Van Basel naar Olten. Met een uitstapje naar de Waldenburgerbahn.

Treinen spotten in Zwitserland

Martin Bos reisde van Basel tot Olten. Onderweg stapte hij uit in Liestal, om een kijkje te nemen bij de Waldenburgerbahn.

Zwitserland staat bekend als een duur land. En dat klopt. Je krijgt wel waar voor je geld, maar toch. Maar als je toch in Zuidwest Duitsland bent, Karlsruhe of lager, of je bent in Frankrijk de buurt van Mulhouse, dan vormen dit goede uitgangspunten om Zwitserland te verkennen. Als je het kort wil houden dan wip je van daaruit de grens over voor een dagje tram of trein.

Basel, Liestal en Olten

Omdat ik in Olten moest zijn en per trein wilde reizen, heb ik gekozen om tussen Basel en Olten de tijd te gebruiken om goed rond te kijken. Onderweg bij Liestal is er een zijlijntje – de Waldenburgerbahn – dat me ook de moeite waard leek. Omdat ik niet zóveel tijd had, kwam ik niet verder dan om vanaf de perrons treinen te spotten.

Basel

Basel is dé toegangspoort voor treinen vanuit Duitsland. Zowel reizigerstreinen als goederentreinen komen daar over de Rijn  Zwitserland binnen. Ook komen er vanuit het noordwesten treinen uit Frankrijk het station binnen. Voor reizigers uit Duitsland is Basel Badischer Bahnhof het grensstation. Het stationsgebouw van Basel SBB bestaat uit twee delen: Basel SBB en Basel SNCF.

Basel heeft niet als andere steden meer stations gehad. Redenen waren: binnen of buiten de vesting, combineren van meerdere spoorwegmaatschappijen, toename van het treinverkeer, brand, etc. De huidige versie is er sinds 1907. Het bestaat eigenlijk uit twee kopstations en een groot gedeelte voor doorgaand verkeer. Het is de moeite waard om twee uur rond te lopen en ‘alle hoeken en gaten’ van het station te verkennen: de trams voor het station, de stationshal, de loopbrug met uitzicht over de sporen, alle perrons en het Franse deel.

Basel SNCF

Aan de ‘Franse’ kant van het gebouw bevindt zich het gedeelte dat gebruikt wordt door de SNCF. Dat deel heeft de Franse bovenleidingspanning. De laatste jaren is het complex wat vervallen: het Franse loket, de pas- en bagagecontrole en de wachtruimten zijn verdwenen. Via wat gangen kom je op de perrons. Bij mijn bezoek (mei 2019) was een aannemer bezig om de zaak te renoveren en stonden er borden hoe mooi het zou worden.

Er rijden in een uurdienst stoptreinen naar Mulhouse en Straatsburg. Ook rijden er TGV’s naar Parijs, maar die vertrekken vanaf Basel SBB.

Basel Muttenz

Van Marc Schmitz kreeg ik de tip om voor ‘goederenfoto’s’ naar de brug over het rangeerterrein bij Muttenz te gaan. Die is ‘fameus’! Zelf ben ik daar niet geweest maar deze foto laat zien wat voor moois je kunt verwachten.

Liestal

Onderweg naar Olten stapte ik uit in Liestal. Daar begint een zijlijn, de Waldenburgerbahn. Reden genoeg om daar twee leuke uren te zijn: een rit met de Waldenburgerbahn en op het station van Liestal mijn ogen uitkijken. Er komt van alles langs. En er stoppen ook nog heel veel treinen: van stoptreinen tot en met ICE’s. Tegelijkertijd passeren er ook heel veel goederentreinen.

Het station heeft twee perronsporen en een doorgaand spoor dat in één richting wordt bereden. In deze richting rijden de goederentreinen langs het perronspoor waar jij staat (te fotograferen). Het spoor ligt in een helling naar boven zodat je in die richting een mooi uitzicht hebt.

