Nieuwe boeken en dvd’s

Recent verschenen boeken en andere publicaties uit het rijke aanbod van onze verenigings­winkel.

Herkules, Goliath & Co
Die Schienenkrane der deutschen Eisenbahnen

Door Udo Kandler. 152 blz., formaat A4 liggend, 176 z/w en 26 kleurenfoto’s, 4 tabellen, 16 tekeningen. Uitgave: Eisenbahn-Kurier. Artikelnummer 030-1009. Prijs: € 35,00.

Spoorwegkranen hebben globaal gesproken drie taken binnen het spoorwegbedrijf: overslag van goederen, hulp bij bouwactiviteiten en hulp bij ongelukken.

Dat gebeurt vaak buiten het zicht van de reiziger, maar niet altijd, zoals een prachtige foto van Carl Bellingrodt uit 1950 in Wuppertal aantoont: twee stoomspoorwegkranen zijn bezig met het plaatsen van brugelementen met een volle publieke ‘tribune’ op de straat met uitzicht op het spoor. De kranen met een hefkracht van 57 en 90 ton hoorden toen tot de sterkste die de Deutsche Bundesbahn op het spoor brachten.

Tot aan de Eerste Wereldoorlog hadden spoorwegkranen een hefkracht van 5 tot 10 ton, pas daarna kwamen er sterkere kranen, maar ook in 1938 had de overgrote meerderheid nog steeds dezelfde hefkracht. Toppers waren tien kranen van 25 ton, vier van 50 ton en de absolute top waren vier stuks van 90 ton hefkracht, allemaal gebouwd door de firma Ardelt en bijna allemaal met stoom aangedreven. Maar er was één benzo-elektrische kraan en de eerste diesel-elektrische kranen reden ook al.

Na de Tweede Wereldoorlog werd stoom vervangen door dieselaandrijving en werden de telescoopkranen ontwikkeld. De firma Kirow uit Leipzig is tegenwoordig wereldleider op het gebied van spoorwegkranen, die nu als Multi Tasker KRC 1200 worden geleverd: bij een bereik van 7,5 meter tillen ze 160 ton.

Hoofdstukken:

• Bescheiden Anfänge
• Die Entwicklung bei der Deutschen Reichsbahn
• Die große Zeit der Eisenbahnkrane bei der Deutschen Bundesbahn
• Typenauswahl – die wichtigsten Kranwagen im Überblick
• Eisenbahndrehkrane in der DDR
• Helfer im Gleis- und Weichenbau
• Bekohlungskrane
• Die Kranwagen der DB Netz Notfalltechnik

Er zijn tabellen met kranen van de DR (1938), DB (1952 en 1976) en de Oost­duitse DR (1987). Bovendien is er een overzicht van de belangrijkste typen kranen met 16 tekeningen, voornamelijk fabrikaat Ardelt en Krupp-Ardelt. Alles wordt geïllustreerd met juweeltjes van zwart-witfoto’s aangevuld met een kleurenkatern aan het einde van het boek.

Voorlopig het definitieve boek op het gebied van spoorwegkranen in Duitsland en dit boek krijgt een ereplaats bij uw recensent (spoorweg- en kranenliefhebber).

Bestellen via de webshop

50 Jahre Intercity in Deutschland
Berühmte Züge und Lokomotieven

Dvd: 58 minuten. Uitgave: Eisenbahn-Kurier. Artikelnummer 459-4233. Prijs: € 19,80.

Intercitydiensten in Duitsland werden op 26 september 1971 gestart op vier lijnen tussen Bremen, Hamburg, Hannover en Basel of München.

Het waren eersteklastreinen, die werden gereden met (getrokken) TEE-materieel. Trekkracht werd de Baureihe 103, met een maximum­snelheid van 200 km/u het symbool van vooruitgang van de Deutsche Bundesbahn.

Vanaf 1979 werd 2e klasse toegevoegd en de frequentie verhoogd: IC79 – jede Stunde jede Klasse. Daarmee begon ook het verval van de kwaliteit.

