Frits van Buren bracht een bezoek aan het Belgische spoorwegmuseum in Schaarbeek

Het spoorwegmuseum Train World

Het huidige spoorwegmuseum bevindt zich in Schaarbeek in het noordoosten van Brussel. Maar daar is een lange weg aan voorafgegaan. Al in 1951 werd een spoorwegmuseum ondergebracht in een vleugel van het buiten gebruik gestelde Noordstation aan het Rogierplein in Brussel. Dit was het eerste station met de naam Brussel Noord. In 1952 werd een het huidige station Brussel Noord ingehuldigd en vervolgens werd het oude station aan het Rogierplein in 1955 afgebroken.

Toen het oude station werd gesloopt, werden de verzamelingen voorlopig in het station Brussel Congres opgeborgen. Op 11 juli 1958 werd het museum heropend in ruimten van het nieuw station van Brussel Noord. Een overzicht van het daar ten toon gestelde staat op de website www.tassignon.be. Ook op de website van Nico Spilt staat een reportage over het oude museum.

In 2007 werd het museum gesloten door besparingen bij de NMBS. Het werd in 2014 ontruimd vanwege de opening van het nieuwe spoorwegmuseum Train World in het station van Schaarbeek.

Het eerste stationsgebouw van Schaarbeek uit 1864 was van hout. Aan het eind van de 19e eeuw werd het vervangen door een stenen gebouw. Dit is de linkervleugel van het huidige stationsgebouw. In 1913 werd de rechtervleugel van het huidige stationsgebouw toegevoegd. Op 10 november 1994 kreeg het gebouw de status van beschermd monument.

Om het nieuwe museum Train World te kunnen huisvesten werd het station Schaarbeek gerestaureerd. Het was oorspronkelijk het plan om het museum in 2014 te openen, maar de werken liepen een jaar vertraging op. Het museum werd op 24 september 2015 geopend in het bijzijn van de Belgische koning Filip.

Het museum bestaat uit de oorspronkelijke lokettenzaal en een viertal hallen.

Merkwaardig is het dat om bij de ingang van de vier moderne hallen te komen men buitenlangs moet lopen. Dan komt men wel langs een oude ongevallenkraan met de naam Juliette.

De stoomkraan Juliette met een hefvermogen van 35 ton werd in 1912 door Craven Brothers in Manchester (UK) gebouwd voor de British Army Forces en was van 1947-1987 in dienst bij de NMBS met als Stelplaats Kinkempois bij Luik.

De architectuur van de vier moderne hallen met inbegrip van de toegang daarvan is zeer sterk afwijkend van het stationsgebouw van Schaarbeek.

De verlichting in de hallen geschiedt overwegend met spots waardoor de hallen tamelijk donker zijn. Dat maakt het fotograferen niet makkelijk. In de eerste hal staan stoomlocomotieven opgesteld.

De locomotief in het midden is de uit 1844 daterende locomotief Pays de Waes. Deze was door de Ateliers Gustave De Ridder in Brussel in 1844 gebouwd voor de Chemin de Fer d’Anvers à Gand (55 km) met de unieke spoorwijdte van 1,15 meter. De locomotief woog 17,5 ton en had een maximum snelheid van 60 km/h. In november 1842 was een concessie voor de aanleg van deze spoorlijn verleend aan Gustave De Ridder. Toen in 1897 deze lijn werd deze lijn werd omgebouwd naar normaalspoor werd deze locomotief overbodig en in 1898 is zij dan ook buiten dienst gesteld.

Een andere bijzondere locomotief is de 10.018. Deze locomotief is in 1913 met het oorspronkelijke nummer 4518 voor de Belgische Staatsspoorwegen gebouwd door Cockerill in Luik. De locomotieven waren bedoeld om exprestreinen te trekken op de lijn Brussel-Arlon. De maximum snelheid was oorspronkelijk 100 km/h, maar werd uiteindelijk aan het einde van de jaren 1920 op 120 km/h gebracht. In 1959 werd zij uit dienst genomen. Meer details over de serie (reeks) 10 zijn te vinden op nmbs-asp.adlibhosting.com.

Tussen de hallen 1 en 2 staat een groot aantal verschillende objecten zoals stationsklokken, plaatsnaamborden, lantaarns en modellen onder het motto “De spoorwegzolder” opgesteld.

In hal 2 is weer rollend materieel aanwezig. Blikvanger is uiteraard locomotief 12.004. Deze 140 km/h snelle locomotief met drijfwielen met een doorsnede van 2,10 meter werd door Cockerill in 1939 gebouwd en reed met de laatste commerciële trein op 29 juli 1962. Meer details over de serie (reeks) 12 zijn te vinden op nmbs-asp.adlibhosting.com.

Deze locomotief bezocht Nederland in de zomer van 1989 ter gelegenheid van “150 jaar spoorwegen in Nederland”.

In hal 3 staan onder andere twee rijtuigen. In de eerste plaats een in 1921 door de Compagnie Centrale de Construction in Haine-Saint-Pierre gebouwd GCI-rijtuig (Grande Capacité et Intercirculation). Hiervan zijn er bijna 3000 gebouwd en zij hebben dienst gedaan tot de jaren 60. Het tweede rijtuig is een door Anglo-Franco-Belge (in La Croyère) in 1937 gebouwd M1-rijtuig. Het maakte deel uit van een serie van ongeveer 500 M1-rijtuigen.

Van 10 mei 2022 tot 23 januari 2023 werd in Train World een bijzondere tentoonstelling onder de titel “Royals and Trains” gehouden. Vijf rijtuigen van Belgische koninklijke treinen speelden daarbij een belangrijke rol. Deze rijtuigen stonden op de plaats waar in 2015 onder andere (diesel)elektrische locomotieven stonden.

De eerste koninklijke trein werd tussen 1901 en 1912 gebouwd voor koning Leopold II (1835-1909), werd later gebruikt door koning Albert I (1875-1934) en bleef in dienst tot 1938. Deze trein bestond uit een berline of salon/slaaprijtuig (1901), een restauratie/conferentierijtuig (1905) en een salon/restauratierijtuig (1912).

Een nieuwe koninklijke trein voor koning Leopold III (1901-1983) en later voor koning Boudewijn I (1930-1993) werd in 1938/1939 gebouwd door de centrale werkplaats van NMBS in Mechelen. Deze trein werd tot 1982 regelmatig gebruikt. Opgesteld waren nu het salonrijtuig en het eetrijtuig.

Vanaf de loopbrug in deze hal is er een fraai overzicht over de tentoongestelde rijtuigen.

Tekst en foto’s (tenzij anders vermeld) door Frits van Buren.

---