Reactivering van klassieke Düwag-trams

Rhein-Neckar-Verkehr (RNV)

Paul van Baarle bracht in juli 2020 een bezoek aan het trambedrijf Rhein-Neckar-Verkehr (RNV). Zijn speciale aandacht ging uit naar de klassieke Düwag-trams die dit jaar uit de mottenballen zijn gehaald.

Heb je de leeftijd van 57 jaar bereikt dan kijk je uit naar je pensioen. Zeker als je al eerder gestopt bent met werken verwacht je niet op die leeftijd weer aan de slag te moeten gaan. Toch is dat juist wel gebeurd met drie Düwag-tramstellen uit 1963 van de voormalige Rhein-Haardtbahn. Zij werden dit jaar bij Rhein-Neckar-Verkehr (RNV) weer in dienst gesteld.

Nu we met inachtneming van de coronamaatregelen weer beperkt kunnen reizen is dit het reisdoel voor de tramliefhebber in 2020. In dit artikel blikken we kort terug op de Düwag-trams ten tijde van de Rhein-Haardtbahn. Vervolgens zien we hoe de tramstellen nu weer dienst doen bij Rhein-Neckar-Verkehr.

Düwag, RNV en RHB nader verklaard

Düwag was de merknaam van de Düsseldorfer Waggonfabrik AG, een voor­aan­staande Duitse fabrikant van spoor- en tramwegmaterieel. Het bedrijf ging vanaf 1981 verder onder de naam DUEWAG AG. In 1989 verdween deze naam uit beeld na de overname door het Siemens-concern. Düwag was enige tijd ook voor Rotterdam hofleverancier van gelede trams en metrostellen.

In Duitsland kregen Düwag-trams bij aflevering op de kop een fabrieksplaat in de vorm van een wybertje. Bij de reactivering dit jaar is het Düwag-logo wederom aangebracht op de motorwagens in de kleuren van Rhein-Neckar-Verkehr.

RNV is de merknaam van het vervoersbedrijf Rhein-Neckar-Verkehr GmbH. Dit bedrijf nam in 2005 de exploitatie over van de trambedrijven van Mannheim, Ludwigshafen en Heidelberg alsmede van de regionale spoorbedrijven van de Oberrheinische Eisenbahn-Gesellschaft en Rhein-Haardtbahn. Een uitgebreid artikel over RNV is te vinden in Op de Rails 10-2011.

Tot de overname door RNV exploiteerde de Rhein-Haardtbahn (RHB) met trams het 16 kilometer lange spoortraject Bad Dürkheim – Ludwigshafen-Oggersheim. Formeel is dit nog altijd een spoorlijn. De trams reden en rijden vervolgens door over de tramnetten van Ludwigshafen en Mannheim.

Het traject van de Rhein-Haardtbahn. Bron: Wikipedia.

Düwag-trams ten tijde van de Rhein-Haardtbahn en op avontuur in het buitenland

Om de huidige bij RNV gereactiveerde Düwag-tramstellen in historisch perspectief te plaatsen besteden we eerst aandacht aan hun tijd bij de Rhein-Haardtbahn (RHB) alsmede aan hun grote broers.

De Düwag-tramstellen werden tussen 1959 en 1963 geleverd en bestaan uit tien enkelgelede motorwagens (ET6 1123-1124 en 1011-1018) en evenzovele enkel­gelede bijwagens (EB6 1217-1218 en 1051-1058). Dit zijn combinaties die door Düwag aan geen enkel ander trambedrijf geleverd zijn. De capaciteit stond gelijk aan een vierassige motorwagen met drie bijwagens zoals die voorheen bij RHB reden.

RHB tramstel 1015+1055 op weg van Mannheim naar Bad Dürkheim nabij Ellerstadt Ost, 15 oktober 1994.

In 1967 werd het wagenpark van RHB verder versterkt met vier twaalfassers (ET12 1019-1022). Deze vijfdelige trams hadden dezelfde capaciteit als de tramstellen maar waren lichter in gewicht en konden af met minder personeel. Met een lengte van 38,5 meter waren dit toentertijd de langste trams ter wereld. Binnenin konden met schuifdeuren compartimenten worden gevormd. Ook dit waren unieke trams die bij geen enkel ander trambedrijf waren aan te treffen.

Op 10 augustus 1991 is ET12 1022 net uit Bad Dürkheim vertrokken richting Mannheim.

De klassieke Düwag-trams van RHB werden vanaf 1995 geleidelijk aan vervangen door moderne lagevloertrams. Van de twaalfassers is ET12 1020 bewaard gebleven; deze wordt momenteel opgeknapt als museumtram. De restauratie is nog niet voltooid, maar wie toch alvast door zo’n lange tram wil lopen kan dat virtueel doen bij ZZ7 Visualisierungen & Renderings.

Van de RHB-zesassers is één tramstel in 1995 overgedaan aan het trambedrijf van Arad in Roemenië, waar het veelal dienst doet op de interlokale tramlijn naar Ghioroc.

Het voormalige RHB-tramstel 1014+1054 in dienst van het trambedrijf van Arad aan het schilderachtige eindpunt van tramlijn 11 te Ghioroc, 10 mei 1996. Dit tramstel doet daar nu nog altijd dienst maar inmiddels wel in een ander kleuren­schema.

