Nieuwe boeken en dvd’s

Bruchhausen-Vilsen Erste Museumsbahn in Deutschland

Dvd. 58 minuten. Uitgever: EK. Artikelnummer 459-4072. Prijs: € 19,80

De metersporige spoorlijn van Syke over Bruchhausen-Vilsen naar Hoya werd in 1900 geopend, met een zijlijn naar Asendorf. De lijn van Eystrup naar Hoya was al in 1881 in gebruik genomen. De verbinding tussen de beide lijnen met een brug over de Weser kwam in 1911. De lijn tussen Eystrup en Syke werd met hulp van de Bundeswehr in de jaren 60 omgebouwd naar normaalspoor.

Personenverkeer op de zijlijn naar Asendorf was al in 1959 beëindigd, maar op de hoofdlijn werd nog met motor­wagens gereden tot 1972. De Verkehrs­betriebe Grafschaft Hoya GmbH (VGH) vervoerde de reizigers daarna met bussen, maar de spoorlijn bleef tot op heden intact voor goederenvervoer.

De metersporige zijlijn tussen Bruchhausen-Vilsen en Asendorf werd vanaf juli 1966 in gebruik genomen door de Deutscher Eisenbahn-Verein e.V. Alle begin is bescheiden en het materieel bestond uit één stoomlocje en één rijtuig. Ruim 50 jaar later zijn het 100 wagens, motorwagens en locomotieven. Daarbij zitten veel bijzondere stukken.

Deze dvd geeft een portret van de museumlijn in het huidige decennium. De woordvoerster van de vereniging vertelt over de locomotieven en de houten rijtuigen. Haar favoriet is duidelijk de Spreewald, “unsere kleine Schnellzuglok”. Maar minstens even leuk vind ik de “Kastenloc” Plettenberg. Niet snel (25 km/u), maar wel sterk. Alle rijdende stoomlocs met bijpassende rijtuigen en wagens komen langs in mooie beelden in het bos, door de velden en langs de Bundes­strasse. De stoomlocs moeten hard werken op de zware helling in het Vilser­bos.

Op beelden van een open dag in 2013 treedt alle materieel aan: stoomlocs, diesellocs en motorwagens. Lange, bonte treinen rijden naar Asendorf. Daaronder de locomotief en rijtuigen van de Franzburger Kreisbahn met mechanische rem, die door de woordvoerster eerder al is gedemonstreerd. Als een van de motor­wagens het begeeft, wordt deze met veel rangeerwerk achter de volgende trein gehangen. Voor het waternemen zijn inventieve oplossingen met een ketelwagen en lok V29 bedacht.

Het personeel, jong en oud, komt tussendoor kort aan het woord. De oudste stoker is 80 en blijft gezond door het werk: geen buikje! Van de jongste machinist, circa 30, versta ik geen woord, maar hij heeft duidelijk plezier in zijn werk en hobby.

Aansluitend op de smalspoorlijn rijdt de VGH in het vakantieseizoen met een MAK-motorwagen type GDT (bouwjaar 1959) tussen Syke en Eystrup. Deze is bekend als de Kaffkieker. Hoogtepunt van de rit van anderhalf uur is de “Ortsdurchfahrt” in Uenzen. We zien de motorwagen (ex-OHE) in het dorp.

Kortom, een verrukkelijke dvd over een verrukkelijke museumlijn, mogelijk gemaakt door meer dan 50 jaar hard werken door vrijwilligers.

Gratis thuisbezorgd. Bestel direct

Die Brockenlok – die Baureihe 99.23 bei der DR und der HSB

Dvd. 58 minuten. Uitgever: EK. Artikelnummer 459-4071. Prijs: € 19,80

De stoomlocomotieven van de Baureihe 99.23 zijn door de Deutsche Reichsbahn (DR) ontwikkeld voor meterspoorlijnen van onder andere de voormalige Nordhauen-Wernigeroder Eisenbahn (NWE), de huidige Harzquerbahn. Dit bedrijf werd in 1949 door de DR overgenomen.

De locomotieven waren behoorlijk verouderd en aan vervanging toe. De nieuwe stoomlocs werden gebaseerd op de Baureihe 99.22, een Einheitslok met asindeling 1’E1’, waarvan er maar drie waren gebouwd in 1930. Het ontwerp was gemoderniseerd met een gelaste ketel, een plaatframe en een mengvoorverwarmer. Tussen 1954 en 1957 werden 17 stuks gebouwd, die technisch niet helemaal gelijk waren.

Behalve op de Harzquerbahn werden de locs ook gebruikt op de Brockenbahn (een zijlijn naar de Brocken, het hoogste punt van de Harz) en later ook op de aansluitende Selketalbahn. Sinds 1993 zijn deze drie lijnen weer zelfstandig. De naam is nu Harzer Schmalspurbahnen (HSB). De lijnen worden nog altijd met stoom geëxploiteerd en hoewel alle locs nog bestaan, zijn er gemiddeld zo’n zes in gebruik, plus loc 99.222 uit de oorspronkelijke serie.

