Tramwegen in en rond de Achterhoek

Amateur-archiefonderzoekers en andere geïnteresseerden hebben het relatief gemakkelijk bij het zoeken en vinden van meer informatie over de tramwegen in de Achterhoek, zeker als zich dit beperkt tot de Gelderse Tramwegen (GTW). De tramlijnen in die regio mochten zich namelijk in een levendige belangstelling verheugen en dus is er heel wat over gepubliceerd.
Het handigst voor NVBS-leden is te beginnen in de NVBS-bibliotheek, althans de catalogus. Tik bij “trefwoorden” maar eens “GTW” in en daarna verschijnt een enorme rij publicaties.

De stoomtram heeft vele decennia het beeld van het openbaar vervoer in de Achterhoek mede bepaald. Hier staat een personentram naar Terborg gereed voor het spoorstation van Dieren op 9 maart 1941. Voor de kenners: het is locomotief GTM 6 “DIEREN”, in 1901 gebouwd door de Duitse fabriek Hohenzollern met als fabrieksnummer 1499. Naast de tram NVBS-lid H. Nieweg met de nog zeer jonge Peter Hesselink, de zoon van de fotograaf, de al even bekende H.G. Hesselink. Collectie: Stichting NVBS Railverzamelingen.

Er moge dan veel zijn geschreven over de tramlijnen in de Achterhoek, toch kunnen liefhebbers en geschiedkundigen daarop nog veel aanvullen als ze in Amersfoort Centraal, bij de NVBS, zijn geweest en de collectie van de Stichting NVBS Railverzamelingen hebben geraadpleegd. Daar vinden ze de jaarverslagen van de Gelderse Tramwegen of beter gezegd van de vele maatschappijen die onder deze noemer hun tram- en busdiensten exploiteerden. Die bestrijken de periode 1881 tot 1957. Maar daar blijft het niet bij, de verzameling bevat ook vele dienstregelingen, ook van goederentreinen met hun locomotiefinzet, en werkplaatsinformatie.
Daarnaast biedt de NVBS-beeldbank een steeds groeiende verzameling foto’s van Gelderse trams. Kijk maar eens op de website bij de (digitale) verzamelingen.
Voor leden zijn de foto’s groter te zien, maar dan moet worden ingelogd.
Niet onvermeld mag blijven dat de NVBS Railverzamelingen een nog veel grotere hoeveelheid foto’s bezit die (nog) niet gedigitaliseerd zijn. Deze zijn na afspraak met de beheerder ook te raadplegen.

Ook een foto uit de Tweede Wereldoorlog (op 22 mei 1944). Hier zien we locomotief GTM 26, “Mr. J.P. COOPS” (gebouwd door Orenstein & Koppel onder fabrieksnummer 12000 in 1930) met een goederentram in ’s-Heerenberg. De tram is onderweg van Doetinchem naar Emmerich. Op de voorgrond rechts het bij de ouderen bekende NVBS-lid Jan Voerman. Foto: J.A. Bonthuis. Collectie: Stichting NVBS Railverzamelingen.

Het vervolmaken van de zoektocht naar de trams in dit oostelijke deel van Nederland kan bij het Gelders Archief in Arnhem, waar meer dan 2000 archiefstukken op onderzoekers wachten en bij Museum het GOLS-station in Winterswijk. Hier bevindt zich, volgens de eigen website, het officiële archief van de GTW. In z’n algemeenheid kunnen echte speurneuzen ook bijzondere details vinden in de gemeente- en provinciale archieven. Niet zelden de correspondentie over de aanleg van een bepaalde tramlijn, de problemen die vaak gepaard gingen met een bepaalde route, waarbij over de loop van een lijn gediscussieerd werd.

Tot slot kan een uitstapje naar het Openbaar Vervoer Museum in Doetinchem ook een verrijking zijn van de opgedane kennis, gezien de speciale collectie die het bezit over de GTW.