Nog even dit…

Reacties van lezers, aanvullingen op eerdere artikelen, oproepen en leuke nieuwtjes. Dit zijn zaken die thuis­horen in “Nog even dit…”. Heb je ook iets te melden? Laat het ons weten!

Ons mailadres: nieuwsbrief@nvbs.com.

---

Uit de schatkamer van de SNR

Naamsveranderingen

In deze rubriek laat Gerrit van Straaten enkele bijzondere vervoerbewijzen uit de collectie van de Stichting NVBS-Railverzamelingen (SNR) zien. Deze maand aandacht voor stations waarvan de naam is veranderd en de weerslag daarvan op de treinkaartjes.

Aan de zogenoemde Oude Lijn (Amsterdam – Haarlem – Den Haag HS – Rotter­dam) werd tijdens de aanleg in 1843 bij kilometer 51.1 het station Voorschoten geopend, even ten zuiden van Leiden. Iets meer dan 100 jaar heeft het dienst­gedaan voor reizigersverkeer tot het in oktober 1945 gesloten werd. Echter, de stadsuitbreiding van Leiden rukte in de jaren 60 dusdanig op dat een flink aantal woningen rond de oude stationslocatie werd gebouwd. In september 1969 werd daarom het station Voorschoten heropend; het gele kaartje is van de openings­dag. In 1973 werd de naam gewijzigd in Voorschoten-Wassenaar, maar al in 1980 werd de oude naam Voorschoten weer hersteld.

Ook elders in het land zijn diverse stations en haltes in de loop der tijd van naam veranderd zoals bijvoorbeeld Tilburg West dat tegenwoordig Tilburg Universiteit heet, en Eindhoven Beukenlaan dat nu de naam Eindhoven Strijp S draagt.

Meer kaartjes met naamsveranderingen van stations en haltes zijn te vinden in de collectie spoor­weg­vervoer­bewijzen van de Stichting NVBS-Rail­verzamelingen.

Gerrit C. van Straaten

---

Trams in Berlijn

De splitsing van Berlijn na de Tweede Wereldoorlog heeft grote gevolgen gehad voor het openbaar vervoer. In 1967 verdween de tram uit het westelijk deel van de stad, om hier in 1995 weer terug te keren. Iets buiten de stad, in het oosten, is nog veel van vroeger te beleven. Ciril van Hattum laat een aantal foto’s uit zijn collectie zien.

Berlijn, trotse hoofdstad van het Duitse Rijk, vernietigd in de Tweede Wereld­oorlog, in tweeën gesplitst door de Muur in 1961, hoofdstad van de DDR en sinds 1989 hoofdstad van de Bondsrepubliek Duitsland.  De stad heeft in betrekkelijk korte tijd veel meegemaakt, en dat geldt ook voor het openbaar-vervoerbedrijf BVG, Berliner Verkehrsbetriebe, dat in 1928 verschillende voorgangers onder zijn hoede nam.  Niet alleen tramlijnen maar ook de U-Bahn, bus- en veerdiensten.

Het was voor de oorlog een gezellige drukte in Berlijn, dat kon wedijveren met Parijs wat betreft cultuur en amusement. Maar dat veranderde totaal in de jaren veertig. Na de oorlog werd de stad door de geallieerden verdeeld in vier zones: de Amerikaanse, Franse, Britse en Sovjet-Russische. Uit deze laatste werd in 1949 de DDR opgericht, en uit de andere drie de Bondsrepubliek met als hoofdstad Bonn, de woonplaats van Konrad Adenhauer, de eerste Bondskanselier.

Vanaf 1953 was er feitelijk sprake van twee afzonderlijke trambedrijven, een in West-Berlijn en een in het oosten, de hoofdstad van de DDR, want trams gingen niet meer van oost naar west en omgekeerd. Ook voor de U-Bahn en de Stadt­bahn had deze splitsing grote gevolgen, met vreemde toestanden tot gevolg zoals treinen die als zij de grens passeerden snel door verlaten donkere stations hun weg moesten vervolgen naar eigen terrein.