Na de Anschluss werd het net verder uitgebreid, maar zowel de infrastructuur als de tractie in de nieuwe Bundesländer waren nog niet geschikt voor snelle inter­city­diensten: elektrische locomotieven met een maximumsnelheid van 120 km/u en dieseltractie droegen niet bij aan snelle verbindingen. Het gebruik van stuur­stand­rijtuigen bekorte wel de rijtijden wanneer een route via een kopstation liep.

Deze dvd gaat voornamelijk over de tractie voor de intercitytreinen. In de eerste plaats de Baureihen 103, 120 en 101. Maar door de hiervoor geschetste ont­wikke­ling is het pallet veel uitgebreider: zoals de dieselloc Baureihe 229, de Roemeense 219 die door Krupp werd voorzien van een nieuwe motor en geschikt gemaakt voor 140 km/u. Een succes voor IC-treinen was de loc niet.

Indrukwekkend zijn de beelden van twee locs Baureihe 218 in het zuiden van Duitsland, maar in het vlakke noorden moet één loc volstaan.

Soms werden ook treinstellen ingezet. Eerst de beroemde Duitse TEE-treinstellen (VT 11.5) met een bord Intercity op de kop en de nu al bijna vergeten Baureihe 403/404 (Donald Duck). Recenter is de inzet van de speciaal in IC-kleuren gespoten tweedelige dieseltreinstellen 612.4 in een IC-dienst tussen Nürnberg en Görlitz. Ze reden maar kort op deze verbinding. Reizigers waren niet onder de indruk.

Zo komen er nog heel wat locomotieven langs die voor IC-treinen hebben gereden. De tijd van bonte IC-treinen is voorbij: alle treinen rijden nu in het besmettelijke lichtgrijs met een band in ‘verkehrsrot’. De rijtuigen zijn nu oud, ondanks nieuwe airconditioned rijtuigen in de jaren 80 en een opknapbeurt vanaf 2012 met ICE3-stoelen. De opvolger wordt de ICE4, maar ook dubbeldeks­rijtuigen van Bombardier getrokken door locs Baureihe 147 met ‘maar’ 160 km/u.

Deze dvd geeft een mooi afwisselend overzicht van de ontwikkeling van de Intercity in Duitsland.

Bestellen via de webshop

Dieseltriebwagen der Deutschen Reichsbahn
Triebwagenvielfalt auf Haupt- und Nebenstreken

Dvd: 58 minuten. Uitgave: Eisenbahn-Kurier. Artikelnummer 459-4234. Prijs: € 19,80.

De geschiedenis van de motorwagens van de Deutschen Reichsbahn is zo complex, dat de auteur Heinz R. Kurz een boek van 400 pagina’s nodig had om alle varianten te beschrijven.

Veel motorwagens voldoen niet aan de “Einheitsgrundriβ” en dan zijn er uit­voeringen voor Hauptbahn en Nebenbahn, motorwagens met elektrische en hydrau­lische overbrengingen en al dan niet met stangenaandrijving. Het uiterlijk varieert van hoekig met klinknagels en radia­toren op het dak uit de jaren 20 tot licht gestroomlijnd en glad gelast met diepe schortplaten aan het eind van de jaren 30.

Het is dus absoluut onmogelijk dit in een krap uurtje op een dvd te laten zien. Helaas is er van al deze variatie ook maar bitter weinig bewaard gebleven. De laatste wagens overleefden in de DDR tot het eind van de jaren 70, begin jaren 80, vaak in bijzondere functies. Daardoor is er momenteel één rijvaardig die uitgebreid in beeld komt bij allerlei spoorevenementen.

Bijzonder fraai is ook de 135 069 van de DFS (Dampfbahn Fränkische Schweiz) uit 1937 met passende bijwagen VB 140 die later langskomt. Ontwikkeld als “Einheits-Nebenbahntriebwagen” en met ruim 60 wagens tevens bedoeld als vervanging van het allegaartje van oudere wagens. De binnenkant van deze motorwagen komt wel wat spartaans over.

