Nieuwe boeken en dvd’s

Recent verschenen boeken en andere publicaties uit het rijke aanbod van onze verenigings­winkel.

Narrow Gauge Railways of Taiwan (Sugar, Shays and Toil)

Door M. Reilly, 144 blz., A5, 42 zw/w en 66 kleurenfoto’s, 7 kaarten. Uitg. Mainline & Maritime (2017). Artikelnummer 0164-0207. Prijs € 19,95.

De Shay is de terreinwagen onder de locomotieven. Bedacht voor de Amerikaanse bosbouw door Ephraim Shay (1839–1916) werd het principe van een draaistelstoomlocomotief met cardan-aandrijving gepaten­teerd in 1881. Ze werden voor­namelijk gebouwd door de loco­motief­fabriek Lima uit Ohio. Hoewel bedoeld voor Amerika, werden de locs ook op kleine schaal in andere landen toegepast. Bijvoorbeeld in Australië, Zuid- en Midden-Amerika, maar ook op Taiwan.

Dit tropische land heeft een ingewikkelde historie en het gaat te ver om daar in dit stukje op in te gaan. Een groot deel van het spoorwegnet in Taiwan is ontwikkeld tijdens het Japanse regime van het land tussen 1895 en 1945. Dat geldt ook voor het smalspoor, voor­name­lijk met een spoorbreedte van 762 mm.

Suikerriet was een belangrijke bron van inkomsten op het vlakke deel van het land in het westen. Vervoer was oorspronkelijk altijd met treintjes. In dit boek komt dit uitgebreid aan bod. Bijzonder was dat de bedrijven ook personenvervoer onderhielden, waarschijnlijk als gevolg van de trage ontwikkeling van het spoornet en als eis van de staat bij een concessie voor het verbouwen van suikerriet. Pas in de jaren 70 was dit voorbij.

Op de hoge bergrug in het oosten van het eiland werd bosbouw ontwikkeld. Daarvoor werden een aantal lijnen aangelegd. De belangrijkste liep van Chiayi naar Alishan, hoog in de bergen (2216 m). Van daaruit liepen, zoals gebruikelijk in de bosbouw, vele zijtakken naar de houtkap. Bij Dulishan waren een groot aantal lussen nodig om hoogte te winnen. De kaart in het boekje laat een flinke ‘spaghettibos’ zien, zoals modelspoorbouwers die tegenwoordig vooral niet mogen bouwen, maar die in dit geval volkomen realistisch zou zijn. Op deze lijn werden Shays gebruikt en was bovendien ook sprake van personenvervoer! Ideaal dus voor interessant modelspoortje op kleine ruimte.

Tegenwoordig onderhouden diesels de dienst, vooral voor toeristen want de bosbouw is inmiddels verboden. De andere twee lijnen voor bosbouw op Taiwan zijn minder spectaculair, vooral omdat hout hier op de steile delen met kabel­banen wordt vervoerd. Ook deze lijnen en de locomotieven worden gedetailleerd besproken.

Naast de bosbouw zijn er hoofdstukken in dit zeer leuke boek over spoorlijnen voor mijnbouw (kolen, koper) . Er is telkens uitgebreid aandacht voor de locomotieven en de exploitatie. Met het boek gaat een boeiende nieuwe wereld op spoorweggebied open.

Bestellen via de webshop (gratis verzending). Let op: het boek is bij de uitgever bijna uitverkocht. De NVBS Winkel heeft nog een voorraadje, maar op=op.

Meer lezen

Website www.shaylocomotives.com. In de database staan ook alle gegevens over de locs op Taiwan. De uitgevers verwachten dit jaar een standaardwerk over deze locomotieven uit te geven: Shay Locomotives, The Illustrated History (640 blz., 950 afbeeldingen). Het vervangt daarmee het boek van Koch uit 1971.

Shay-locomotieven in de Verenigde Staten in NVBS Actueel, februari 2016.

Bosbouwstoom in Amerika, door Rutger Ruempol in Op de Rails, januari 2019.

