Freiburg (Breisgau): oude stad met alles voor de trein- en tramliefhebber

door Oege Kleijne

Het Duitse Freiburg in de Breisgau biedt niet alleen een bijzondere historische binnenstad, bezit een schitterende omgeving, maar vormt ook een prachtig vertrekpunt voor spoor- en tramliefhebbers. En wie in deze universiteitsstad of omgeving overnacht, mag gratis gebruik maken van het openbaar vervoer.

Freiburg vormt een prachtig uitgangspunt voor (trein)reizen naar het Zwarte Woud, het Kaiserstuhl-gebied, maar is ook vanwege zijn historische centrum een bezoek waard. Daarnaast beschikt deze plaats over een uitgebreid tramnet. Foto: FWTM/Raach, Schwarzwald Tourismus GmbH.

De stad ligt in het zuidwesten van Duitsland met (gezien vanuit Nederland) links het Zwarte Woud en rechts het bij Nederlanders ten onrechte onbekende Kaiserstuhl-gebied. Freiburg is per trein gemakkelijk te bereiken. De ICE overbrugt de afstand tussen Amsterdam en deze stad in ongeveer zes en een half uur. Meestal met één keer overstappen; alleen ’s morgens rijdt een rechtstreekse trein naar Bazel en stopt in Freiburg.

Een treinrit over de Höllentalbahn is een echte aanrader, voor wie van treinreizen en bergspoorlijnen houdt. Het uitzicht uit de trein – bij uitzondering met een rijtuig (zogenoemde N-Wagen – verbouwde Silberling-rijtuigen waardoor het raam open kon) bij Hirschsprung op 5 maart 2016. Foto: Dennis te Dorsthorst.

Freiburg (Breisgau)

Met meer dan 220.000 inwoners behoort Freiburg tot de middelgrote steden van Duitsland. Bekend is deze plaats door het bijzondere historische centrum, de mooie Münsterkerk en de universiteit. Tramliefhebbers kunnen hier het nieuwste materieel tegenkomen, maar ook historische trams.

Een van de gloednieuwe Urbos 100 van het vervoerbedrijf van Freiburg, gebouwd door het Spaanse CAF bij Oberlinden/Schwabentor in de Freiburger binnenstad. Foto: Freiburger Verkehrs AG.

De komende jaren breidt de gemeente en het vervoerbedrijf VAG het tramnet verder uit. Een bijzonder informatieve Duitstalige website over de tram in Freiburg is die van Wikipedia, waarop zowel de historie van het trambedrijf als de materieelinzet uitvoerig wordt beschreven.
Voor de tramliefhebbers rijden de volgende tramtypes (met daarachter het bouwjaar) in Freiburg: 6 Urbos 100 (2015), 10 Combino Advanced (2005), 8 Combino Basic (2000), 26 GT8 Z (1994), 11 GT8 N (1990/91) en 6 GT8 K (1981/82). De eerstgenoemde zijn de jongste aanwinsten van het bedrijf, trams van de Spaanse fabrikant CAF. Volgend jaar zullen er nog zes volgen. Bron: Freiburger Verkehrs AG.

Afwisselend materieel in Freiburg. Hier zien we de 263 (Duewag type GT8 Z, bouwjaar 1994) op de Kaiser-Joseph-Strasse te Freiburg op 23 april 2010. Foto: Paul van Baarle.

Tramkenners tippen vooral lijn 2 naar Günterstal vanwege de “oude tramsfeer” bij het eindpunt. Daarnaast heeft Freiburg een zogeheten “Oldtimerlinie”, waarop oude trams dienst doen en bezit het een trammuseum.

Afwisselend treinverkeer

Spoorwegliefhebbers vinden op het station Freiburg frequente treindiensten met een grote afwisseling in materieel: getrokken treinen, ICE’s, dieselmaterieel van private bedrijven, in mindere mate goederentreinen. Die rijden om dit station heen, over de westelijk gelegen verbindingsbaan. Wie de trein neemt naar een van de stations tussen Freiburg en het Zwitserse Bazel zal verbaasd staan over de hoeveelheid goederentreinen en de meest uiteenlopende spoorwegmaatschappijen die deze treinen van tractie voorzien.
Tot slot: Frankrijk ligt relatief dichtbij met bijvoorbeeld een stad als Colmar. Wat onhandig (via een omweg) te bereiken per OV.

Tussen Freiburg en Neustadt/Seebrugg doen vooral dubbeldekstreinen dienst, zoals hier getrokken door de DB 143 055 op 4 maart 2016 te Titisee. Foto: Dennis te Dorsthorst.

