Nog even dit — tips, reacties & nieuwtjes

Buiten-gewoon

Ciril van Hattum brengt in deze rubriek spoorse zaken die buiten het gewone liggen op een lichtvoetige manier voor het voetlicht. Deze keer is het thema ‘tot hier en niet verder’: we gaan op zoek naar buiten-gewone stootblokken en andere objecten die voor dit doel worden aangewend.

Bij een stootblok komt een voertuig tot stilstand. Na precies twee jaar komt de serie ‘buiten-gewoon’ ook tot stilstand. Want ècht ‘buiten-gewoon’ is niet onuitputtelijk natuurlijk.

Zo ongeveer kan iedereen zich een stootblok bij spoor- en tramwegbedrijven voorstellen. Met kleine variaties waren ze vroeger bijna allemaal als hiernaast (foto uit Wikipedia). Ook nu nog is die vorm zeer algemeen, maar er zijn uitzonderingen: zoals, ook van lang geleden, onderstaande buffer uit België:

Deze bevindt zich op verdieping -1 van het Antwerpse Centraal Station. En met de opknapbeurt van dit station is zo te zien ook deze meegenomen, want hij ziet er als nieuw uit. De buffer werd gebouwd in Berlijn door Fr. Gebauer in het jaar 1903.

In Amstelveen bevindt zich aan het Stadshart het eindpunt van lijn 5. Vroeger lag dat aan het Binnenhof. En ook bij eindpunten van tramlijnen vinden we soms een voorziening die er voor moet zorgen dat de tram niet te ver doorrijdt: dat is immers de functie van een stootblok.

Een moderne uitvoering, niet meer van hout, maar met dezelfde functie: lijn 5 tegenhouden, want ook de rails lopen hier niet door. Met enige fantasie zou je het zelfs een kunstwerk kunnen noemen.

In het Noordbrabantse Mill, gelegen aan de vroegere spoorlijn van Boxtel naar Goch en verder Duitsland in, werd op 10 mei 1940, de dag dat Nederland in oorlog kwam met Duitsland, een pantsertrein tot ontsporen gebracht. Dat wapen­feit moest in de herinnering blijven:

Deze spoorlijn is al een groot aantal jaren geleden opgebroken, dus wat we op de foto zien is een monument: een stukje spoor teruggelegd met ‘asperges’ welke dienst doen als buffer. Zonder dit soort kleine monumenten, die niet veel kosten, zouden oorlogsfeiten snel in de vergetelheid raken.

Elmers End is het eindpunt van Tramlink-lijn 1 in het Engelse Croydon. Een oudere heer probeert de vertrekkende tram nog te halen, waarbij een paraplu altijd een probaat middel is om de bestuurder te waarschuwen. Of het hem gelukt is…

Achter de achterzijde van rijtuig 2543 zien we een voorwerp tussen de sporen staan dat een rijdende tram niet zal tegenhouden, maar de bestuurder erop attent maakt waar hij moet stoppen.

Dat stootblokken niet in staat zijn om een rijdende trein tot stilstand te brengen, werd in het najaar van 2020 weer eens duidelijk toen een Rotterdamse metro in Spijkenisse er doorheen schoot (maar gelukkig door een walvisstaart werd opgevangen). Maar dit is iets van alle tijden: in de 19e eeuw gebeurde dit al:

Locomotief 721 stortte naar beneden ‘uit’ het gare Montparnasse in Parijs. Waarschijnlijk was gladheid van de rails de oorzaak dat het remmen niet naar behoren geschiedde.

Alle foto’s waar geen naam bij staat zijn van de auteur. Deze dankt alle lezers van de 24 afleveringen van ‘buiten-gewoon’ maar vooral diegenen, die de moeite hebben genomen aanvullingen door te geven of te wijzen op fouten: in de volgende aflevering werd hier steeds melding van gemaakt.

Ciril van Hattum

Dit was de laatste aflevering van de rubriek “Buiten-gewoon”. Ciril van Hattum heeft toegezegd dat hij ook in de toekomst bijdragen zal leveren aan NVBS Actueel.

---

Locomotiefje in de haven van Reykjavik

Onlangs tijdens een vakantie in IJsland trof ik dit smalspoorlocomotiefje als monument aan in de haven van de hoofdstad Reykjavik.

IJsland heeft nooit spoorwegen gekend die als openbaar vervoer gebruikt werden. Wel zijn er industriespoortjes in gebruik geweest. Eén daarvan was de haven­spoorlijn van Reykjavik. Volgens de door mij gebruikte bron van Wikipedia had deze een lengte van 12 kilometer. Spoorwijdte 900 mm. De lijn is van 1917 tot 1928 in gebruik geweest. Een locomotiefje staat in de haven, het andere in een museum.

Er zijn plannen voor de aanleg van een lightrail die Reykjavik met de inter­nationale luchthaven Kevlavik zal moeten gaan verbinden. Deze zal dan een lengte hebben van 50 kilometer met wellicht nog wat aftakkingen naar de buiten­wijken van de hoofdstad. De toekomst zal laten zien wat er van deze plannen terechtkomt.

IJsland is een bezoek meer dan waard, maar voor spoorwegen moet je er niet komen. Hopelijk zal dat nog eens veranderen.

Robert Meertens

---

Buitengewoon onzichtbaar

In NVBS Actueel van december 2021 laat Ciril van Hattum zien, dat sommige totaalreclames op trams buiten-gewoon bont waren, zelfs zo bont dat de boodschap aan de kijker voorbij ging.

Ook op een andere manier ging de reclame-uiting nogal eens verloren, juist door het ontbreken van kleuren. Zwart staat (dikwijls in combinatie met een goud randje) voor luxe en wordt dus geregeld voor reclames gebruikt. In een drukke stadsomgeving valt een zwart object niet of nauwelijks op en dat geldt vaak ook voor de boodschap die erop te lezen is.

De Amsterdamse Combino’s worden geregeld in een soort begrafenistrams veranderd, wat goed te zien is aan lijn 12 voor het Amstelstation en lijn 14 op de Mauritskade.

Maar zelfs een beetje minder zwart verdwijnt ook in de omgeving, wat blijkt uit lijn 3 in z’n oude keerlus bij het Muiderpoortstation.

Heel veel is groen tegenwoordig, anders verkoopt het niet. Zou de groene­thee­leverancier gedacht hebben dat juist de (stedelijke) natuur in de Amsterdamse Linnaeusstraat z’n product onzichtbaar zou maken? Opvallend is trouwens dat dat bij de oude RET-kleuren zonder reclame ook gebeurde. Op de Kromme Zandweg valt juist de reclame op.

Een andere Rotterdammer, de Snerttram, gaat in de Avenue Carnisse ook prima op in z’n omgeving.

Het kan ook nog heel anders. Diverse Amsterdamse Blokkendozen werden tot thematram omgetoverd, dat was geen reclame maar een kunstuiting al dan niet voor een goed doel. Al bij de presentatie van de 813 op de Dam bleek deze kameleonachtige eigenschappen te hebben. Je zou de toeristen bijna waar­schuwen voor de naderende Renault en Arriva-bus. De tram zelf was onzicht­baar.

Frans Boom

---