Nieuwe boeken en dvd’s

Recent verschenen boeken en andere publicaties uit het rijke aanbod van onze verenigings­winkel.

Schweizer Bahnen 1970er-Jahre

Door: R. Bernet. 144 blz., 17×24 cm, 150 foto’s. Uitgever: Edition LAN. Artikel­nummer 280-0765. Prijs: € 34,95.

De jaren zeventig waren een tijd van veranderingen. De oliecrisis in 1974 zorgde voor minder economische groei en voor bezuinigingen. Het milieubewustzijn kwam op. Televisie veranderde de kijk op de wereld en de mode.

Deze zaken hadden hun weerslag op de spoorwegen, ook in Zwitserland. De Swiss Express uit 1972 met nieuwe rijtuigen was niet traditioneel groen, maar modieus oranje/licht­grijs met een nieuw logo. De voorgenomen dure kantel­bak­inrichting ging echter niet door, al was het profiel van de rijtuigen er op voorbereid. Er was airco, maar de stoelen waren niet verstelbaar. De hele treinen gingen overigens pas enkele jaren later in dienst.

In 1976 kwamen nieuwe voorstadstreinstellen in dienst. Ze vielen op door hun kleur (geel en paars). Technisch innovatief waren de aluminium bak, thyristor­besturing en zwenk-zwaaideuren. Maar de bakken trokken krom en de bijnaam Chiquita was geboren. De reizigers waren tevreden, de SBB niet en de treinstellen werden verbannen naar het noordoosten waar ze na minder dan 20 jaar buiten dienst werden gesteld.

Dit boek beschrijft alle belangrijke en interessante spoorweggebeurtenissen in de jaren 70 in Zwitserland. Niet alleen nieuwe locomotieven en treinstellen, maar ook infrastructuur, zoals nieuwe verbindingen en rangeerterreinen. Tram en smal­spoor komen ruimschoots aan bod. Gelukkig zijn er minder sluitingen te melden dan in de jaren 60. Alles is geïllustreerd met voornamelijk kleurenfoto’s, die overigens niet altijd uit de beschreven periode zijn. De opmaak is modern met korte stukjes in kleurenkaders en foto’s die niet saai altijd op dezelfde plek staan.

Kortom spoorweghistorie in hapklare brokken. Het boek geeft precies de achter­grond die nodig is om de ontwikkelingen op spoorweggebied in de tijd beter te begrijpen. Een aanrader voor iedereen die in het railgebeuren in Zwitserland is geïnteresseerd en meer wil dan alleen materieelbeschrijvingen.

Bestellen via de webshop

Henschel – Lokomotieven aus Kassel (Von DRACHE bis TRAXX)

Dvd. 58 minuten. Uitgever: Eisenbahn Kurier (2020). Artikelnummer 459-4217. Onze prijs: € 19,80.

In 1848 leverde Henschel in Kassel de eerste loc met fabrieksnummer 1 en de naam Drache aan de Friedrich-Wilhelms-Nordbahn (lijn Kassel-Bad Karlshafen). De eerste locomotieven moeten hebben voldaan, want al in minder dan tien jaar werden loco­motieven geëxporteerd.

Aan de NRS in Nederland werden locs geleverd met fabrieksnummers 27-32. Waarom de NRS, die verder alleen Engelse locomotieven gebruikte, Duitse machines kocht is gissen. Misschien omdat de locs in Emmerich werden gestationeerd? Of als gebaar aan Duitse klanten? De NRS was immers in 1856 naar Duitsland verlengd. In het Henschel-museum komt de fabrieksfoto van de NRS-loc op deze dvd nog even ter sprake.

Henschel werd een van de grootste locomotieffabrieken van Europa. Henschel innoveerde vaak: hoogtepunt van het stoomtijdperk is loc 19 1001 uit 1941 (fabrieksnummer 25000) met stoommotoren, door WO II nooit verder ontwikkeld.

Het bedrijf werd in de oorlog volledig vernietigd maar vanaf 1948 werd weer geproduceerd: locomotieven en vrachtauto’s. Hoewel Henschel in 1957 bankroet ging, wist het te overleven als Rheinstahl Henschel (1964), Thyssen-Henschel (1976), ABB Henschel (1990), Adtranz (1996), Bombardier (2002), en nu als onderdeel van Alstom.

Gedurende meer dan 170 jaar werden veel opvallende locomotieven gebouwd. Vooral Duitse locomotieven zijn op deze dvd te zien met historische en recente beelden. Een greep uit de stoomlocomotieven die langs komen rijden: de P8, T16, Baureihe 01, 23, 41, 44, 50, 61 met Henschel-Wegmann-trein in zwart-wit, 62, 66 en een Garratt-locomotief voor Brazilië in delen op een Duitse goederentrein getrokken door stoom!