Bijzonder interessant zijn de authentieke zwart-witbeelden van een eerste generatie vierassige motorwagens met stangenaandrijving (VT 137, later VT 62) op een klein stationnetje.

Overigens neemt deze dvd de titel niet altijd zo nauw. De smalspoorwagens die we zien bij de museumlijn Bruchhausen-Vilsen van de DEV (T42) zijn geen voormalige Deutsche Reichsbahn-wagens. Ook de Wismarer Schienenbus met de neusjes voorzien van een Ford-motor – de VT 0504 bij de OHE – is geen DR-model, maar vergelijkbare modellen reden als VT133 en VT135 wel bij de DR.

Slechts weinig wagens hebben overleefd. Als dat het geval is vaak door verkoop aan particuliere spoorwegmaatschappijen in de Bondsrepubliek waar ze met huisvlijt aan de praat werden gehouden en soms gemoderniseerd. Zoals de zware VT 761 met drie grote radiatoren op het dak die in dienst bleef bij de Buxtehude-Harsfelder Eisenbahn en in de jaren 80 werd gerestaureerd.

Wat aan ‘echte’ DR motorwagens nog bestaat wacht meestal nog op herstel. Bijvoorbeeld in het Dessauer Triebwagen Museum, waar een uitgebreid interview met de museumdirecteur wordt gehouden over de aanwezige wagens, groten­deels in staat van verval. Hij blijft optimistisch over herstel maar als ik op internet zoek, lijkt het museum failliet te zijn.

Een dvd over een boeiend en onderbelicht onderwerp waarin pijnlijk duidelijk hoe weinig Duitse motorwagens voor hoofdlijnen bewaard zijn gebleven, zodat we met name voorlopers krijgen te zien van de Schienenbusse van de jaren 50.

Bestellen via de webshop

Lignes vicinales Bruxelles Expo 58

86 blz., formaat A4, 106 z/w foto’s, 8 kaarten. Uitgave: Kozo Editions. Artikelnummer 0291-0537. Prijs: € 26,00.

Hebt u een bezoek gebracht aan de Brusselse Expo 58? Dan kunt u met dit boek herinneringen ophalen.

In een boeiende en goed begrijpelijke Franse tekst en met vele foto´s en kaarten neemt de schrijver ons mee, aan de hand van publicaties in het personeelsblad voor het personeel van de SNCV (1956-1958), door de voorgeschiedenis, het ontwerp, de bouw en het openbaar vervoer ten behoeve van de Wereldtentoonstelling Expo 58 in Brussel.

Het openbaar vervoer voor de 6,5 miljoen bezoekers aan de expositie is hoofdzakelijk mogelijk gemaakt door de grote inzet van de Société Nationale des Chemins de fer Vicinaux (SNCV). De buurttram verzorgde 40% van het vervoer van passagiers vanuit de stad Brussel naar de tien toegangspoorten van de tentoonstelling. Het transport van bezoekers tussen de parkeerplaatsen voor bussen en auto’s en de ingangen vond plaats door middel van een geïsoleerde particuliere tramlijn met rijtuigen van de SNCV.

In het boek komen onder meer de volgende aspecten aan bod:

• De Brusselse Wereldtentoonstelling in 1935.
• Het Atomium*, constructie en markante eigenschappen.
• De moderne tweerichting-buurttrammotorrijtuigen type “N”.
• De infrastructuur van de tram inclusief stations, tunnels, kunstwerken en energievoorziening.
• Het drie kilometer lange tramcircuit voor de bezoekers met autocar en auto.
• Het transportpaviljoen met de bijdragen van UIC en SNCV.

Tekst en foto’s worden ondersteund met plattegronden van buurt- en stadstram. Aan het slot beleeft u de tramrit van de donkere Rue Zérézo bij Brussel Noord naar de Expo 58 met lijn L voor 5 francs.

Bestellen via de webshop

*) Het Atomium staat er nog steeds. Lees de bezoektip in NVBS Actueel, juli 2018.

Leo de Jong. Bespreking “Lignes vicinales Bruxelles Expo 58” door J.H. Bok.