Slechts deel raadsels rond foto’s opgelost

Ondanks veel reacties en waardevolle aanvullingen konden niet alle raadsels rond de foto’s uit het septembernummer van NVBS Actueel worden opgelost. Soms kwamen ook tegenstrijdige antwoorden binnen. Niettemin: hartelijk dank voor alle moeite!

door Oege Kleijne

Smalspoorstoomtrein in Portugal

Over de foto van Jan Voerman van een smalspoorstoomtrein in Portugal wilde het Team Digitaal graag bevestiging hebben van het feit of deze foto tijdens de NVBS-reis in april 1971 was gemaakt, en zo ja, in welke plaats. Er kwamen twee reacties binnen.
Volgens Edwin Spanbroek is de foto genomen in Esphino. De elektrische hoofdlijn op de foto ligt volgens hem tegenwoordig ondergronds. Wie Googlet op “Esphino Vouga 1971” komt bij een foto uit die op ongeveer dezelfde plek lijkt te zijn genomen. Deze is ook op een Britse Railforum te zien is bij “message 126”. Deze foto is gemaakt door Geoff Plumb.

Onduidelijkheid over de plaats in Portugal waar deze foto is gemaakt. Foto: Jan Voerman, april 1971.

Fons van der Jagt nam zelf deel aan de NVBS-reis in Portugal. Hij schrijft: ‘Ik heb op 13 april 1971 een foto gemaakt van lok CP E 182  (dezelfde loc als op het zoekplaatje) in het plaatsje Sernado. De groep is die dag per trein van Coimbra naar Aveiro gereden. Daarna met smalspoorstoom via Sernada da Vouga naar Viseu en vervolgens naar Santa Comba Dao. En vervolgens per normaalspoor (?) naar Pampilhosa. Ik zie op de foto breedspoorgoederenwagens staan. De foto van de heer Voerman moet dus gemaakt zijn op 13 april 1971 en op het station Aveiro of Sta Comba Dao, omdat daar een “aanraking” was met normaalspoor. Het smalspoortraject ligt geïsoleerd van ander smalspoor en heeft de naam Linna do Vouga.’
Over de rechts op de foto staande railbus vermoedt Fons dat die van een type is geweest dat maar aan een kant een cabine bezat. Deze railbussen bezaten een constructie waarbij door het neerzetten van poten de hele railbus 180 graden kon worden gedraaid om zo van rijrichting te kunnen wisselen.
Conclusie: het lijkt zeker dat de foto genomen is tijdens de NVBS-reis in april 1971 en mogelijk zelfs op 13 april. Alleen over de plaats van opname verschillen de meningen, hoewel de getoonde foto op het Brits Railforum erg veel lijkt op de foto van Jan Voerman.

De achterzijde Railbus CP 6 019053-3 te Aveiro op 27 september 1979 met daarachter een door het Nederlandse Allan geleverd motorrijtuig. Foto: Fons van der Jagt.

Nederlandse industrielocs in Kufstein

Veel reacties leverde de foto van de beide diesellocomotieven in het Oostenrijkse Kufstein op. Verschillende lezers verwijzen naar de website www.industriespoor.nl
Onder hen Jan Looijesteijn, die verder aangeeft dat in Op de Rails 1992-11 een artikel van Henk Kolkman staat, genaamd “Staatsmijnen na de kolentijd”. Dit en andere artikelen over industriespoor  zijn ook terug te vinden op de gelijknamige site.
Klaas Wierda verwijst eveneens naar deze website, waar onder het kopje “Afvoer van vijf locs naar Italië” te lezen is welke omzwervingen de overbodige geworden locs hebben gemaakt. Wim Roost wijst op de website Drehscheibe online (naar onderen scrollen) met foto’s van de 177 en 183, die beide op 9 augustus 1977 met afgenomen koppelstangen in Kufstein (D) stonden. Hier staat onder meer (vertaald): ‘In het goederenstation van Kufstein waren twee Nederlandse locs bij hun reis uit Italië gestrand en wachtten daar op de voortzetting van de reis (…).’
En daarmee hebben we feitelijk het antwoord te pakken, waarbij niet kan worden vastgesteld op welke datum de foto van Luijendijk precies is genomen.

De vroegere Staatsmijnlocs 177 en 183 met pech gestrand in het Oostenrijkse Kufstein. Foto: H.H. Luijendijk.

De beide Belgische foto’s

Hoofdbrekens leveren de beide foto’s van respectievelijk een Belgisch dieseltreinstel en een motorrijtuig op. Dirk Eveleens Maarse bracht de beide opnames ter kennis van een groep Belgische spoorhistorici, hetgeen na veel onderlinge e-mailwisselingen uiteindelijk geen eensluidende antwoorden opleverde. De foto van het treinstel leek aanvankelijk in Gent-St.-Pieters genomen te zijn maar dit station bezat toen geen spoor 18. Op grond van de onderling gevoerde discussie zou het treinstel in Berchem/Antwerpen Zuid gefotografeerd kunnen zijn, omdat een van de deskundigen op de foto de Antwerpse Onze-Lieve-Vrouwekathedraal meent te herkennen. Het motorrijtuig kan wel in Gent-St.-Pieters op de gevoelige plaat zijn gezet. Maar ook hierover kan geen zekerheid worden verschaft.

Jan Voerman fotografeerde dieselelektrisch treinstel NMBS 671.02 in België. Ook de deskundigen tasten in het duister over de plaats waar deze opname is gemaakt.

De tweede zoekplaat van Jan Voerman bij onze zuiderburen. Nu van dieselmechanisch motorrijtuig NMBS 551.13. Mogelijk dat deze opname is gemaakt op het station Gent-St.-Pieters, maar gezien de lage perrons is dit niet op hetzelfde station als de foto van het dieseltreinstel NMBS 671.02.

De 2400 met zandtrein

Eveneens hier veel reacties, maar weinig bewijzen voor de locatie. Ook onderling leverde dat binnen de redactie diverse hypotheses op, maar de harde onderbouwing ontbrak. Zo zou dit de vroegere spoorlijn – een “werkspoor” – van Hoek van Holland door de duinen in de richting van Kijkduin kunnen zijn geweest, maar deze lijn kende geen slinger zoals die te zien is op de foto. Mogelijke andere opties zouden kunnen zijn: de industrielijn in Tiel op de plek waar die langs het Amsterdam-Rijnkanaal ligt ten tijde van de aanleg van het industrieterrein of net voor de onderdoorgang van de Betuwelijn. Een andere mogelijkheid is de Betuwelijn ten oosten van Echteld tijdens de aanleg van de A15 of de zogeheten Zak van Zuid-Beveland, niet ver van de voormalige halte Borssele-Haven of enkele kilometers verder bij de aanleg/uitbreiding van de Sloehaven.

Pittige en voorlopig onopgeloste vragen over de locatie van deze foto en het mogelijke opnamejaar. Foto: W.L. Hageman.

Een reactie kwam van Jeanne Kok, waarbij de opnameperiode enigszins ingeperkt zou kunnen worden: ‘De foto die door W.L. Hageman gemaakt is van de 2417 is in ieder geval op of na 20 mei 1963 gemaakt, omdat toen het omgekeerde L-frontsein bij NS werd ingevoerd. Het oorspronkelijke derde L-frontseinlicht werd overigens enkele weken daarvoor, op 18 maart 1963, ingevoerd. Doordat dit oorspronkelijke L-frontsein echter onder bepaalde omstandigheden (mist) veel strooilicht veroorzaakte, werd het gewijzigd van links- in rechtsboven, het omgekeerde L-frontsein.’