Na een bedrijfsfilm uit de jaren 50 zien we export-diesellocs voor landen als India, Liberia, Thailand, Sri Lanka en China. Het hoogtepunt op dieselgebied was de indrukwekkende V320. Weliswaar slechts één exemplaar van gebouwd, te sterk voor de DB, maar wel met opvolgers in Rusland en China! De DE 2500 (later 202 002) was technische voorloper van de eloc Baureihe 120. De 202 003 “Um-An” was voorloper van de ICE. Uit het Adtranz-tijdperk zien we de Baureihe 101 en de Blue Tiger van de RAG.

Ook op het gebied van elektrische locomotieven komen technische hoogstandjes in beeld: Einheitslocs zoals E10 en E41. En natuurlijk de E03, lange tijd het paradepaardje van de Deutsche Bundesbahn. Naast locomotieven werden door Henschel onder andere vliegtuigen, vrachtauto’s en bussen gebouwd. Deze dvd geeft in een uur een mooi beeld van wat het bedrijf op de rails heeft gebracht.

Bestellen via de webshop

Caledonian Railway Locomotives (The Formative Years)

Door: D. Hamilton. 320 blz. 22,5×28 cm., 165 z/w foto’s, 180 tekeningen en vele tabellen en overzichten. Uitgever: Lightmoor Press. Artikelnummer 164-0191 Prijs: € 36,75.

Caledonian Railway Locomotives (The Classic Years)

Door: H.C. Cornwell. 320 blz. 22,5×28 cm., 218 z/w foto’s, 136 tekeningen en vele tabellen en overzichten. Uitgever: Lightmoor Press. Artikelnummer 164-0216 Prijs: € 39,75.

De Caledonian Railway (CR) exploiteerde tot 1923 lijnen van Carlisle naar Glasgow en Edinburgh. Ook waren er lijnen naar Aberdeen via Perth en naar Oban aan de westkust in de Schotse Hooglanden.

Het bedrijf was deel van de “West Coast Main Line” tussen Londen en Schotland. Op dit traject concur­reerde het in samenwerking met andere spoorwegbedrijven met de “East Coast Main Line” via York en Newcastle. In Schotland heette de concurrent North British Railway en de strijd speelde zich daar vooral af tussen Glasgow en Edinburgh.

Bij het ontwerp van stoom­loco­motieven had de “Caley” tot 1882 een voorkeur voor buitenliggende cilinders. Voor goederentreinen werden locs gebruikt met twee gekoppelde drijfassen voorop gevolgd door een loopas (asindeling B1). In 1882 kwam daar verandering in toen hoofdingenieur Dugald Drummond in dienst trad. Toen werden binnen­liggende cilinders gebruikt en klassieke Engelse, excuus, Schotse asindelingen: 2’B voor personen­trein­locs en C voor goederen­treinen. Drummond werd opgevolgd door hoofd­ingenieurs McIntosh en Pickersgill die voort­bouwden op de traditie van solide locs, maar in de problemen kwamen toen grotere, modernere locs nodig waren. De laatste ontwerpen van Pickersgill waren weinig efficiënte kolen­vreters.

In deze definitieve werken over de stoomlocomotieven van de CR, verschenen bijna 100 jaar na het verdwijnen van het bedrijf, is daarom 1882 als logische scheidslijn gebruikt. De boeken zijn geschreven door twee auteurs, die ver­schillende schrijfstijlen hanteren en het onderwerp ook anders indelen.

De heer Cornwell geeft zeer gedetailleerde technische beschrijvingen met veel maten (in inches natuurlijk) in de volgorde waarin de locs werden gebouwd en komt daardoor, net als de latere locomotieven van hoofdingenieur Pickersgill, nogal moeilijk vooruit. Dat wordt goedgemaakt door fraaie tekeningen en foto’s met uitgebreide bijschriften. De exploitatie komt ook aan bod, vaak op typisch Engelse wijze met rijtijden en gemiddelde snelheden voor ritten die door bekende spoor­weg­lief­hebbers uit die tijd zijn geklokt. De ontwikkelingen na 1923, toen de CR ophield te bestaan, worden niet besproken.

Het eerste deel sprak mij iets meer aan. Het is vlotter geschreven en de loco­motieven in het tweede deel zijn al vrij uitgebreid beschreven in de Engelse spoorwegliteratuur, zie hieronder. Liefhebbers van stoomlocs uit het Verenigd Koninkrijk zullen deze definitieve werken op de plank willen hebben staan.

