijdens een proefrit bij Grönsakstorget.

M32 458, een Italiaanse Sirio-tram, passeert als lijn 4 over de Kungsportsavenyen bij de halte Valand.

M33B 497, een Flexity-tram in tweerichtinguitvoering, vertrekt van de halte Grönsakstorget.

M33A 507, een Flexity-tram in eenrichtinguitvoering, rijdt als lijn 5 over de Kungsportsavenyen, met de halte Valand op de achtergrond.

De M34-serie is de lange eenrichtinguitvoering van de Flexity-trams en de 601 arriveert op Drottningtorget bij Centralstationen.

Met momenteel zes typen lagevloertrams, plus de laatste vierassers, mag het tramwagenpark van Göteborg best gevarieerd genoemd worden – en behoorlijk modern. Voor de nostalgische tramliefhebbers schakelen we daarom nu over naar de museumtrams.

Museumtrams – de Lisebergslinjen

De Lisebergslinjen is de toeristische, nostalgische tramlijn 12 met museumtrams tussen Centralstationen (het centraal station) en het grote attractiepark Liseberg, met als eindpunt de keerlus bij Sankt Sigfrids Plan. In de zomermaanden (in 2025 van 8 juli tot en met 9 augustus) rijdt de Lisebergslinjen van dinsdag tot en met zaterdag. Ook in de andere maanden van het jaar wordt er regelmatig gereden. Het Göteborgs spårvägsmuseum (trammuseum) is gevestigd in de remise Gårdahallen en geopend op zondagen. Juist op de rijdagen van de Lisebergslinjen is het trammuseum dus meestal gesloten.

Vanwege werkzaamheden tussen 28 juni en 12 juli 2025 volgde de Lisebergslinjen een andere route dan normaal. In plaats van rechtstreeks van Brunnsparken naar Valand, reden de museumtrams om langs onder andere de haltes Domkyrkan en Vasaplatsen. Bron: Spårvägssällskapet RINGLINIEN (bewerkt).

Op de museumtrams prijkt het stadswapen van Göteborg. Hoe fraai zo’n stadswapen ook moge zijn, op de moderne trams ontbreekt het.

De museumcollectie omvat bijna twintig motor- en aanhangrijtuigen, en daarnaast beschikt men over een paardentram, werkwagens, (trolley-) bussen, enzovoort. Dat zijn er te veel om hier allemaal te tonen, en bovendien was het trammuseum tijdens de rijdagen van de Lisebergslinjen gesloten. De volgende foto’s laten daarom zien welke museumtrams tijdens mijn bezoek op de baan kwamen en geven een goede indruk van de prachtige collectie die Göteborg rijk is.

Motorrijtuig 43 werd in 1902 door ASEA gebouwd met open balkons. In 1915 werden de balkons gesloten en kreeg de tram de type-aanduiding M4. Motorrijtuig 43, samen met het open aanhangrijtuig 507 uit 1906, passeert hier de halte Vasaplatsen in een bijpassende, statige omgeving.

Het tramtype M5 omvatte maar liefst 123 stuks en deed dienst tot 1961. M5-motorrijtuig 129 uit 1920 is met aanhangrijtuig 336 onderweg tussen de haltes Grönsakstorget en Vasa-Viktoriagatan.

Trams van het type Mustang reden in verschillende Zweedse tramsteden. Mustang 15 werd door Hägglund geleverd in 1949 en is op de Lisebergslinjen onderweg nabij de halte Berzeliigatan.

M25-motorrijtuig 606 (Hägglund, 1961) op Drottningtorget bij Centralstationen is voor ouderen een (te?) moderne museumtram vergeleken met de tweeassers. Voor jongeren oogt zo’n relatief korte vierasser echter wel degelijk klassiek in vergelijking met de huidige lange lagevloertrams. Van de vergelijkbare latere serie M28 zijn de 755 en 770 al in de museumcollectie opgenomen.

En over lange, grote trams gesproken: wat dacht je van deze interlokale motorwagen 208 uit 1928 van de Långedragslinjen? Deze interlokale tramlijn 9 liep van Järntorget via Långedrag naar Saltholmen, het huidige eindpunt van lijn 11. Vanwege de grote capaciteit wordt de museumwagen veelal ingezet voor groepsvervoer. Voor dat doel arriveert dan ook de 208 met aanhangrijtuig 371 op Drottningtorget. Van de Långedragslinjen is ook motorrijtuig 302 uit 1923 bewaard gebleven, maar deze is korter dan de 208.

Een exoot in de museumtramcollectie van Göteborg is dit T7B5-motorrijtuig 100, gebouwd door het Praagse ČKD Tatra in 1989 voor Oslo. In Oslo heeft dit prototype proefgereden, maar tot een verdere bestelling is het daar niet gekomen. In Göteborg is de 100 te huur als partytram. De tram werd tijdens een extra rit gespot bij de halte Grönsakstorget.

Tot slot

Die karakteristieke Göteborg-vierassers nog in de normale dienst meemaken, is iets wat de tramhobbyist niet mag missen. Een overvloed aan museumtrams in de zomer is echter ook niet te versmaden, maar laat zich niet goed combineren met de laatste vierassers in de normale dienst… een echt dilemma. Succes met je keuze!

Dit artikel bracht in ieder geval in beeld wat je momenteel in Göteborg op tramgebied kunt aantreffen. In Tramkaartjes uit Göteborg beschrijft Marco Moerland beknopt de geschiedenis van de tram in Göteborg aan de hand van vervoerbewijzen, prentbriefkaarten en zwart-witfoto’s uit zijn verzameling.

Tekst en foto’s: Paul van Baarle

Handige links

Västtrafik met dienstregelingen van de reguliere trams, tickets, etc.

Lisebergslinjen met alles over de museumtrams, zoals de dienstregeling, tickets en het museum, en daarnaast een overzicht van alle tramtypen die in Göteborg hebben gereden en nog steeds rijden.

Goteborg.com met (aan-)reismogelijkheden, hotels, toeristische attracties, agenda, etc.