Drie Düwag-tramstellen van de voormalige RHB bleven door de jaren heen in het bestand van RNV, maar werden nog slechts bij instructieritten of speciale gelegen­heden ingezet, zoals tijdens het jaarlijkse wijnfeest in Bad Dürkheim. Begin dit jaar werden ze echter alle drie gereactiveerd.

Düwag-tramstellen bij het Rhein-Neckar-Verkehr in 2020

Zoals ook in Op de Rails 2020-1 werd gemeld is in Ludwigshafen een belangrijke snelweg voor renovatie afgesloten en dit duurt vermoedelijk tot 2023. Als alternatief voor de automobilisten worden extra spitstramlijnen aangeboden. Er was echter al een tekort aan trams en de 80 bestelde Škoda-trams laten nog even op zich wachten. Vandaar dat de drie voormalige RHB-tramstellen uit de mottenballen werden gehaald en omgeschilderd in RNV-kleuren.

Tot 14 september 2020 werden ze vooral ingezet tussen Ludwigshafen-Ebertpark en Ludwigshafen-Oppau met één ochtendslag naar Bad Dürkheim. Inmiddels rijden de voormalige RHB-trams hoofdzakelijk tussen Mannheim-Rheinau, Mannheim Hauptbahnhof en Ludwigshafen-Oppau met wederom één (heel vroege) ochtendslag naar Bad Dürkheim. In de rechterkolom vind je links naar tramplattegronden bij RNV, UrbanRail.Net en naar de Düwag-omlopen vanaf 14 september bij Drehscheibe-Online Strassenbahn-Forum.

De volgende vijf foto’s geven een impressie van de inzet in juli 2020 waarbij alle drie de tramstellen aan bod komen.

ET6 1017 + EB6 1057 tijdens de (enige) vroege ochtendslag over het traject van de Rhein-Haardtbahn naar Bad Dürkheim. Het tramstel is hier op de terugweg net Friedelsheim gepasseerd, waarbij het lijncijferbord 9 nog verwisseld moest worden voor dat van lijn X (23 juli 2020).

Tot 14 september 2020 pendelden de Düwag-trams in de spits veelal als lijn 7 naar Ludwigshafen-Ebertpark. Op 20 juli 2020 rijdt in de Hohenzollernstraße tramstel 1015+1055 nog zonder Düwag-wybertje op de kop. Het Düwag-logo is inmiddels ook op deze motorwagen aangebracht.

De tramlijn naar Ludwigshafen-Oppau verloopt langs het uitgestrekte fabrieks­terrein van BASF. Düwag-tramstel 1018+1058 is net vertrokken bij de halte BASF (Tor 1+2) in de Rheinuferstraße op 21 juli 2020.

De zetel voor de trambestuurder in het jaar 2020 met het Düwag-rijgenot uit 1963.

Ook voor de reizigers zit de Düwag-nostalgie soms in de kleine details, zoals bij de kenmerkende ‘Fahrgast Haltewunsch’ voor elke uitgang. Door de uitgang kijken we uit op het gedateerde interieur van een tunnelhalte in Ludwigshafen waar de tijd sinds de opening begin jaren 70 stil lijkt te hebben gestaan.

Wat er verder nog rijdt over het traject van de Rhein-Haardtbahn

Dit artikel kan niet alle tramtypes en trajecten in het Rhein-Neckargebied behandelen, maar nog wel een indruk geven van trams die of dagelijks of juist bij uitzondering over het traject van de Rhein-Haardtbahn voorbij komen.

Rhein-Neckar-Variobahn (RNV8) 5711 gebouwd door Bombardier in 2007 spoedt zich door de wijnvelden tussen Bad Dürkheim en Friedelsheim op 22 juli 2020.

Ook op 22 juli 2020 rijdt 6MGT 5608 op het enkelsporige straattraject door Ellerstadt richting Bad Dürkheim.

De prachtig gerestaureerde vierasser 1122 laat het beeld op de Rhein-Haardtbahn zien voordat de Düwag-trams dit eind jaren 60 overnamen. Deze motorwagen werd geleverd door Fuchs in 1939 en werd bij Gönnheim gespot tijdens een speciale rit op 27 september 2009. Goed, vroeger hingen er nog drie bijwagens achter, maar dat is nu iets te veel gevraagd.

Tot slot

Het grootste metersporige tramnet ter wereld hier in het Rhein-Neckargebied is een bezoek meer dan waard, waarbij de inzet van de Düwag-tramstellen als kers op de taart kan worden beschouwd. De drie voormalige RHB-tramstellen hebben drie omlopen in de ochtend en twee omlopen in de middag van maandag tot en met vrijdag.

Op hun eerbiedwaardige leeftijd van 57 jaar hebben ze in de praktijk meer onderhoud nodig dan moderne trams. Bij een bezoek moet er dan ook terdege rekening mee worden gehouden dat een van de Düwag-omlopen kan uitvallen vanwege (extra) onderhoud. Dat kan echter de pret van het herbeleven van het klassieke Düwag-tramgevoel niet bederven.

Tekst en foto’s door Paul van Baarle