Sachsen, Duitslands smalspoorparadijs

De Lößnitzgrundbahn (Radebeul Ost – Radeburg)

Martin Bos vervolgt zijn reis door Duitslands smalspoorparadijs: Sachsen. Na de Weißeritztalbahn en de Fichtelbergbahn is het de beurt aan de Lößnitzgrundbahn.

De Lößnitzgrundbahn was bedoeld om het stadje Radeburg te verbinden met de ‘buitenwereld’, in het bijzonder met Dresden, zeker toen de spoorlijn Berlijn – Dresden werd geopend. De beste route was een traject van Radeburg naar Radebeul. En dit werd dus gebouwd. Later werd begonnen om het traject te verlengen via Radeburg Süd naar Radeburg Ost; dit om aan te sluiten op de aan te leggen “Sächsische Nordostbahn”. Die laatste spoorlijn is nooit voltooid en de verlenging, voor zover gerealiseerd, werd daarom weer afgebroken. Radebeul kreeg in 1941 “Ost” achter de stationsnaam geplakt.

Historie

Zoals bij de beschrijving van de lijn al is aangegeven, was deze bedoeld om Radeburg te verbinden met de buitenwereld, in dit geval een station aan de, in 1875 geopende, spoorlijn Berlijn – Dresden. De voorbereidingen voor de aanleg begonnen in 1882, de aanleg zelf in 1883 en de feestelijke opening was in 1884. De lijn werd gebruikt voor goederenvervoer (incl. vervoer van normaalspoor-goederenwagens op rolwagens), woon-werkverkeer en toeristen.

Aan het eind van de Tweede Wereldoorlog werd het treinverkeer stilgelegd. Het werd weer opgestart in mei/juni 1945. Tegen 1950 was alles weer normaal met op werkdagen acht treinparen en in het weekend voor de dagjesmensen drie paren extra.

Het besluit van de regering van de DDR in 1964 om alle smalspoorlijnen uiterlijk in 1975 op te heffen gold ook voor onze Lößnitzgrundbahn. Investeringen stopten, alleen het noodzakelijke onderhoud werd uitgevoerd, de dienstregeling werd ingekrompen en er werd bezuinigd op personeel. Maar, zoals wel vaker in de DDR voorkwam, er was geen alternatief voor de trein. Bepaalde wegen waren er niet zodat men moest omrijden, sommige wegen waren te smal voor de bus en goederenvervoer per vrachtauto had ook grote praktische bezwaren. Het gevolg was dat er verder niets gebeurde.

In 1973 kwam de Deutsche Reichsbahn tot de conclusie dat zeven smal­spoor­lijnen behouden moesten blijven, waaronder de Lößnitzgrundbahn. Het argument hiervoor was het toeristenvervoer en intussen moest het gewone reizigersvervoer en goederenvervoer wel doorgaan. In 1984 werd op uitbundige wijze het 100-jarig bestaan gevierd met speciale ritten en een materieelshow op het emplace­ment van Radebeul Ost.

Na de politieke Wende in 1989 ging met het ‘ups en downs’. De Deutsche Reichsbahn investeerde (nog) fors in de baan en het rollend materieel. De DB wilde de lijn zo snel mogelijk stilleggen. De regio (deelstaat Sachsen, het ‘Verkehrsverbund Oberelbe’ en andere partijen) zagen dat anders. Intussen werd het goederenvervoer gestaakt in 1991. Er werd weer geïnvesteerd in de infra­structuur en uiteindelijk is de Sächsische Dampfeisenbahngesellschaft (SDG) de exploitatie gaan verzorgen.

Het tracé

Belangrijkste gegevens Route: Radebeul Ost (voorheen Radeburg) – Weißes Roß – Lößnitzgrund – Friedewald – Dippelsdorf – Moritzburg (voorheen Eisenberg) – Cunnertswalde – Bärnsdorf – Berbisdorf – Radeburg. Kursbuchfeldnummer 509, 12501. Lengte traject 16,5 km. Spoorwijdte 750 mm. Hoogste hellingspercentage 16,6‰.

