Op stap met Frits van Buren

Viaducten ten noorden van Chemnitz

In NVBS Actueel van mei 2020 beloofde ik om de omgeving van Chemnitz te gaan verkennen als de mogelijkheden daarvoor weer aanwezig zouden zijn. Die verkenning heeft in september 2020 plaatsgevonden. In dit artikel komen de viaducten ten noorden van Chemnitz aan de orde.

Voor dit gebied had ik als uitgangspunt de aan de rivier de Zschopau gelegen plaats Waldheim gekozen. Een plaats met 9000 inwoners hemelsbreed 25 km ten noordnoordoosten van Chemnitz.

Waldheim, 17 september 2020. Met de wijzers van de klok mee: het oude postkantoor, de Niederstadt/Niedermarkt, de rivier de Zschopau met op de achtergrond het Rathaus, trein naar Chemnitz en het stationsgebouw.

Het stationsgebouw is niet meer in gebruik en de toegang tot het station verloopt via een obscuur tunneltje aan de rechterkant. Waldheim wordt bediend door lijn RB45 van de Mitteldeutsche Regiobahn (een dochteronderneming van Transdev GmbH). De naar Chemnitz vertrekkende trein is van het door Alstom Transport Deutschland GmbH (Salzgitter) gebouwde type Coradia Continental.

Aan de noordkant van Waldheim bevindt zich het Diedenhainer Viadukt en aan de zuidkant het Heiligenborner Viadukt. Zeker voor spoorweg­lief­hebbers is het Pension und Restaurant Waldfrieden vlak naast het Diedenhainer Viadukt aantrekkelijk gelegen. Toeristische informatie kan worden verkregen bij Stadt- & Museumshaus. Onder andere heeft men daar een beschrijving van de Höhen­rund­wander­weg. Een goed met wit/geel/witte merktekens aangeduide wandeling van 14 km (gele lijn) met 700 hoogtemeters die onder beide viaducten en de Gerüst­pfeiler­brücke doorvoert.

De Höhenrundwanderweg rond Waldheim (gele lijn) met bij de blauwe pijl (11) het Diedenhainer Viadukt, bij de rode pijl (9) het Heiligenborner Viadukt en bij de gele pijl (8) de Gerüstpfeilerbrücke.

De Höhenrundwanderweg begint bij het Rathaus van Waldheim en de eerste spoorwegbrug die je tegenkomt is de in de Kriebethaler Industriebahn gelegen Gerüstpfeilerbrücke (8) over de Richzenhainer Bach, een zijriviertje van de Zschopau.

Vanaf 1856 bevond zich in het ten zuiden van Waldheim in het dal van de Zschopau gelegen Kriebstein en later ook in Kriebethal de fabriek van Kübler & Niethammer, de toen grootste papierfabriek van Duitsland. De rond die tijd gebouwde spoorlijnen bevonden zich echter ver van dit dal. Rond 1880 ontstond dan ook het project voor een 45,9 km lange smalspoorlijn van Niederwiesa via Frankenberg, Mittweida en Waldheim naar Döbeln, maar dit plan mislukte.

De Sächsische Landtag stemde in 1894 in met het voorstel van Albert Niet­hammer om een spoorlijn aan te leggen van Waldheim naar Kriebethal onder de voorwaarde dat de firma Kübler & Niethammer 43% van de kosten betaalde en de benodigde grond ter beschikking stelde. De opening van de 3,8 km lange zijlijn vond in 1896 plaats. In 1946 werd de papierfabriek ontmanteld, maar ze werd in 1953/1954 weer opgebouwd als VEB Papierfabrik Kriebstein. Vanaf juli 1990 namen de oorspronkelijke eigenaren de papierfabriek weer over, maar zij konden de overgang van rail- naar wegtransport niet tegenhouden.

