Nieuw in de bibliotheek

Een greep uit de vele boeken en andere publicaties die je kunt bekijken of – als je lid bent – kunt lenen in de bibliotheek van de NVBS.

Theodor Sanders

De vergeten compagnon van Berlage

Door Arjan den Boer, 2024, 496 bladzijden, foto’s en tekeningen.

Allereerst moet vermeld worden dat van de twee compagnons, zeg maar kantoorgenoten, Berlage aanvankelijk de junior partner was. Was Berlage eigenlijk alleen architect, Sanders was ook spoorwegondernemer.

Tot hoofdstuk 10 (blz. 271) is dit boek een biografie van een architect met interesse in spoorse zaken, maar dan in 1888 is Sanders een van de oprichters van de NHTM (Noord-Hollandsche Tramweg-Maatschappij), die voort­varend een stoomtramverbinding realiseerde van Amsterdam- Noord naar Edam. Die reis duurde ongeveer 80 minuten met ook nog aansluiting op de boot naar Marken.

In 1890 ging Sanders naar Sicilië om in een soort sabbatical, zeg maar in een ‘tussenjaar’, toezicht te houden op de aanleg van een cirkelvormig spoortraject van 114 kilometer om de vulkaan Etna. Circumetnea heette dit traject, dat overigens pas in 1895, drie jaar na zijn vertrek, in gebruik genomen kon worden.

Terug in Nederland ontwerpt en ziet hij toe op de uitvoering van diverse stations en haltegebouwen voor de NHTM in Noord-Holland en hij werd ook nog directeur van deze maatschappij. Er werd onder zijn leiding een zijlijn aangelegd naar Purmerend die later werd verlengd naar Alkmaar.

Daarna maakte Sanders plannen om vanuit het door Berlage nimmer gebouwde Zuidstation in Amsterdam (bij het huidige Museumplein) een treinverbinding met Haarlem aan te leggen. Er ontstond een zakenoorlog tussen verschillende spoorwegmaatschappijen en helaas moest Sanders het onderspit delven. En dat was dan ook het einde van Sanders als spoorwegondernemer en zijn we aan­geland bij het einde van hoofdstuk 12 op bladzijde 348.

Samenvattend betekent dit, dat van de 426 bladzijden tekst van dit boek helaas slechts 77 bladzijden spoorwegmaatschappijen als onderwerp hebben. Toch adviseer ik om het boek te lenen, door te bladeren, te genieten van de prachtige illustraties en dan de hoofdstukken 10 t/m 12 te lezen. Ze zijn vlot geschreven en aantrekkelijk om een paar avonden mee door te brengen.

Plaatsnummer Bi-100.014

Het boek is ook te koop in de winkel en webshop van de NVBS

TEE in het Nederlands Transport Museum

Van 1957 tot 1974 reed de TEE Edelweiss van Amsterdam naar Zürich. Daarna gingen ze, hier uitgefaseerd, in Canada voor Ontario Northland Railways rijden. Na veel om­zwervingen kwamen in 2021 twee stuur­stand­rijtuigen en drie tussenrijtuigen in het Nederlands Transport Museum in Nieuw-Vennep terecht. In dit fotoboekje zien we in 62 bladzijden met 87 kleurenfoto’s de hele geschiedenis van deze treinstellen, die uit vier delen bestonden: motorwagen, twee tussenrijtuigen en een stuurstandrijtuig. Dit boekje geeft een indruk van deze prachtige dieseltreinstellen van weleer! In de bibliotheek hebben we meer boeken over dit onderwerp, die met zoekwoord TEE makkelijk te vinden zijn.

Plaatsnummer Co-157.001

Lees ook Nederlands Transport Museum definitief gesloten in NVBS Actueel, februari 2025. De vijf TEE-rijtuigen hebben medio juni 2025 een nieuw onder­komen gevonden in Leek. Voorlopig zijn ze niet voor publiek toegankelijk.

Peking → Hankov

Het grote epos 1898-1905

Door François Schuiten en Li Kunwu, 2021, 240 bladzijden, foto’s, tekeningen en kaarten.

Tja, onze bibliotheekcollectiedefinitie — alle publicaties in de Nederlandse taal met betrekking tot geleid transport in Nederland, aangevuld met een selectie over hetzelfde onderwerp in België en Luxemburg — wordt met de aanschaf van dit boek eigenlijk enigszins overtreden.

Want hoewel dit boek geschreven is in de Nederlandse taal, vertelt het de aanleg van een spoorwegtraject in China, maar wel door Belgen ontwikkeld en aangelegd en daarna ook nog geëxploiteerd van 1898 tot 1905 door Belgen, dit alles in samenwerking met Franse bedrijven en financiers.

In 2021 werd ter gelegenheid van de 50-jarige diplomatieke betrekkingen tussen China en België in het treinmuseum Train World in Brussel een tentoonstelling georganiseerd met als onderwerp de verrassende geschiedenis van de bouw van de langste spoorlijn in China tussen Peking en Hangkow. Ter markering hiervan verscheen toen dit boek.

Dat dit boek toch aangeschaft werd in een ramsj-afdeling komt door de prachtige uitvoering van dit toch wel mooie en kloeke boek met unieke afbeeldingen en vele Chinese ‘zijsporen’. En zo verbindt dit boek het verleden van de originele treinen met toegepaste stoomtractie met het heden met elektrische hogesnelheidslijnen.

Juist al die zijsporen zorgen voor een geweldig boek, niet alleen om allereerst ‘even door te bladeren en de plaatjes te bekijken’, maar om het daarna gedetail­leerd door te nemen. En zoals vermeld wordt op bladzij 199, is er maar één advies: “Allemaal instappen!”

Plaatsnummer Sa-920.040

Tramlijn Gouda – Bodegraven

Stoomtram, paardentram of bokkenwagen?

Door Wim Kusee, 2025, 69 bladzijden, foto’s, kaart en tabellen.

Dit betreft een tweede, uitgebreide druk van een in 2003 uitgegeven boekje over ditzelfde onderwerp. Het is de geschiedenis van een unieke spoorverbinding, die als stoomtram begon in 1882 en om allerlei redenen na 10 jaar omgebouwd werd tot een paardentram, die het zelfs tot 1917 volhield.

In 69 bladzijden wordt de gehele geschiedenis van deze lokale vervoersmaatschappij in details uit de doeken gedaan en wel op een zeer lezenswaardige manier. Enige kaarten en een royaal aantal bruin-witfoto’s verlevendigen het boeiende verhaal over opgang en ondergang van deze trams. Foto 9 op bladzijde 34 is intrigerend. Ga maar kijken! Ook de financiën komen ruim­schoots aan de orde: kosten van een paard zijn ƒ 1 per dag.

Kortom een genot om dit boekje te lezen!

Plaatsnummer Ta-171.045.b

Rutger Ruempol