The Formative Years: Bestellen via de webshop

The Classic Years: Bestellen via de webshop

Dampfgetriebene Triebfahrzeuge der österreichischen Staatsbahnen ab 1945, Band 5

Door: Johann Blieberger en Josef Pospischal. 352 blz., 21×28 cm., 430 af­beel­dingen. Uitgever: Bahnmedien. Artikelnummer: 094-0970 Prijs: € 48,90.

Triebfahrzeuge 1918 – 1938 Band 1. DÖStB; ÖStB- und BBÖ-Reihen 1 bis 60.

Door: Josef Pospischal en Johann Blieberger. 394 blz. 21×28 cm., 328 af­beel­dingen. Uitgever: Bahnmedien. Artikelnummer: 094-0986 Prijs: € 59,00.

Triebfahrzeuge 1918 – 1938 Band 2. DÖStB; ÖStB- und BBÖ-Reihen 61 bis 100.

Door: Josef Pospischal en Johann Blieberger. 370 blz. 21×28 cm., 287 af­beel­dingen. Uitgever: Bahnmedien. Artikelnummer: 094-0987 Prijs: € 59,00.

De spoorweggeschiedenis van Oostenrijk in de eerste helft van de vorige eeuw (1900-1950) is uitermate complex. Naast de k.k.St.B. (Oostenrijk) en de MÁV (Hongarije) waren in 1900 vele zelfstandige spoorweg­maat­schap­pijen die soms opgingen in het staatsbedrijf.

De dubbelmonarchie Oostenrijk-Hongarije bestond uit zeven hedendaagse landen, en delen ervan lagen nog eens in zes andere landen. Na de Eerste Wereldoorlog werd de monarchie verdeeld in nieuwe staten en het materieelpark raakte sterk verspreid over de gebieden. Na de Anschluss van Oostenrijk in 1938 en annexaties door Duitsland werd het materieelpark ingelijfd bij de Deutsche Reichsbahn Gesellschaft (DRG). Ten slotte werd het park opnieuw verdeeld nadat het Derde Rijk ten onder was gegaan. Het gevolg was dat Oostenrijks materieel in veel landen was aan te treffen, vooral buurlanden als Tsjecho-Slowakije, Hongarije en Italië. Een hele kluif voor spoorweghistorici!

Veel is uitgezocht door auteurs als Helmut Griebl en is te vinden in boeken van uitgevers Josef Otto Slezak en, voor wat betreft de Duitse locomotieven, Eisenbahn Kurier. Onderzoek werd lange tijd bemoeilijkt door het IJzeren Gordijn. Het is daarom niet gek dat pas in de huidige eeuw uitgebreid onderzoek is gedaan naar het Oostenrijkse materieelpark door de auteurs Johann Blieberger en Josef Pospischal.

In 2008 werd begonnen met de locomotieven van de k.k.St.B. in vier delen: kkStB-Triebfahrzeuge. Behalve deel 3 nog allemaal ver­krijgbaar. Vanaf 2014 verschenen vijf delen over de stoom­loco­motieven van de naoorlogse ÖBB: Dampfgetriebene Triebfahrzeuge der österreichischen Staats­bahnen ab 1945. En ten slotte werd vorig jaar een begin gemaakt met de drie delen over de BBÖ, de periode tussen de twee wereldoorlogen: Trieb­fahr­zeuge 1918-1938.

Van alle locomotieftypen zijn in laatstgenoemde boeken de volgende zaken opgenomen: herkomstbedrijf en na­volgende bedrijven, asindeling, fabrikant(en), bouwjaren, korte historie, uitgebreide technische gegevens. Van elke loc zijn gegevens opgenomen over fabrieksnummer, DRG-locnummer, eventuele na­volgende bedrijven en datum buitendienststelling. Van elk type is een tekening opgenomen en een of meer zwart-witfoto’s van varianten en uitvoeringen. De foto’s zijn vaak genomen door Otto Zell en zijn veelal afkomstig uit de verzameling van Helmut Griebl.

Alle delen (indien niet uitverkocht) van deze standaardwerken over Oostenrijkse locomotieven zijn te bestellen via de NVBS-winkel. Op voorraad zijn de hier genoemde titels. Band 3 van de Triebfahrzeuge 1918-1938 moet nog verschijnen.

Dampfgetriebene Triebfahrzeuge Band 5: Bestellen via de webshop

Triebfahrzeuge 1918-1938 Band 1: Bestellen via de webshop

Triebfahrzeuge 1918-1938 Band 2: Bestellen via de webshop

Leo de Jong