NVBS-jubileumborrel met bijzondere terugblikken

Over nette categorieën burgers en edelharlekijnen

door Oege Kleijne/foto′s: Sjoerd Bekhof

Dat de geschiedenis van een vereniging vooral door mensen wordt bepaald, daarvan getuigden Frits van der Gragt en Peter van der Vlist tijdens de drukbezochte NVBS-jubileumborrel ter gelegenheid van het (bijna) 85-jarige bestaan. Omdat op 28 februari 1931 de NVBS was opgericht, organiseerde vereniging een feestelijke bijeenkomst in het Amersfoortse NVBS Centraal op zaterdag 27 februari 2016. Ton Pruissen, beheerder van het NVBS/SNR-filmarchief, verklaarde op deze jubileumbijeenkomst de filmbeeldbank voor geopend en presenteerde de eerste historische films die nu ook op internet te zien zijn.

Frits van der Gragt schetste een beeld van een vereniging waarvan “eerbiedwaardige heeren” of “heeren van stand” net na de Tweede Wereldoorlog het gezicht bepaalden. Peter van der Vlist hield zijn gehoor voor dat je als jongmens in de jaren zestig niet de stoute schoenen moest aantrekken om een artikel voor Op de Rails te schrijven en verhaalde van zijn contacten met N.J. van Wijck Jurriaanse, de illustere NVBS-medeoprichter en bestuurslid van het eerste uur van de vereniging.

Frits van der Gragt (rechts zittend) schetste de sfeer en de omstandigheden bij de NVBS in de jaren direct na de Tweede Wereldoorlog en kreeg als jonge NVBS’er te maken met “heeren van stand”.

Nette categorie burgers

De voormalige hoofdredacteur, lid van het NVBS-hoofdbestuur en vroegere excursiecommissaris Frits van der Gragt (zie ook het portret in NVBS Actueel van januari 2016) trad kort na de Tweede Wereldoorlog toe tot de NVBS. ‘Het was de tijd dat je niet zomaar lid kon worden. De plaatselijke sectieleider kwam bij je thuis om na te gaan of je tot de nette categorie burgers behoorde. Tijdens de laatste jaren van de Tweede Wereldoorlog kon je als jongere geen lid worden van de NVBS. Na de Oorlog meldde zich een groep van vijftien tot twintig jongetjes aan. Op de bijeenkomsten bij de sectieleider thuis – de NVBS was toen nog relatief klein – bleek het enorme verschil tussen de generaties’, vertelde Frits over zijn beginjaren bij de railliefhebbersclub.

Peter van der Vlist wist de aanwezigen te boeien met zijn herinneringen aan wijlen N.J. van Wijck Jurriaanse, de toenmalige NVBS-goeroe.

Het einde van de club

Hij ging ook in op het ontstaan van de Tramweg-Stichting. Het toenmalige NVBS-bestuur wilde niets weten van het in eigendom krijgen van oud materieel en vreesde “het einde van de club” als die zich daarover ook moest ontfermen. Om die reden werd een aparte stichting in het leven geroepen om zo veel mogelijk trammaterieel van de sloop te redden.
Frits onderstreepte de uiterst belangrijke rol die wijlen NS-directeur ir. P.H. Bosboom achter de schermen speelde, waardoor hij zowel de tramlijn Hoorn – Medemblik als veel materieel voor het nageslacht wist te behouden.

Verenigingsjubilea

Ook vertelde Frits van der Gragt over de vorige verenigingsjubilea, zoals die in 1981. Hoewel er toen toestemming was om met twaalf losse stoomlocomotieven op de lijn Amersfoort – Woudenberg-Scherpenzeel te rijden, ontdekte een NS-functionaris dat de spoorlijn als één blok geëxploiteerd werd. “Dat betekende dat er dus maar één trein op de lijn mocht rijden. In een telefoongesprek gaf de NS’er aan dat er toch wel iets mogelijk was. Hij vroeg mij of ik veel vrijwilligers had. Niet lang daarna was de lijn in twaalf blokken verdeeld en gaven de vrijwilligers langs de baan met gele vlaggen aan tot waar de locomotieven mochten rijden. Zo had elke locomotief een eigen blok.’

Vice-voorzitter Gerrit Nieuwenhuis sprak woorden van waardering over de voordracht van Frits van der Gragt.

In audiëntie ontvangen

Peter van der Vlist verhaalde over zijn belevenissen met wijlen N.J. van Wijck Jurriaanse. Het was de tijd dat iedereen de informatie of documentatie vooral “voor zichzelf hield”. Dat ondervond de toen jonge Peter, nadat hij een brief aan goeroe Van Wijck Jurriaanse had geschreven met de vraag of hij informatie kon leveren over het stroomlijnmaterieel, waarover Peter graag een artikel voor Op de Rails wilde schrijven. “Ik werd in audiëntie ontvangen in zijn huis in Baarn (…).” Nadat Peter had uitgelegd wat hij beoogde met de te raadplegen bronnen, kreeg hij de mededeling “wat u zoekt staat daar in de kast, achter de glazen deurtjes, maar die deurtjes blijven dicht”. Later verkreeg hij de informatie voor zijn artikelen over het elektrische materieel ’40 en de DE5 – “een heel pak” – via de bekende en ook al overleden A.D. de Pater. Peter besteedde zijn vakantie in Oostenrijk grotendeels aan het overschrijven van de verschillende documenten.

Ook jongeren gaven de acte de présence tijdens de jubileumborrel.

Edelharlekijnen

Uiteindelijk wist de jonge spoorwegenthousiast dankzij zijn publicaties in Op de Rails toch enig respect van Van Wijck Jurriaanse af te dwingen. Peter werd eindelijk serieus genomen of zoals Van Wijck Jurriaanse dat ooit placht te zeggen: “U bent toegetreden tot het leger der edelharlekijnen”, hetgeen als een compliment opgevat moest worden.
Uiteindelijk tipte deze NVBS-goeroe uitgeverij De Alk om Peter van der Vlist te vragen als schrijver voor het toekomstige boek over het stroomlijnmaterieel. Tijdens een vergadering met deze uitgeverij in 1981 zegde Van Wijck Jurriaanse zijn medewerking en het openstellen van zijn archieven toe. Plotseling, op 26 november 1981, overleed N.J. van Wijck Jurriaanse en was het gehele project van de baan.

Tijdens de jubileumbijeenkomst op 27 februari konden de bezoekers profiteren van kortingen op diverse boeken in de winkel. Velen maakten van die gelegenheid gebruik.

Digitaal filmarchief

De Stichting NVBS Railverzamelingen verklaarde bij monde van Ton Pruissen het digitale filmarchief voor geopend. Bij het verschijnen van deze nieuwsbrief kunnen NVBS-leden al vijftien films en filmpjes op hun beeldscherm thuis bekijken. Over de Gooische Stoomtram, een rit met een tram door het Westland tot en met een filmisch verslag van de NVBS-excursie ter gelegenheid van het 25-jarig jubileum van de NVBS in 1956. Ton heeft de films ook voorzien van achtergrondmuziek en commentaar en dankzij Nico Spilt en René Jongerius maken de films nu deel uit van de beeldbank.
Zie ook de rubriek Archiefnieuws in deze NVBS Actueel.

Ton Pruissen, de beheerder van het filmarchief van de NVBS/Stichting NVBS Railverzamelingen, opende officieel het digitale filmarchief op de website van de NVBS.