Cranzahl – Unterneudorf – Neudorf – Vierenstraße – Kretscham-Rothensehma – Niederschlag – Hammerunterwiesenthal – Unterwiesenthal – Kurort Oberwiesenthal

De Fichtelbergbahn

Martin Bos bracht een bezoek aan de Fichtelbergbahn. Dit is, net zoals de Weißeritztalbahn die hij eerder beschreef, een smalspoorlijn in Sachsen.

De geschiedenis van beide lijnen lijkt op elkaar: de spoorlijnen waren bedoeld om de fabrieken en mijnen te verbinden met de ‘buitenwereld’. Er werd gekozen voor smalspoor vanwege de lagere kosten en omdat Sachsen heuvelachtig is met smalle krinkelende rivierdalen. Smalspoor is goedkoper en makkelijker te bouwen en te berijden.

De lijn

De smalspoorlijn begint in Cranzahl met een station aan de spoorlijn Vejprty – Annaberg-Buchholz untere Bahnhof. Er is een ‘cross-platform’. De spoorbaan loopt van Cranzahl door een rivierdal met weilanden aan weerszijden tot het station Vierenstraße.

Daar verandert de omgeving. De spoorbaan loopt door bossen en klimt met een helling van bijna 40 promille tot het station Niederschlag. Daar verdwijnen de bossen en loopt de spoorbaan weer op de helling van een dal in zuidelijke richting tot uiteindelijk Kurort Oberwiesenthal wordt bereikt. In het dal stroomt de rivier Pöhlbach; die rivier vormt ook de grens met Tsjechië.

Belangrijkste gegevens

Cranzahl – Unterneudorf – Neudorf – Vierenstraße – Kretscham-Rothensehma – Niederschlag – Hammerunterwiesenthal – Unterwiesenthal – Kurort Oberwiesenthal

Kursbuchstrecke (DB): 518
Lengte traject: 17 km
Spoorwijdte: 750 mm
Hoogste hellingspercentage: 40‰

Station Cranzahl met overstappende NVBS-leden, 14 december 2014.

Station Unterneudorf, 24 september 2015, foto FvB, 14 december 2014.

Viaduct Hüttenbachtal kort voor Oberwiesenthal, 24 september 2015, foto FvB.

Emplacement Oberwiesenthal, 13 september 2015, foto FvB.

Historie

Nadat in 1886 het stadje Annaberg een spoorverbinding met Tsjechië kreeg, werd het gebied rondom de Fichtelberg interessant voor toerisme. De staat Sachsen nam het initiatief voor een spoorbaan van Cranzahl naar Oberwiesenthal. De spoorlijn was ook bedoeld voor de inwoners van dit gebied naar de fabrieken in Annaberg en verder. Uiteindelijk werd de lijn pas 11 jaar later, in 1897, geopend.

Tot de jaren 30 van de vorige eeuw steeg het reizigersvervoer zo sterk dat stations en emplacementen moesten worden uitgebreid. Doordat er maar weinig ‘topdagen’ per jaar waren werd er weinig winst gemaakt of zelfs verlies gedraaid. In de jaren 30 kwam het busvervoer op gang en daalde het treinverkeer totdat dit aan het eind van de Tweede Wereldoorlog werd gestaakt.

De DDR-tijd was een periode met pieken en dalen: ‘Sperrgebiet’ (vanwege de winning van uranium), opnieuw goederenvervoer omdat de parallel lopende weg werd gesaneerd, bestaansrecht als cultuurmonument, etc.

Na de ‘Wende’, of zoals het in Duitsland heet de ‘Wiedervereinigung’, nam uiteindelijk de Sächsische Dampfeisenbahngesellschaft de spoorlijn over van de DB en kreeg de lijn de naam ‘Fichtelbergbahn’. Daarna werd geïnvesteerd, werd reclame gemaakt, enz.

Speciale postzegels van de Fichtelbergbahn.

Rollend materieel

Omdat het smalspoornet in Sachsen door de staat was gebouwd en geëxploiteerd, reed er een beperkt aantal series stoomlocomotieven en rijtuigen. Uitwisseling van rollend materieel tussen de verschillende lijnen (bij sterke vervoervraag of om andere redenen) kwam regelmatig voor. Pas na de Tweede Wereldoorlog zou dit veranderen en kwamen er ook andere ‘smaken’ op de Sachsische rails. De meest bekende series stoomlocomotieven zijn de ‘Gattungen’ I K tot en met VI K.

Loc 99 1785, Cranzahl, 13 juni 2015.

Standaard personenrijtuigen, 24 september 2915, foto FvB.

Zoals wel meer te zien: een Schienencabrio, 24 september 2015, foto FvB.

Wanneer komt de trein? 😊

Persoonlijke belevenissen

De SNE organiseerde in december 2014 een zogenaamd ‘Schönes Winter­wochenende’. De reis voerde via een mooie route naar Chemnitz. Van daaruit werden op zondag twee stoomritten op de smalspoorlijnen van Steinbach naar Jöhstadt en van Cranzahl naar Oberwiesenthal gemaakt. Het was een bewolkte dag, sneeuw lag er niet, maar de afgewerkte stoom was goed te zien. Vanwege de komende kerstdagen was Duitsland in kerststemming. In de meeste steden waren er kerstmarkten en op de smalspoorlijnen hadden de stoom­locomotieven een kerstboom voorop op de rookkastdeur. In Oberwiesenthal was nog enige sneeuw te zien op de skipiste die geopend was.

14 december 2014 in Cranzahl.

Tekst: Martin Bos, foto’s: Martin Bos en Frits van Buren (FvB)