In 2003 werd de lijn aan de IG Kleinbahn Waldheim-Kriebstein e.V. verkocht, die de (normaalsporige) lijn op 600 mm spoorwijdte omspoorde. In juni 2010 werd de toestemming voor personenvervoer van de vereniging afgenomen en vervolgens werd zij failliet verklaard.  Sinds september 2013 beijvert de nieuw opgerichte vereniging “Waldheimer Eisenbahnfreunde” zich voor het voortbestaan van de “Rauschenthalbahn”. Gezien de toestand waarin een en ander zich bevindt niet erg succesvol.

Het 171 meter lange Lindenhof Viadukt (Gerüstpfeilerbrücke) in de Kriebethaler Industriebahn gefotografeerd vanuit oostelijke richting (links) en vanuit westelijke richting (rechts ) op 17 september 2020.

Het Lindenhof Viadukt (de Gerüstpfeilerbrücke) bevindt zich op 1,15 km gerekend vanaf het station Waldheim. Vlak daarna volgt het 212 m lange en 41 m hoge Heiligenborner Viaduct uit 1850-1852. Vanuit oostelijke richting verbergt de uitbundige boomgroei het uitzicht en was al een stelling zichtbaar. Maar vanuit westelijke richting bleek het gehele viaduct bedekt met een reusachtige stelling. Reden daarvan zijn 13 miljoen euro kostende moderniseringswerkzaamheden tussen juli 2019 en midden december 2020, waarbij telkens een spoor buiten bedrijf gesteld wordt.

Het Heiligenborner Viadukt. Vanaf oostelijke richting (links) en vanaf westelijke richting (rechts) op 17 september 2020.

Na een stevig eind wandelen komt dan het uit 1852 daterende 153 m lange en 52 m hoge Diedenhainer Viadukt in zicht. De trein op het viaduct is via Döbeln op weg naar Elsterwerda.

Het Diedenhainer Viadukt op gefotografeerd vanuit oostelijke richting (18 september 2019 ’s morgens – links) en vanuit westelijke richting (17 september 2020 ’s middags – rechts).

Het derde viaduct in dit gebied bevindt zich hemelsbreed 22 km ten zuidwesten van Waldheim vlakbij het plaatsje Göhren: het uit 1871 daterende en na inkorting tussen 1982 en 1986 nu 381 m lange en 68 m hoge Göhrener Viadukt over Zwickauer Mulde. Het is aantrekkelijk om vanuit Lunzenau te voet het dit viaduct te bezoeken. In Lunzenau bevindt zich namelijk een klein restaurant/spoor­weg­museum: Zum Prelbock.

Restaurant/spoorwegmuseum Zum Prellbock in Linzenau op 18 september 2020.

Parkeren kan op het aan de noordkant van Lunzenau gelegen gratis parkeer­terrein (in Lunzenau zelf zijn de parkeermogelijkheden beperkt) en vandaar uit brengt twee kilometer deels bospad in noordelijke richting je bij het Göhrener Viadukt.

Het Göhrener Viadukt op 18 september 2020.

Bovenover het viaduct loopt lijn RE6 Leipzig – Chemnitz (een rit van ongeveer een uur) van de Mitteldeutsche Regiobahn. In een uurdienst rijden hier trek-duw­treinen met diesel-elektrische tractie. Deze wordt geleverd door ER20-locomotieven uit de Eurorunner-familie gebouwd door Siemens. Evenwijdig aan de Zwickauer Mulde verloopt de niet meer in gebruik zijnde Muldentalbahn.

De Muldentalbahn van Glauchau (25 km ten westen van Chemnitz) naar Wurzen (25 km ten oosten van Leipzig) werd aangelegd tussen 1875 en 1877 door de Muldenthal-Eisenbahngesellschaft en werd vanaf 1878 door de Königlich Sächsischen Staatseisenbahnen geëploiteerd. Na de Wende verminderde het verkeer in hoog tempo zodat de lijn tot het begin van deze eeuw in stappen werd stilgelegd. De Förderverein Muldentalbahn e.V. heeft zich nu over deze lijn ont­fermd. Zie ook het kader hiernaast over de Schienentrabifahrten.

Tekst en foto’s Frits van Buren