Het Zwarte Woud

Ten oosten van Freiburg ligt Het Zwarte Woud, een middelgebergte dat bij uitstek geschikt is voor uitstapjes of wandelingen. Meren en bossen te midden van schitterende bergen. Dit gebied – enkele honderden kilometers lang – is vooral rond Neustadt en Titisee bekend bij Nederlandse vakantiegangers. In de zomer zijn het vooral de campinggangers met gele nummerborden die hier opvallen. In de winter trekt het Zwart Woud ski- en langlaufliefhebbers. Helaas behoort dit gebied tot een van de meest regenachtige van Duitsland.
Vanuit Freiburg biedt de Deutsche Bahn een frequente treindienst op het fraaie bergtraject Freiburg – Titisee, de zogeheten Höllentalbahn.
Een echte aanrader. Ook de lijn van Titisee naar Seebrugg die eindigt aan de Schluchsee (meer), is het bereizen meer dan waard gezien de fraaie omgeving. Op deze lijn rijden ook historische stoomtreinen.

Vooral met mooi weer trekken de meren veel bezoekers. De trein komt dichtbij veel meren, zoals hier de Schluchsee (rechts) op het gelijknamige station aan de lijn Titisee – Seebrugg op 11 augustus 2011. Foto: Oege Kleijne.

Het eindpunt van de lijn te Seebrugg met een dubbeldekstrein naar Freiburg op 4 maart 2016. Foto: Dennis te Dorsthorst.

Hoewel het altijd goed is tevoren de reisplanner in Duitsland te raadplegen, is dat zeker nodig voor dit traject, omdat in het voorjaar en de zomer de oude bovenleiding wordt vervangen door nieuwe, waardoor de lijn enkele maanden buiten gebruik is.
Nog meer Nederlandstalige tips voor spoorse activiteiten in het Zwarte Woud zijn te vinden op de website Railromantiek.nl.
Deze informatie is bijgewerkt tot 2015.

Kaiserstuhl en Breisach

Een bijzonder en door veel Nederlanders nauwelijks bezocht gebied is dat van de Kaiserstuhl. Het is een laaggebergte dat tussen Freiburg en de Rijn ingeklemd ligt en dat uitmunt door het mooie weer. Het is naast het eiland Rügen (noordoost-Duitsland) het gebied met de meeste uren zon en het warmste stukje Duitsland. De lieflijke dorpjes, omgeven door hellingen met druiven, maar ook pittoreske plaatsen vormen voor de kenners de aanleiding hierheen te gaan. Daarnaast biedt de Kaiserstuhl tal van wandel- en fietsmogelijkheden.
De meest bijzondere en landschappelijk fraaie spoorlijn is de zogeheten Kaiserstuhlbahn (Breisach – Riegel) die zich door het heuvellandschap heen slingert. Het spoorwegnet door dit gebied wordt geëxploiteerd door de SWEG (Südwestdeutsche Verkehrs-Aktiengesellschaft). De treindiensten zijn voor Nederlandse begrippen niet echt frequent (uitzondering Freiburg – Breisach). Meestal bestaan deze treinen uit motorrijtuigen.

Pittoreske dorpjes in een fraai heuvellandschap. Dat is het Kaiserstuhl-gebied. Op de foto is een onbekende motorwagen van de SWEG op de Kaiserstuhlbahn op weg naar Breisach en passeert daarbij het plaatsje Niederrotweil op 10 augustus 2011. Foto: Oege Kleijne.

Binnen enkele jaren zal de aanblik van deze lijnen en het materieel drastisch veranderen. Voor zover nu bekend worden alle SWEG-lijnen in het Kaiserstuhl-gebied geëlektrificeerd en waar mogelijk gemoderniseerd, waardoor de armseinen ook tot het verleden behoren.

KONUS-kaart

Trein- en tramliefhebbers die in en rond Freiburg overnachten en toeristenbelasting betalen, hebben recht op de zogeheten KONUS-kaart. Deze biedt gratis openbaar vervoer (uitgezonderd ICE-, IC- en andere hoogwaardige treinen) in een gebied van ruwweg Karlsruhe in het noorden tot Bazel in het zuiden. Nergens in Duitsland is zo’n groot gebied met het openbaar vervoer gratis te bereizen. Op de website van de KONUS-kaart zijn tal van interessante toertips te vinden. Zie voor het gebied de kaart in de rechter kolom.