Spoorzoeken langs de lijnen van de vroegere Nederlandsche Tramweg Maatschappij

door Ronald Bokhove

De reeks spoorzoekersexcursies van NVBS-Excursies is nog niet ten einde. Dit jaar is de Nederlandsche Tramweg Maatschappij aan de beurt. De naam suggereert een landsdekkend tramnet, maar de NTM heeft het nooit verder gebracht dan Friesland en de aangrenzende delen van Groningen, Drenthe en Overijssel. Hier lagen in de hoogtijdagen evengoed 297 kilometer aan tramrails.
De exploitatie met paardentrams startte in 1880 tussen Dokkum en Veenwouden. Twee jaar later verscheen de eerste stoomtram op het traject Sneek – Bolsward. Het reizigersvervoer werd in fasen opgeheven tussen 1911 en 1948 (waaronder in 1930 de laatste paardentram van ons land tussen Makkum en Harkezijl), maar veel lijnen zijn daarna nog als goederenlijn bij NS in gebruik geweest. Vooral de restanten van die lijnen, waarvan Groningen – Drachten als laatste in 1985 werd gesloten, zijn vaak nog goed zichtbaar in het landschap.

Er valt nog heel wat te ontdekken langs de voormalige tramlijnen van de NTM, zoals brugrestanten bij Peizermade aan de vroegere lijn Groningen – Drachten, 13 maart 2016. Foto: Ronald Bokhove.

Omdat het NTM-net te groot was om in één dag te verkennen, starten we met het oostelijk deel in de driehoek Groningen – Gorredijk – Assen. De bus vertrekt uit Groningen om 10.30 uur en in Assen is na afloop gelegenheid om gezamenlijk het diner te gebruiken en na te praten over de indrukken van de dag.

Tussen Peize en Roden liep de tramlijn over een talud, dat op 13 maart 2016 nog heel goed herkenbaar was in het landschap. Foto: Ronald Bokhove.

De Stichting NVBS-Excursies heeft NTM-kenner Wytze Wijbenga voor de excursie weten vast te leggen. Hij zal in en rond de bus als deskundige toelichting geven op wat (niet meer) te zien is. Belangstelling? Zet dan de zaterdagen 13 augustus of 17 september vast in de agenda.
Praktische informatie wordt gepubliceerd in de aankondiging die in het julinummer van Op de Rails verschijnt. Uiteraard staat het programma dan ook op de website en kunnen geïnteresseerden deze excursie direct online boeken in de SNE-reiswinkel voor een van de excursiedagen. Graag tot ziens bij de NTM!

De NVBS-excursietrein of beter –tram, met Wadlopers 3212 en 3231, reed op 30 april 1985 dwars door het centrum van Leek. Het was de laatste tram tussen Groningen en Drachten. Foto: Oege Kleijne.

[printfriendly]

Over NVBS-Excursies

In deze rubriek kondigt de Stichting NVBS-Excursies (SNE) – het reisbureau van de NVBS – nieuwe excursies en reizen aan. Het maandblad Op de Rails vermeldt daarvan ook de meer specifieke informatie, zoals hoe voor een reis kan worden aangemeld, de kosten en wanneer de aanmeldingstermijn sluit.
De SNE organiseert voor de leden van de NVBS spoor- en tramexcursies in binnen- en buitenland. De NVBS-excursietraditie gaat terug tot 1931 en heeft geleid tot een aantal vaste eendagsexcursies, zoals de Koningsdagrit en de Oliebollenrit. Over de landsgrenzen heen zijn de winterreis, het Schönes Wochenende bij de oosterburen en de treinvakantiereis al jaren een begrip. Meer informatie over de SNE is ook te vinden op deze website.

Boeken en een dvd over de NTM

Voor wie zich in de geschiedenis van de Nederlandsche Tramweg Maatschappij (NTM) wil verdiepen, heeft Gerhard Riesthuis een overzicht samengesteld van de in de NVBS-Bibliotheek aanwezige boeken en een dvd.
Behalve de hier genoemde werken bezit de bibliotheek ook nog enige kleine door de NTM zelf uitgegeven boekjes om klanten te lokken. Te vinden door in de catalogus van de bibliotheek te zoeken met het trefwoord “NTM”.
In het NVBS-tijdschrift Op de Rails is het nodige verschenen over deze tramwegmaatschappij. Zowel leden van de NVBS als niet-leden kunnen zien welke artikelen verschenen zijn, maar alleen leden kunnen de artikelen daar ook lezen. De links staan recht boven op de “Op de Rails” pagina.

Friesland rond per tram: De geschiedenis van het trambedrijf van de Nederlandsche Tramweg Maatschappij
door: J.J. Tiedema en J.J. Buikstra
Dit boek verscheen in 1982 als deel 12 van de NVBS-boekenreeks bij de uitgever Kluwer. Voor een bespreking wordt verwezen naar Op de Rails, bladzijde 88, 1982.
Te leen of reserveren: Ta-101.003.a en Ta-101.003.b

Friesland rond per tram: De geschiedenis van het trambedrijf van de Nederlandsche Tramweg Maatschappij (tweede druk).
door J.J. Tiedema, J.J. Buikstra
Dit is een verbeterde en uitgebreide heruitgave uit 1994 van het boek met dezelfde titel en auteurs uit 1982, nu uitgegeven door Schuyt & Co. Ook deze druk verscheen in de boekenreeks van de NVBS, maar met een ander nummer: 24.
Lenen of reserveren: Ta-101.005

De stoomtrams van Friesland en Noord-west Overijssel
door L. Bijkerk, H. Brouwer, J.H.S.M. Veen
In dit deeltje uit de reeks “Trams en tramlijnen” uit 1972 van Uitgeverij Wyt wordt ook aandacht besteed aan de NTM.
Te leen of reserveren: Ta-100.026.a en Ta-100.026.b

Sporen door Friesland, Groningen en Drenthe. De NTM/NS-tramlijn: Groningen – Drachten 1920-1985
door Jacob van Gelder en Tjerk Beklus
De bibliotheek van de NVBS bezit ook een dvd met 37 minuten film over de Nederlandsche Tramweg Maatschappij. Het is een kopie van een videotape, in 1996 uitgegeven door de Stichting Railart.
Te leen en reserveren: Ta-100.042