Spoorbruggen ontworpen door Gustave Eiffel

Het Viaduc de Garabit

Frits van Buren beschrijft het Viaduc de Garabit in Frankrijk, een indruk­wekkende spoorbrug uit 1889. Ook enkele andere door Eiffel ontworpen spoorbruggen komen aan de orde.

Bij de aanleg van de spoorlijn van Clermont-Ferrand via Neussargues naar Béziers moest het diepe dal van de rivier de Truyère overgestoken worden. De Société Eiffel had kort daarvoor tussen 1875 en 1877 in Portugal een soortgelijk probleem opgelost met het Maria Pia-viaduct over de rivier de Douro in Porto (zie verder­op).

Dat bracht Léon Boyer, de jonge projectleider voor het traject Marvejols-Neussargues, op het idee om de Truyère met een soortgelijk 565 meter lang en 122 meter hoog viaduct te overspannen. Hij werd dan ook met de realisatie belast. De werken voor het viaduct begonnen in september 1880 en in november 1888 werden de belastingsproeven van het voltooide enkelsporige viaduct uitgevoerd. Eind 1889 werd het gehele traject Marvejols – Neussargues in gebruik genomen.

Boyer heeft dit zelf echter niet meer mogen meemaken. Hij was in 1886 op 35-jarige leeftijd ten gevolgen van de gele koorts overleden toen hij was uitgezonden naar Panama voor de werkzaamheden aan het Panamakanaal.

Kaarten: bewerking van Open Street Map.

Tussen 1929 en 1932 werd de lijn Neussargues – Béziers geëlektrificeerd met 1500 volt gelijkspanning. Gedurende de Tweede Wereldoorlog werden door de maquisards (het ondergrondse verzet) twee bogen van de stenen aanbrug op­geblazen.

Tussen 1955 en 1960 werd de Truyère ter plaatse van de Viaduc de Garabit getransformeerd in de Barrage de Grandval. Dit stuwmeer heeft een oppervlak van 1100 hectare, een lengte van 28 km en een waterinhoud van 270 miljoen m³. Door dit stuwmeer werd de hoogte van het Viaduc de Garabit ten opzichte van het wateroppervlak verlaagd van 122 meter naar 90 meter.

Uiteraard moest ook voor de Route Nationale 9 (nu D 909) een nieuwe brug gebouwd worden. Dichtbij het Viaduc de Garabit werd tussen 1990 en 1993 de autosnelweg A75 aangelegd. Omdat men de ongeveer 300 meter lange brug daarvan over de Truyère van een gepaste bescheidenheid wilde houden, werd gekozen voor een van voorgespannen beton gebouwde brug. In juli 2003 werd daar een parkeer­plaats aan toegevoegd met een uitzichtpunt op het Viaduc de Garabit.

Het belangrijkste onderhoud van het Viaduc de Garabit bestaat uit schilderwerk dat volgens het “lastenboek” van de SNCF elke 15 jaar dient te gebeuren. Dat gebeurde dan ook in 1947-1948, 1957 en 1973-1974. Bij de laatste keer werd 22 ton grijze verf toegepast.

Het Viaduc de Garabit nog in grijze kleur in juni 1980. Foto: Frits van Buren.

In 1989 werd begonnen met de voorbereiding van de volgende schilder­beurt. Maar deze keer viel de kleurkeuze op “poinsettia rood” oftewel “Gauguin rood”. Deze schilderwerken werden in drie fases tussen 1992 en 1998 uitgevoerd. Bij elkaar diende 51.000 m² gezandstraald te worden en daarna met 40 ton verf geschilderd.

Het Viaduc du Garabit op 17 juni 2017. Bron: Wikipedia.

In 2001 werd tenslotte door het plaatsen van 350 schijnwerpers en 5 km elek­trische kabel verlichting aan het Viaduc de Garabit toegevoegd met een bijzonder fraai resultaat.

Het verlichte Viaduc de Garabit. Bron: www.hotelbeausitecantal.com.

Ten gevolge van de slechte toestand van de baan ontspoorde op 26 februari 1996 een Corail-trein (L’Aubrac) ten zuiden van het Viaduc de Garabit. Ook daarna zijn langdurige onderbrekingen voorgekomen door werkzaamheden in verband de slechte toestand van de baan. Die onderbrekingen hadden ook consequenties voor de fabriek van Arcelor in Saint -Chély, waarvoor rollen staal in plaats van per trein met 30-40 vrachtwagens per dag moesten worden vervoerd.

Bruggen in Porto

De Viaduc de Garabit is zoals gezegd geïnspireerd op de Maria Pia-brug over de Douro in Porto. In 1875 schreven de Portugese spoorwegen een wedstrijd uit voor het over­spannen van de 400 meter brede Douro-vallei, waar de rivier 150 meter breed was. Eiffel stelde een revolutionaire constructie voor die was ontworpen door een associé van hem: de Belgische ingenieur Théophile Seyrig. Deze 352,75 meter lange en 62,4 meter hoge brug is tot 1991 in gebruik geweest.

De Maria Pia-brug over de Douro in Porto. Op de achtergrond de in 2003 geopende Ponte Infante Dom Henrique. Foto: Wikipedia.

Terwijl Eiffel bezig was met het Viaduc de Garabit ontwierp Seyrig – nu niet meer als associé van Eiffel – de Ponte Dom Luís I in Porto. De bouw van deze brug begon in 1881. Op 31 oktober 1886 werd het bovendek van de brug officieel geopend en op 31 oktober 1888 werd ook het benedendek geopend.

De Ponte Dom Luís I in Porto. Over de brug rijdt een sneltram van de Metro do Porto. Foto: Paul van Baarle, 19 september 2008.

Enige andere spoorbruggen van Eiffel

In centraal Frankrijk heeft Eiffel in een iets eerdere periode nog een groot aantal andere spoorbruggen in Meccano-stijl nagelaten. In tegenstelling tot de boog­vormige viaducten in Porto en het Viaduc de Garabit zijn dit viaducten gebaseerd op een kokervormige ligger.

_{Foto’s 2 t/m 5: www.videostrains.com, foto’s 1 en 6: commons.wikimedia.org}

Dichter bij Nederland heeft ook een door Eiffel ontworpen spoorbrug bestaan: de in 1870 door de aartsbisschop van Mechelen ingewijde brug in de spoorlijn Mechelen – Sint Niklaas – Terneuzen over de Schelde bij Temse. Deze brug werd in 1940 door Franse achterhoedetroepen opgeblazen en belandde in het water. In 1956 is een nieuwe brug over de Schelde gebouwd.

De brug over de Schelde bij Temse (1870-1940). Bron: Wikipedia.

Frits van Buren