Waldenburgerbahn

Waldenburg is een dorpje op 13 km afstand van Liestal. Waldenburg lag aan de doorgaande weg Basel – Olten en had daar inkomsten en werkgelegenheid van. Nadat de spoorlijn Basel – Liestal – Olten in gebruik werd genomen, lag Waldenburg niet meer op de route en verarmde. De gemeente Waldenburg zorgde ervoor dat er industrieën zich vestigden, zoals klokkenmakers. Ook kwam er een spoorlijn naar Liestal voor de het goederen- en reizigersvervoer. In 1880 werd een smalspoorspoorlijn met de, voor Zwitserland unieke, spoorwijdte van 750 mm geopend. In 1953 werd deze lijn geëlektrificeerd. Het depot bevindt zich in Waldenburg.

In de begintijd was het een ‘echt’ spoorbedrijf met reizigers-, goederen- en postvervoer. In de loop van de jaren verdwenen het goederen- en postvervoer en bleef alleen het reizigersvervoer over. Daarmee werd het een interlokale tramlijn zoals Basel die ook heeft. Het is dan ook te begrijpen dat men ging samenwerken met de BLT (Baselland Transport AG, het vervoerbedrijf in en ook rond Basel). Voorlopig veranderde niets behalve dat de lijn het administratieve nummer 19 kreeg. In principe rijden er twee trams per uur per richting, met extra ritten in de spitsuren. De rijtijd bedraagt 24 minuten.

Intussen is er besloten dat de lijn wordt gemoderniseerd: de spoorwijdte wordt 1000 mm (net zoals bij de Baselse tram), het spoortracé wordt aangepast zodat de rijsnelheid omhoog kan, er komt nieuw materieel, en stations en haltes worden omgebouwd. Op de website van de BLT is er al veel over te lezen. In 2022 moet alles klaar zijn.

Het ene eindpunt van de lijn, in Liestal, is in een gemeenschappelijk station met de SBB. Vandaar loopt de baan een kort stuk stijgend tot Altmarkt, parallel met de SBB-sporen. De lijn loopt verder door heuvelachtig gebied, dus de beschikbare ruimte was bepalend voor het tracé en de stations. De baan naar Waldenburg loopt daardoor langs de weg, door weilanden, met haltes in de dorpsstraat of juist buiten het dorp.

Voor het tracé met haltes zie het kaartje in de rechterkolom.

Voor het uitvoeren van de normale dienstregeling heeft de Waldenburgerbahn beschikking over 7 motorrijtuigen en 10 stuurstandrijtuigen.

Waldenburg vormt het eindpunt van de lijn; daar is ook het depot. Er is een goede overstap op de postbus voor als je verder reist. Als de tekeningen van de verbouwingsplannen kloppen, dan ziet het er over een aantal jaren heel anders uit en is dit verdwenen.

Olten

Olten klinkt sommige spoorliefhebbers bekend in de oren. Het is een soort van Utrecht, een centraal punt waar heel veel treinen langs komen. Dat zorgt ervoor dat Olten in Zwitserland op de tweede plaats staat, als je kijkt naar het aantal treinen dat aankomt en vertrekt. De reden is dat vanwege de bergen en heuvels in het midden en zuiden/zuidoosten weinig doorgaande spoortracés konden worden aangelegd, zeker in oost-westrichting. Zie ook mijn artikel over de Furka Bergstrecke.

Het station van Olten lag in het begin ‘netjes’ naast de spoorbaan. Het was bedoeld voor de spoorlijn Aarau – Luzern, die in 1856 in bedrijf ging. In 1857 kwam de spoorlijn Aarburg – Olten – Offringen – Herzogenbuchsee erbij. Toen daarna in 1876 ook de lijn Olten – Solothorn werd aangelegd was er zo weinig ruimte beschikbaar voor extra perrons, dat gekozen werd om de extra sporen en perrons aan de voorkant van het ontvangstgebouw te bouwen.

Ik geef hier geen uitgebreide opsomming van alle treindiensten en bestemmingen. De foto’s hieronder zeggen meer dan genoeg. In het algemeen geldt dat er continu treinen aankomen die doorrijden, stoppen en verder gaan of kopmaken.

---

Tekst en foto’s (tenzij anders vermeld): Martin Bos