Een terugblik in beeld en met geluid
SGM in de vier jaargetijden
Op 12 december 2021 zijn de SGM-treinstellen van de Nederlandse Spoorwegen buiten dienst gegaan. Paul van Baarle zet ze per seizoen nog een keer in het zonnetje.
Het Stadsgewestelijk Materieel (SGM) van de Nederlandse Spoorwegen is in de literatuur en op het internet al tot in het kleinste detail beschreven en gedocumenteerd – zie ook de links in de rechterkolom. Die data hier nogmaals vermelden heeft daarom weinig zin, maar hoe dan toch aandacht te schenken aan het recente afscheid van deze oer-Sprinters? Het SGM heeft 46 jaar lang dienstgedaan en elk jaar daarvan had vier jaargetijden – ziedaar de opzet van deze fotografische ode aan de treinstellen van het type SGM.
De vier jaargetijden is ook de cyclus van vier vioolconcerten gecomponeerd door Antonio Vivaldi en behoort tot de populairste werken uit de klassieke muziek. Klik hier om tijdens het bekijken van dit artikel naar deze bijpassende muziek te luisteren (drie minuten). Een SGM-terugblik derhalve in beeld en met geluid.
In dit artikel worden met Sprinters de SGM-treinstellen aangeduid en er wordt geen onderscheid gemaakt tussen SGM en SGMm (de gemoderniseerde versie).
Sprinters in het voorjaar
Sprinter 2026 uit 1978 is op de Hofpleinlijn onderweg tussen een toen nog landelijk Pijnacker en Berkel en Rodenrijs op 23 april 1984.
De lente is onlosmakelijk verbonden met de bloemenvelden in de bollenstreek waar op 8 april 2017 treinstel 2939 de stoptreindienst verzorgt van Haarlem naar Leiden.
Tussen Delft en Schiedam ter hoogte van het Abtswoudse Bos bevinden zich meerdere spottersplekken die elk seizoen van het jaar goed zijn voor een foto en waar de SGM-treinstellen tot het laatst de pendeldiensten tussen Den Haag Centraal en Dordrecht hebben gereden Op de zonovergoten 20 april 2020 passeren daar de treinstellen 2972 + 2957.
Sprinters in de zomer
Met emmertje en schepje naar het strand is een zomerwens en dus is een foto op de spoorlijn naar Zandvoort op zijn plaats ook al is die gemaakt op 21 mei (van het jaar 2018). Tweetje 2124 + drietje 2945 met goedgeluimde badgasten aan boord zijn door het duinlandschap onderweg naar zee.
De tweede spoorlijn waar je jarenlang in SGM-materieel naar de kust kon rijden was de Hoekse Lijn. In Hoek van Holland Haven kwamen de Sprinters dan langs twee vuurtorens waarvan de oudste het meest fotogeniek was. SGM 2974 uit Rotterdam Centraal passeert deze vuurtoren op 5 augustus 2014.
En na een lange en warme zomerdag aan het Hoekse strand keerden de Rotterdammers weer met SGM-treinen terug naar huis. Sprinter 2986 staat nog na te genieten in de late avondzon te Hoek van Holland Haven, 8 juni 2015.
Sprinters in de herfst
Herfstbeelden spreken het meeste aan als er nog veel gekleurd blad aan de bomen zit of op de grond ligt. Op een spoorlijn waar niet al te veel treinen rijden, blijven de gevallen bladeren goed liggen. Onderweg naar het spoorwegmuseum rijdt SGM 2961 over een bladertapijt en heeft bijna het eindstation Utrecht Maliebaan bereikt op 8 november 2015.
Op hoofdspoorlijnen blijven de gevallen bladeren dan al weer minder liggen maar de herfstkleuren zijn nog onmiskenbaar aanwezig als op 31 oktober 2020 bij Holten de 2953 onderweg is als stoptrein van Apeldoorn naar Almelo.
Op de grotere stations is een herfstimpressie sowieso een stuk moeilijker te maken. Met het lage najaarslicht en in de herfst van zijn leven staat SGM 2981 in station Almelo, 22 november 2020.
Sprinters in de winter
Met de klimaatverandering worden ‘echte’ winters – dat wil zeggen met sneeuw en ijs – steeds schaarser. Op 29 december 1976 was daar nog weinig van te merken bij station Schiedam-Rotterdam West met een Sprinter van de eerste generatie.
De winter van 2020/2021 is de laatste keer geweest dat het SGM-materieel te maken kreeg met barre winteromstandigheden. Op 7 februari 2021 werd het complete treinverkeer stilgelegd na de KNMI ‘code rood’. In de dagen erna kwam tussen Dordrecht en Den Haag als eerste het SGM-materieel weer op de baan. Zonder enig probleem vervult twee dagen na ‘code rood’ de 2992 zijn vervoersplicht ten zuiden van Delft – nog een wolkje van stuifsneeuw meetrekkend.
Een dag eerder – 8 februari 2021 – was de stuifsneeuw nog overweldigend op het moment dat hier een Sprinter voorbij kwam en zeker als treinen elkaar net kruisten. Goed kijken, dan zie je twee Sprinters waarvan – voor de statistici onder ons – de linker in de richting van Delft het nummer 2950 draagt.
Avondsprinters
In die 46 jaar reden de SGM-treinstellen niet alleen overdag maar uiteraard ook in de avond. Daarom ook hiervan een korte terugblik. De term ‘avondsprinter’ is slechts als titel gebruikt in dit artikel en is geen SGM-benaming zoals die voorheen gold bij de NS voor de SpitsPendel, StrandSprinter, CityPendel en NachtSprinter.
Avondsprinter 2952 staat op spoor 1 onder de moderne stationskap van Barendrecht gereed voor vertrek op 12 november 2017.
De klassieke stationskap van Den Haag HS met SGM-materieel (de 2990 + 2973) op 30 januari 2021 oogt dan aantrekkelijker.
Avondfotografie vindt meestal plaats met stilstaande treinen en dus vaak op stations. Op 28 november 2017 flitst echter een avondsprinter als een streep over de spoorbrug bij Schiedam Kethel.
Na 46 jaar uitgesprint
Tot groot plezier van veel hobbyisten werd in de laatste week van dienst het SGM-materieel nog op verschillende trajecten door het land ingezet. Tevens werd treinstel 2995 nog eens extra gewassen en voorzien van afscheidsteksten. Op 7 december 2021 staat de uitverkoren 2995 (met de 2990) onder de kap van Rotterdam Centraal.
Een afscheidsfoto waar nauwelijks nog tekst aan toe te voegen is behalve dan: bedankt voor alle jaren trouwe dienst!
Tekst en foto’s door Paul van Baarle