In de bibliotheek:

Alishan Forestry Railway 1912 – 1999, door Su Chaoxu (in het Chinees!)

Rails to the mines: Taiwan’s forgotten railways door Charles S. Small

Railways of Bulgaria (Second Edition)

Door Chris Bailey, blz., A5, zw/w en kleurenfoto’s, 7 kaarten. Uitg. Mainline & Maritime (2020). Artikelnummer 0164-0211. Prijs € 16,50, per post € 19,50.

Bulgarije was onderdeel van het Ottomaanse Rijk. In 1878 werd het een onafhankelijke staat met Sofia als hoofdstad. De aanleg van spoorlijnen was een langdurige zaak, maar na de Eerste Wereldoorlog waren de meeste lijnen aangelegd, al duurde de bouw van een rechtstreekse lijn tussen Sofia en Burgas aan de Zwarte Zee nog tot na de Tweede Wereldoorlog.

Locomotieven werden vooral betrokken uit Duitsland en Oostenrijk. Het ging vaak om compound-stoomlocomotieven van Duitse fabrikanten als Hanomag en Maffei. Later werd, onder invloed van de ontwikkelingen met “Einheitslocs” in Duitsland, geprobeerd standaardlocomotieven voor Bulgarije te ontwikkelen, nu als gewone twee- en driecilinder locs, maar geld voor grote series ontbrak.

In hoeverre de voorkeur van Koning Boris III hierbij een rol speelde, is onduidelijk. De koning was na diverse staatsgrepen min of meer dictator geworden en was bovendien een liefhebber van stoomlocs, die hij regelmatig zelf reed. Hoewel hij zich aansloot bij de As, was de steun in de praktijk beperkt. Hij werd daarvoor in 1943 op het matje geroepen door Hitler. Een paar dagen later stierf hij.

Dit boek gaat vooral over locomotieven van Bulgarije. Hoogtepunt bij de stoomlocs waren ongetwijfeld de locs serie 46, tenderlocs met de asindeling 1’F2’ (zes gekoppelde assen) voor kolenvervoer tussen Sofia en Pernik. Daarnaast serie 11, asindeling 2’E en bedoeld voor personentreinen.

Naast de eclectische collectie stoomlocs, worden ook de diesellocs en e-locs behandeld. Deze kwamen vaak uit de Comecon-landen, maar men keek en kocht soms ook in het Westen. Na de diesels uit onder andere Oostenrijk (SGP) en Duitsland (Henschel voor smalspoor) werd op grote schaal geëlektrificeerd.

Rode draad door de materieelgeschiedenis is geldgebrek. Na de val van het IJzeren Gordijn werd dit nog erger, zo valt te lezen. In de hoofdstukken over de 21^e eeuw komen de problemen met de financiering van de nieuwe treinstellen van Siemens ter sprake. Zelfs voor de afbetaling was geen geld. Omdat de treinstellen voor 25kV zijn gebouwd, konden ze niet worden geretourneerd. Privatiseren van het goederenvervoer om de treinstellen te kunnen betalen mislukte ook.

Desondanks rijdt er in Bulgarije nu een allegaartje aan tweedehandse en nieuwe elektrische locomotieven, waaronder Engelse (Class 86, 87 en 92), Deense (serie EA) en Roemeense locs en nieuwe Vectrons. Er is een apart hoofdstuk over smalspoorlijnen.

Het boek eindigt met hoofdstukken over museummaterieel en de tram en metro in Sofia. Museumlijnen zijn er (nog) niet in Bulgarije, maar veel stoomlocs zijn bewaard en sommige zijn rijvaardig. De BDŽ rijdt met stoomtreinen voor organisaties en reisverenigingen. Beschikbaar zijn onder andere de rijtuigen uit 1938 van de hoftrein van Koning Boris III en de Duitse trein uit 1975 voor de communistische leiders!

Veel spoorwegliteratuur over Bulgarije is er niet, zodat dit boek zeer welkom is. Alleen het boek van Dejanow uit 1990 (uitgave Slezak), zie hieronder, behandelt de locs tot die datum meer uitgebreid. Een recenter boek van dezelfde schrijver is in het Bulgaars (cyrillisch schrift).

