Kijkje achter de schermen bij Europese conferenties over dienstregelingen

door Roelof Hamoen

Bij Scrabble zou het woord “dienstregelingconferentie” heel wat punten opleveren. Voor railfans gaat het er natuurlijk meer om wat zij daar bij de uitoefening van hun hobby aan hebben. Dankzij een nalatenschap van NVBS-lid Piet Postma, werkzaam geweest op de afdeling internationaal reizigersvervoer van NS, is er interessante informatie te vinden in de verslagen van de dienstregelingconferenties die de Europese spoorwegbedrijven jaarlijks hielden.

De Europese dienstregelingconferenties werden steeds in een ander land gehouden. Toen Duitsland in 1955 aan de beurt was, werd deze speciale postzegel uitgegeven. Collectie: Stichting NVBS Railverzamelingen.

Wie weet nog dat TEE Rheingold tussen Utrecht en Hoek van Holland ooit stopte in Rotterdam Noord om het kopmaken in Rotterdam CS te vermijden? En dat de Hoek-Warszawa Express het Spoorwegmuseum passeerde met kopmaken op het inmiddels verdwenen Utrecht Lunetten? Twee willekeurige voorbeelden van leuke feiten die je tegenkomt in de verslagen van de “Europäische Fahrplankonferenz” (EFK).

Hondekop 1784 als trein 367 van Amsterdam naar Hoek van Holland passeert Maassluis op 12 september 1990. Een Eurocity-status heeft de boottrein dan niet meer. Foto: Roelof Hamoen.

Koersrijtuigen

De enorme veranderingen met de komst van de hogesnelheidstreinen maken de gegevens extra waardevol. Koersrijtuigen zijn bijna helemaal verdwenen, maar vormden sinds 1872 wel een belangrijke reden voor het internationale overleg over de dienstregelingen en – zelfs apart – over de inzet van de getrokken rijtuigen. (Een opfrisser: een koersrijtuig wordt op een tussenstation in een andere trein gerangeerd om overstappen te voorkomen.)
Voor wie meer wil weten over de beweegredenen om de dienstregeling aan te passen, is het smullen. De verslagen bieden immers een kijkje achter de schermen. Per internationale verbinding staat kort vermeld welke maatschappijen onderhandelen en wat het resultaat is. Dat ′iets′ betreft heel vaak gemiste aansluitingen door vertragingen en maatregelen om die te voorkomen, maar kan ook gaan over een te kleine bagageafdeling van de koplopers die eind jaren ′80 als Eurocity (!) rijden tussen Amsterdam en Hoek van Holland, met aansluiting op de boot naar Engeland. De oplossing: inzet van twee- en vierdelige treinstellen die volgens de NS-onderhandelaar nog wel aan de Eurocity-standaard voldoen. In Op de Rails valt vervolgens wel te achterhalen of hier Materieel ′54 of Materieel ′64 wordt bedoeld.

De Nord-West Express, D 236 van Kopenhagen naar Hoek van Holland, in een winters Hollands landschap bij Woerden met loc 1109 op 9 februari 1991. Opvallend is het vierde rijtuig: een koerswagen uit Moskou. Foto: Roelof Hamoen.

Schatkamer

De verslagen die in de Amersfoortse ′schatkamer′ van Stichting NVBS Railverzamelingen zijn te raadplegen beslaan de jaren 1950-1995. Enige kennis van Duits of Frans is wel een voorwaarde, want die talen worden het meest gebruikt. Tegenwoordig vindt internationaal overleg over dienstregelingen plaats onder de vlag van Forum Train Europe (FTE). Op deze site staat ook een historisch overzicht, zoek op trefwoord ′Geschichte′.

De 1301 komt met de D 1240 aan in Schiedam-Rotterdam West op 20 mei 1993, twee dagen voor de opheffing van de trein. Foto: Roelof Hamoen.