De eerste bewegende beelden van deze locs zijn uit de jaren 60, in zwart/wit en opgenomen in de winter. Daarbij is ook de 99.222. Maar de meeste opnamen zijn in kleur. We zien de locs in de jaren 70, toen ze door de DR waren omgebouwd naar oliestook. Naast veel personentreinen komen er ook goederentreinen met normaalspoor-goederenwagens op rolbokken in beeld. De zwaarste treinen worden in voorspan gereden. Indrukwekkend is de goederentrein die door de “Wendeschleife” (keerlus) bij Stiege op de Selfkantbahn wordt gesleept. Dat scheelt weer omrangeren!

Tussendoor zijn er korte gesprekken met (oud-)machinisten en het hoofd van de werkplaats. Natuurlijk zijn er veel recente beelden van het tracé naar de Brocken, zowel in de winter met veel sneeuw als in de zomer met mooie uitzichten en enthousiaste wandelaars. We krijgen alle lijnen van de HSB te zien, met steile hellingen, veel fraaie bogen, afgewisseld met close-ups vanaf de loc. Bovendien rijden we stukken mee op de loc.

Van deze dvd zal het hart van iedere stoomliefhebber sneller gaan kloppen, want wat is er mooier dan een hardwerkende stoomloc op een zware helling met veel rook en stoom?

Gratis thuisbezorgd. Bestel direct

Een eeuw stoom 8 / Un siècle de vapeur 8

Door: Jean-Luc Vanderhaegen. 136 blz., 26 x 21 cm, 128 zw/w en 8 kleuren­foto’s. Uitgave TSP. Artikelnummer 354-0112. Prijs: € 32,00.

De Belgische spoorwegen hadden een zeer eclectisch park van stoomlocomotieven. Naast eigenzinnige locomotief­ingenieurs als Belpaire en Flamme zorgden twee wereldoorlogen voor een ratjetoe aan ontwerpen. Locomotieven van Belgisch ontwerp, typische Engelse locs (vreemd genoeg gebaseerd op machines van de Caledonian Railway), locs van Pruisische afkomst, Franse ontwerpen van de Nord-Belge, Amerikaanse locs uit de perioden na de Eerste en de Tweede Wereldoorlog, aangevuld met de oorlogslocs uit vele landen.

Voeg daaraan toe bijzondere asindelingen, zoals de Columbia (1’B1′) van het type 12, vierkante schoorstenen, compoundlocs, Mallets, en je krijgt een samen­vatting van (bijna) alle ideeën die ontwerpers hadden bedacht om de ideale locomotief te bouwen. Geen wonder dat onze zuiderburen al acht delen over het fenomeen hebben uitgegeven.

Het boek is ingedeeld in drie tijdperken: 1835-1931, 1932-1945 en 1946-1966. Met een paar kwalitatieve uitzonderingen zijn het fraaie beelden. Soms loc­portretten, dan weer mooie treinen. Ook bijzondere documenten, zoals de trein die het hellende vlak van Luik afdaalt, tegengehouden door drie stoomlocs en zes remwagens! Zo nu en dan komt zelfs een Nederlandse loc langs en zijn er foto’s van Belgische locs over de grens uit het werk van de Nederlandse fotograaf Quanjer.

De hoogtepunten van het Belgische park zijn vanzelfsprekend te zien: de Pacifics van type 1 en 10 of de gestroomlijnde Atlantics van type 12 (II). Evenals een paar mislukkingen, zoals de mastodonten van type 5.

Van de laatste jaren zijn een paar kleurenfoto’s opgenomen, zoals van een vuurloze loc van de kolenmijn van Beringen (merkwaardig, waarom heb je zo’n loc nodig in een mijn?). Soms zou je wel iets meer willen weten over een foto dan alleen de locgegevens. Na een paar Belgische tramlocs in hoofdstuk 3 was de auteur de tel kwijt en wellicht de inspiratie. Het boek eindigt in hoofdstuk 6 met zeven foto’s van stoomlocs uit verschillende landen in Europa. Hoofdstuk 4 en 5 ontbreken.

Samenvattend: ook het boek is tamelijk eclectisch geworden, maar de ware stoomliefhebber zal het keer op keer weer oppakken om te genieten van al het fraais dat Belgische en andere ingenieurs hebben bedacht.

Gratis thuisbezorgd. Bestel direct

Vapor y Carbón

Door: Manuel Alvarez en Joan Alberich. 244 blz., 28 x 21 cm, 240 kleurenfoto’s. Uitgave MAFeditor. Artikelnummer 097-0440. Prijs: € 60,00.

De toegenomen welvaart in West-Europa in de jaren vijftig en zestig zorgde voor grote veranderingen. Gezinnen schaften hun eerste auto aan, de bioscoop werd vervangen door de televisie, vakanties in eigen land (als daar al tijd en geld voor was) werden ingeruild voor een reisje naar de Costa del Sol.