Rollend materieel

Doordat de originele spoorlijn moest ‘passen’ in het Sächsische spoornet is het rollend materieel ook standaard. Tegenwoordig rijden er tenderlocomotieven van de serie 99.77-79 met reizigersmaterieel dat op meer lijnen is te zien.

Dienstregeling 2020

De treinen van de Lößnitzgrundbahn rijden in principe het hele jaar door met dagelijks drie retourritten Radebeul Ost – Radeburg en drie retourritten Radebeul Ost – Moritzburg. Vanwege ‘corona’ is de dienstregeling nu anders. Via de website kun je actuele informatie krijgen.

Traditionsbahn Radebeul e.v.

Toen in 1964 het besluit viel om de Lößnitzgrundbahn op te heffen ontstond er ‘onrust’ onder de liefhebbers. Bij het 75-jarig bestaan van de smalspoorlijn van Grünstadel naar Rittersgrün (in het Erzgebirge, ook in Sachsen) werden meerdere historische rijtuigen uit heel Sachsen bij elkaar gebracht om een historische trein te laten rijden. Dat was het begin van een proces om oud materieel te redden. Bij de Deutsche Reichsbahn was het onbestaanbaar om historisch materieel te hebben dus het werd ondergebracht bij het Verkehrsmuseum in Dresden.

Vrijwilligers om het materieel te onderhouden of restaureren konden geen eigen vereniging speciaal voor dat doel oprichten (‘grootspoorliefhebbers’ bestonden officieel niet in de DDR) en werden lid van een regionale afdeling van het Deutscher Modelleisenbahn-Verband der DDR. Bij de Deutsche Reichsbahn zelf waren genoeg medewerkers die materieel en materiaal de ‘goede’ kant uit schoven.

Door de jaren heen breidde de verzameling zich uit met rijtuigen en stoom­locomotieven. In 1968 kon er voor het eerst een complete museumtrein aan het publiek worden getoond. Radebeul Ost werd het centrum van de vereniging met een loods en een klein museum. De museumtrein rijdt nog steeds, bij speciale gelegenheden.

Persoonlijke belevenissen

In 2008 was ik op aanraden van vrienden op vakantie gegaan in het zuidoosten van voormalig Oost-Duitsland. Na een aantal dagen in Zittau ging de reis naar een camping bij Moritzburg. De aanbeveling was dat je vanuit je tent de stoom­trein kon horen langsrijden. En dat was ook zo. Het was een goede uitvals­basis om een rit met de Lößnitzgrundbahn te maken, naar Dresden te gaan en zelfs naar Bad Schandau voor een rit met de Kirnitzschtalbahn. Met een dagkaart van de VVO (het Verkehrsverbund Oberelbe) kun je overal makkelijk komen. Toen, in 2008, was het niet druk; wel bezoekers voor het Jachtslot Moritzburg maar ook daar was het niet echt druk.

Uitgangspunt voor verkenningen

Moritzburg is een dorpje, niet ver van Dresden, met enkele hotels en een camping. Ligging aan de Lößnitzgrundbahn garandeert geen frequente OV-verbinding. Maar je bent vrij snel per auto aan het station Radebeul Ost (of speciaal een keer de trein nemen) met genoeg parkeerplaatsen en een halte aan het S-Bahn van Dresden met frequente verbindingen met heel Sachsen. Op één dag op en neer naar Praag kan ook.

Wat is er nog meer mogelijk in dit gebied

Hiervoor zijn al wat mogelijkheden genoemd: Jachtslot Moritzburg, voor fijn­proevers in Radebeul het Karl May Museum, Dresden biedt heel veel mogelijk­heden (op de rails en naast de rails) en tot slot noem ik het dal van de Elbe in de richting van Tsjechië met burchten (Königstein), natuurschoon (de Sächsische Schweiz), internationale treinen en Bad Schandau met de Kirnitzsch­tal­bahn.

Martin Bos, met dank voor de tip van Sander en Johan om daar eens te gaan kijken.

---