Een mooi praktisch jaar

Jan Roos haalt herinneringen op aan het jaar 1961, toen hij als HTS-student praktijkervaring opdeed bij onder andere Werkspoor en Philips.

Mijn opleiding als techneut heb ik gekregen aan de HTS in Dordrecht, een school die in sommige dingen wat ‘anders’ was dan andere. Dat bleek onder meer uit het praktisch jaar. In afwijking van de gebruikelijke vier bezochten wij vijf of zes bedrijven. Sommige collega-studenten mochten naar de locomotievenwerkplaats van Hoogovens, maar dat geluk was mij niet beschoren. Toch ben ik goed aan mijn trekken gekomen, want de bedrijven waar ik heen ging, hadden op erg verschillende manieren wél allemaal met transport op normaalspoor van doen.

Het eerste was Nellen, een Rotterdamse fabrikant van veel soorten hijskranen, waaronder railkranen die helaas niet in productie waren toen ik daar dagelijks met NS naar Rotterdam-Zuid en de RET-lijn 12 naar Charlois heen reisde.

Werkspoor

Bij Werkspoor in Utrecht had ik vervolgens een uiterst interessante en leerzame stage in de ijzergieterij, maar het werd niet erg op prijs gesteld als er in de Rolma-afdeling waar de productie van Plan U toen in volle gang was, gefoto­grafeerd werd. Wél kon dat op de open terreinen waar een bejaarde zelf­gebouwde locomotor (WS 783) en een ander diesellocje (Ruhrthaler 3444) een deel van het interne transport verzorgden.

De Ruhrthaler bij Werkspoor op 20 sep 1961.

De locomotor bij Werkspoor op 25 sep 1961.

Verenigde Utrechtse IJzerhandel

Ook in Utrecht lag er een kersje klaar voor op de taart, want direct achter het Werkspoor-terrein lag de sloperij VUIJ, Verenigde Utrechtse IJzerhandel, waar toen Belgische stoomlocomotieven op hun sloop stonden te wachten. Sommige ondergingen dat lot met een paar bordjes minder dan ze oorspronkelijk hadden…

Het Werkspoor-terrein met Rolma en ijzergieterij met linksonder de Verenigde Utrechtse IJzerhandel. Bron: Topotijdreis.nl.

NMBS 53109 voor sloop bij de VUIJ in sep 1961.

NMBS 93073 voor sloop bij de VUIJ in sep 1961.

Thomassen

Daarna kwam Thomassen in De Steeg, een fabrikant van grote gasmotoren, waar een geel geschilderde oersik (voormalige NS 137) ketelwagens met stookolie binnen nam en rongenwagens met goed ingepakte motoren naar de NS-sporen duwde. Kers op de taart was dat ik een keer naar de steenfabriek IJsseloord in het Broek bij Arnhem kon gaan om daar in de natte klei nog echte stoom in bedrijf te zien.

De vroegere NS 137 met een ketelwagen op 22 dec 1961.

…en met rongenwagens op 30 januari 1962.

Duveltje bij de steenfabriek IJsseloord op 29 jan 1962.

Philips

Bijna een Walhalla voor intern en extern vervoer per spoor was Philips in Eindhoven, waar de complexen op Strijp een uitgebreid railnet hadden waarmee bijna elke fabriek kon worden bereikt voor zowel de aanvoer van sommige grondstoffen als vooral voor de afvoer van eindproducten naar de expeditie centra in Acht, een voor binnenlandse en een aparte voor buitenlandse bestemmingen.

Bij Philips Eindhoven waren steeds groepen van een dertigtal stagiaires uit alle delen van het land waarvoor veel activiteiten werden georganiseerd. Om hen in staat te stellen hun weg te vinden op het enorme terrein kreeg iedereen een plattegrond uitgereikt waarop ook alle sporen ingetekend waren.

We zien op de afdruk daarvan (hieronder) van oost naar west, dus van rechts naar links vanaf het station, de aansluiting van het complex Emmasingel op het restant van de spoorlijn naar Valkenswaard, een steile afrit naar een groot aantal opstelsporen bij de Mathildelaan (achter het stadion) waar vandaan trucks met zware bufferplaten wagons naar en van het complex Strijp S trokken en duwden, en links de complexen Strijp R en T die meer het terrein waren voor de locomotieven die het vervoer naar Acht verzorgden.

‘Acht’ ligt kilometers naar het westen, dus naar links, ver buiten de tekening en daar is een aansluiting op het hoofdspoor die, zelfs nu Philips vrijwel geen activiteiten in Eindhoven meer heeft, nog steeds bestaat.

In de drie maanden van de stage was het niet mogelijk de vervoersstromen grondig vast te leggen, maar een enkel plaatje bleek wel te kunnen:

Auto 456 en loc C bij Tx op Strijp T op 22 mrt 1962.

Auto 450 bij de papierfabriek Strijp S op 21 mrt 1962.

Loc C bij de Achtseweg in Acht op 25 apr 1962.

Loc C bij de overweg Bezuidenhoutseweg op 25 apr 1962.

Nederlandse Kabelfabrieken

Het laatste stagebedrijf was de staalfabriek van NKF (Nederlandse Kabel­fabrieken) in Alblasserdam. Daar werd staal in blokken gegoten, die werden uitgewalst tot knuppels die op hun beurt tot draad getrokken werden. Voor het zware deel van het interne transport (blokken en knuppels) was er een eiland­bedrijf van zeer beperkte omvang waarop een verscheidenheid van locomotieven reed. Later is dit net uitgebreid, maar de aansluiting op de NS-sporen in Sliedrecht is er ondanks de plannen nooit gekomen.

Locomotief R&H type 48DS (foto NKF).

Locomotief O&K type MV6A (foto NKF).

Spoorijzer “Oersik” 145 op 26 juni 1962.

Ik zie er een bepaalde tragiek in dat hoewel ik mijn praktisch jaar bij alle bedrijven als buitengewoon nuttig en prettig heb ervaren, de spoorse activiteiten bij al die bedrijven zijn verdwenen en grotendeels óók die bedrijven zelf. In het geval van Nellen door een lange reeks van overnames, Werkspoor en NKF Staal zijn gesloten, en Philips is grotendeels verplaatst naar buiten Eindhoven. Maar de plaatjes en de herinneringen blijven.

Voor details van de hier afgebeelde locomotieven verwijs ik graag naar het boek Industrielocomotieven van Henk Kolkman en zijn website www.industriespoor.nl.

Behalve twee foto’s van NKF, zijn alle foto’s van mijn hand.

Jan Roos