Leipzig, het laatste bolwerk
van de Tatra T4D-tram

Wie op zoek is naar Tatra T4D-trams, kan niet om de Duitse stad Leipzig heen. Daar rijden nu nog voldoende aantallen rond om makkelijk te kunnen fotograferen of er een rit mee te maken. Maar ook hier neemt langzaam maar zeker het bestand af.

door Paul van Baarle

In de jaren 1968-1990 werden in de toenmalige DDR de tramwagenparken grotendeels gemoderniseerd met standaardtrams die werden geleverd door CKD Tatra uit Praag, Tsjecho-Slowakije. Na de hereniging met West-Duitsland werden deze Tatra-trams geleidelijk vervangen door moderner materieel of gemoderniseerd. Inmiddels zijn we in een fase aangekomen dat ze in de Oost-Duitse tramsteden of geheel verdwenen zijn of schaars beginnen te worden. De enkelgelede versie van het type KT4D doet het nu nog het beste bij de kleinere trambedrijven die onvoldoende geld hebben om lagevloertrams aan te schaffen. Minimale aantallen van Tatra KT8- en T6-trams zijn af en toe nog in dienst te Strausberg (bij Berlijn) en Magdeburg. Van de in grote aantallen geleverde vierassige motorwagens van het type Tatra T3D en T4D (met bijbehorende aanhangrijtuigen) rijden nog enkele wagens in Chemnitz, Dresden en Halle. Er is echter nog één bolwerk waar het voor de liefhebber van dit tramtype volop genieten is: Leipzig. Door instroom van nieuwe lagevloertrams loopt ook hier de inzet echter terug.

Tussen 1968 en 1987 schafte Leipzig 597 motorwagens van het type T4D en 273 bijwagens van het type B4D aan. Na 1990 is een flink aantal van deze motorwagens gemoderniseerd tot het type T4D-M. Van de bijwagens zijn op dit moment nog slechts drie stuks voorhanden die gemoderniseerd zijn met een lagevloermiddendeel (B4D-NF).

T4D-M2 motorwagen 2084 met B4D-NF bijwagen 797 als lijn 7 op de Augustusplatz in Leipzig. Foto: Paul van Baarle, 3 april 2005.

Comfort lagevloertram

Om de huidige verwende reiziger toch het comfort van een lagevloertram te bieden, werden bij Bombardier voor de T4D-M-trams 38 stuks lagevloerbijwagens besteld die in 2000 en 2001 werden geleverd (type NB4). Daarnaast nam het trambedrijf van Leipzig in 2013 van Rostock vijf stuks van hetzelfde type over. Deze lagevloerbijwagens kunnen niet alleen aan een Tatra T4D-M gekoppeld worden, maar ook aan de eerste serie lagevloertrams NGT8.

Ouderwetse degelijkheid in de vorm van T4D-M1 motorwagen 2181 gecombineerd met het moderne comfort van lagevloerbijwagen NB4 937 in de Wurzner Strasse in Leipzig. Foto: Paul van Baarle, 20 september 2009.

Indrukwekkend om te zien zijn ook de zogenaamde “Tatra-Grosszuge”, veelal bestaande uit twee motorwagens en een lagevloerbijwagen.

Een “Tatra-Grosszug” in de Dieskaustrasse op weg naar het eindpunt Knautkleeberg bestaand – bij wijze van uitzondering – uit drie motorwagens (2162+2192+2163). Foto: Paul van Baarle, 26 mei 2014.

Modernisering

Inmiddels schrijdt ook in Leipzig de modernisering voort. Naast de hierboven genoemde lagevloerbijwagens werden tussen 1994 en 2012 56 lagevloertrams van fabrikant DWA, vijftig “Leoliners” en 33 “Flexity Classic XXL”-trams in dienst gesteld. In 2016-2017 kwamen daar vijf prototypes “Tramino” van de Poolse fabrikant Solaris bij, waarvoor een optie op levering van 36 stuks is afgesloten. Bij elke levering van nieuwe lagevloertrams gaan er weer trams van het type T4D-M buiten dienst, die of worden gesloopt of worden verkocht aan Oost-Europese landen.
Hoewel de verwachting is dat deze klassieke motorwagens nog wel een aantal jaren zullen rijden, zal het aantal ervan geleidelijk steeds verder afnemen. Dus waarom wachten met een bezoek als nu nog te genieten valt van het echte laatste T4D-bolwerk in Duitsland?
Daarnaast is een stadsrondrit met de zogenaamde “Offener Leipziger” of “Gläserner Leipziger” (verbouwde Tatra T4D-motorwagens) aan te raden of een bezoek aan het schitterende trammuseum Leipzig-Möckern van waaruit in de zomermaanden regelmatig ritten plaatsvinden met historische trams.

Tatra T4D 1602 met B4D 520 in hun oorspronkelijke uitvoering zijn al veilig gesteld door het trammuseum Leipzig-Möckern en komen voor speciale gelegenheden weer op de baan. Foto: Paul van Baarle, 20 september 2009.