Het trambedrijf in het westen werd in 1967 opgeheven omdat men er door de toename van het aantal automobielen geen plaats meer voor zag. Zo niet in het oosten, waar het autobezit veel minder was en men dus op het openbaar vervoer aangewezen bleef.

Nadat nog nieuwere twee- en vierassers, voornamelijk van VEB Waggonbau Gotha, in dienst werden gesteld, kwamen er in de zeventiger jaren ‘uiteraard’ ook Tatra-wagens op de lijnen van de VEB Kombinats Berliner Verkehrsbetriebe (BVB), zoals het bedrijf in de DDR-tijd heette, te rijden. Deze hebben het zowat tot op de dag van vandaag volgehouden, zij het na modernisering in latere jaren.

Naast deze Tatra’s kwamen er ook gelede uitvoeringen in dienst van het type KT4D. In de negentiger jaren kregen de trams een andere kleur: okergeel, die gebleven is tot op de dag van vandaag.

Eveneens in de negentiger jaren waren de oudere trams aan vervanging toe; nu kon weer zaken worden gedaan met westerse rijtuigfabrikanten. Er kwamen successievelijk driedelige, vijfdelige en zevendelige lagevloertrams in dienst, geleverd door Bombardier. Deze vormen thans de ruggengraat op de 22 lijnen van het bedrijf, aangevuld met latere leveringen van Siemens. In 1995 kwam er voor het eerst weer een tram in het vroegere West-Berlijn en sindsdien volgden er meer netuitbreidingen in westelijke richting. Desondanks zijn verreweg de meeste trams in het oosten te vinden.

Berlijn is nu een moderne stad met modern trammaterieel. Maar iets buiten de stad is nog veel van vroeger te beleven. Ten oosten van de stad bevinden zich drie trambedrijfjes met lijnnummers van de BVG: in Schöneiche (88), Strausberg (89) en Woltersdorf (87). Hier hebben nog lang tweeassers dienstgedaan. In Woltersdorf, de kleinste plaats van deze drie met nog geen tienduizend inwoners, nog steeds.

Vroeger werd er ook met aanhangwagens gereden, maar dat gebeurt nu nog maar hoogst zelden. Op het piepkleine bedrijfje doet normaliter slechts één rijtuig tegelijk dienst op het enkelsporige traject. Kleine plaatsen met een tram moeten vaak vrezen voor opheffing, maar bij deze drie is daar vooralsnog geen sprake van. Hier wordt de tram naast middel van vervoer ook meer als een beziens­waardigheid gezien en wellicht ook als een toeristentrekker. Het contrast tussen de grote en moderne BVG in Berlijn en het gebeuren in deze randgemeenten is bijzonder groot en interessant om te ervaren.

Ciril van Hattum (foto’s zonder naamsvermelding zijn van de auteur)

Meer lezen

De tram van Woltersdorf in NVBS Actueel, april 2018.

Zie ook de rubriek Toen en … met meer foto’s van Berlijnse trams.

---

Wisselexpositie in NVBS Centraal

Het filmarchief van de NVBS

In een van de vitrines in NVBS Centraal is een expositie ingericht met attributen uit het filmarchief van de NVBS. Dus als je een keer in Amersfoort bent, neem dan een kijkje in deze en andere vitrines.

Lees meer over deze wisselexpositie.

---

Eisenbahnromantik

Elke werkdag zend de SWR in Duitsland om 14.15 uur een aflevering van Eisenbahnromantik uit. De onderwerpen zijn heel verschillend: van modelbouw tot de treinen overal in de wereld, inclusief museumlijnen. Bijna elke vrijdag is er een nieuwe aflevering. Voor degenen die geen SWR kunnen ontvangen: de afleveringen zijn ook te streamen via www.swr.de/eisenbahnromantik. Hier staan ook berichten over nieuwe afleveringen en overzichten met eerder uitgezonden afleveringen.

Onder Vorschau vind je de programma’s van de komende maanden. Zo wordt op 15 februari “Dampf am IJsselmeer” over de Museumstoomtram (uit 2018) herhaald.

Gerrit van der Horn

---