Bestellen via de webshop (excl. verzendkosten)

Meer lezen

Uit de winkel: Spoorwegatlas

In de bibliotheek:

Die Lokomotiven der Bulgarischen Staatsbahnen door Dimiter Dejanow

Schmalspurig durch Bulgarien: die Schmalspurbahnen und- fahrzeuge der Bulgarischen Staatsbahnen door Paul Engelbert

Eisenbahnen in Bulgarien door Markus Rabanser

Swiss Independent Railways (their electric locomotives past & present)

Door M. Fisher, 176 blz.,A4, 19 zw/w en 488 kleurenfoto’s. Uitgave Swiss Railway Society. Artikelnummer 0164-0212. Prijs € 23,00.

Dit Engelse boek bespreekt de elektrische locomotieven van dertig particuliere Zwitserse spoorweg­bedrijven, zowel normaal- als smalspoormaatschappijen. Bovendien nog eens elf Open Access operators en vijf bedrijven die locs verhuren.

Het contrast tussen de bedrijven kan niet groter zijn. De BLS, SOB (zie ook OdR 2020-5, blz. 220-228) en RhB* zijn klassieke Zwitserse private maatschappijen. Deze bedrijven zijn vaak grotendeels eigendom van een of meerdere kantons, zodat het private karakter niet echt overeen­komt met het huidige Europese beleid. Ook hebben ze indruk­wekkende infrastructuur met lange tunnels en hoge viaducten, die nooit door een private instelling gefinancierd kunnen worden.

Crossrail daarentegen is een Open Access-bedrijf. Oorspronkelijk was dit de vrachttak van RM (Regionalverkehr Mittelland), een fusie in 1997 van EBT, VHB en SMB*. Daarna is het regelmatig van eigenaar gewisseld, zelfs een Nederlands transportbedrijf was nog even eigenaar. Inmiddels worden de locomotieven allemaal geleased en is BLS de eigenaar. Het personeel ging naar SBB Cargo. Kortom, het bedrijf was toen niet veel meer dan een financieringsconstructie en een naam, die soms wel, soms niet op de locomotieven stond. Een ongrijpbaar geheel, zoals het Europese parlement dat graag ziet in het kader van de marktwerking.

Voor één ding zorgen de ontwikkelingen wel: de locomotieven zijn kleurrijker dan ooit tevoren. Dat is aan het enorme aantal kleurenfoto’s van dit boek goed te zien. Heel veel locomotieven rijden rond met reclame voor financiers, klanten, sporthelden, charitatieve doelen, noem maar op. Ze worden bijna allemaal, lijkt het, afgebeeld. Zelfs de schrijver wordt het op blz. 124 een beetje te veel als hij klaagt over het verdwijnen van de fraaie oorspronkelijke kleuren van de BT Re 4/4 nr. 91. En de Bodensee-Toggenburg Bahn bestaat ook al niet meer.

De ontwikkelingen gaan in Zwitserland dermate snel dat de namen van sommige bedrijven, zoals ASm (geen drukfout, de laatste letter is klein), transN of TRAVYS, bij oude rotten op Zwitsers spoorgebied geen belletje doen rinkelen. Reden te meer dus om dit boek te kopen. Anders is het wel om de leuke prijs voor 500 foto’s. En de koper is gewaarschuwd door de foto van de witte BLS-locomotief op de omslag. Is dat nou graffiti, vandalisme of een kleurenschema? Gelukkig staan er in het boek nog genoeg locomotieven in traditioneel groen, bruin, of rood zonder reclame-uitingen.

Bestellen via de webshop (gratis verzending)

*) BLS = Bern-Lötschberg-Simplon-Bahn, SOB = Schweizerische Südostbahn, RhB = Rhätische Bahn, EBT = Emmental-Burgdorf-Thun-Bahn, VHB = Vereinigte Huttwil-Bahnen, SMB = Solothurn-Münster-Bahn.

Leo de Jong