Deze welvaart had grote gevolgen voor het railvervoer, een term die men toen helemaal nog niet kende. Smalspoorlijnen verdwenen in veel landen, evenals veel lokaalspoorlijnen. En misschien wel het ergste voor de liefhebber: de stoomlocomotief ging snel buiten dienst. Tot opluchting overigens van menig huisvrouw, die toen nog gewoon de was buiten te drogen hing zonder wasverzachter.

In één West-Europees land liep het nog niet zo’n vaart met deze vooruitgang: Spanje. Hier was nog volop stoom en romantisch smalspoor. In plaats van naar de zonovergoten vakantiestranden te gaan, gingen sommige treinenliefhebbers liever naar Burgos, Córdoba, of Valencia. Tot die liefhebbers behoorden Peter Willen uit Zwitserland, Marc Dahlström uit Frankrijk, Lawrence Marshall uit Engeland en nog velen meer. De Engelsen werden daarbij geïnspireerd door boeken als Steam on the Sierra en Steam on the RENFE en wisten zo waar ze interessante lijnen en locomotieven konden vinden. Sommige hadden zelfs geld voor dure kleurenfilm.

Dit boek is samengesteld uit de kleurenfoto’s van deze Spaanse vakantiegangers, evenals enige liefhebbers uit Spanje zelf. Het boek begint heel verfrissend met de smalspoor- en industrielijnen. Meestal betreft het locportretten, maar gelukkig ook voldoende treinen in typisch Spaanse landschappen. Vanaf bladzijde 131 komt de RENFE aan de beurt, na bladzijde 143 het fotowerk van Peter Willen, inclusief meer smalspoor, na bladzijde 199 fotograaf Marc Dahlström. Bij deze fotografen is er ook meer aandacht voor de omgeving en de treinen, zoals de fraaie teakhouten rijtuigen.

Opvallend zijn de twee Nederlandse locomotieven van de serie 8500, nummers 52 en 54, bij de Langreo-spoorlijn. Een normaalspoorlijn en dus smalspoor in Spanje, want breedspoor is daar normaal! We zien de locs onder andere in het station van El Berrón met een haakse kruising van twee spoorlijnen en een zeer interessant sein. Eén van de vele voorbeelden van bijzondere machines en spoorsituaties die in Spanje waren te vinden.

Wie ooit zelf op jacht is geweest naar de laatste stoomlocs in Europa zal dit boek zeker willen hebben. Maar let op: de foto’s van Marc Dahlström zijn eerder gepubliceerd in Vapeur en Espagne.

Gratis thuisbezorgd. Bestel direct

Eritrea Appunti sulla storia ferroviaria di una ex Colonia Italiana

Door: Aldo Riccardi. 224 blz, 25 x 34 cm, 360 zw/w foto’s. Uitgave Edizione Pegaso. Artikelnummer 155-0083. Prijs: € 54,00.

Italië was in de wedloop om Afrika buiten de boot gevallen. Vanaf 1885 probeerde het Eritrea en Ethiopië te veroveren en te koloniseren. Dat lukte met Eritrea, maar niet met Ethiopië. In Eritrea werd daarna fors geïnvesteerd.

Omdat de hoofdstad Asmara van Eritrea op 2400 m hoogte geen verbinding had met de havenstad Massawa, werd een smalspoorlijn aangelegd die de hoofdstad in 1911 bereikte. De lijn werd later verlengd naar Agordat (1928), maar plannen om verder door te bouwen in westelijke richting vielen grotendeels in het niet door de tweede Italiaans-Ethiopische oorlog in 1935-36.

De lijn werd gekenmerkt door steile hellingen en veel bogen, viaducten en tunnels. Naast de bouw van deze indrukwekkende spoorlijn, werd door de Italiaanse bezetter ook geïnvesteerd in de hoofdstad Asmara. De stad staat tegenwoordig op de werelderfgoedlijst vanwege de moderne Italiaanse koloniale architectuur.

Het mooi uitgegeven boek van groot formaat wordt geïllustreerd met veel zwart-witfoto’s uit het koloniale tijdperk. Het eerste deel betreft de bouw van de lijn (tot blz. 80). Daarna zijn enkele bladzijden gewijd aan het seinwezen en de werk­plaatsen. Er worden ongeveer 100 bladzijden besteed aan de locomotieven en het rollend materieel. Vooral de stoomlocomotieven komen uitgebreid aan bod, maar ook de fraaie motorwagens (Littorina’s), wat diesellocs en ander rollend materieel.

Ten slotte is er aandacht voor de kabelbaan tussen Asmara en Godaif (met 72 km een van de langste ter wereld), aanslagen op de spoorlijn en zijn er twee korte hoofdstukjes over de ontwikkelingen na de Tweede Wereldoorlog.

Dit is een boek voor iedereen die is geïnteresseerd in (de nadagen van) het koloniale tijdperk in Afrika en in Italiaans smalspoor. Wie het wil lezen moet over een goede kennis van het Italiaans beschikken, maar ook zonder die kennis kan men genieten van het uitgebreide fotomateriaal van infrastructuur en materieel, en van de tijdsbeelden.

Gratis thuisbezorgd. Bestel direct

Leo de Jong