Cigarette Cards en andere plaatjes

Verzamelen voor kleinbehuisden

Hobby’s zijn leuk, maar ze kunnen uit de hand lopen. Denk aan de zolder die in beslag wordt genomen door een modelbaan. De jongenskamer die is omgebouwd tot machinistencabine. De linnenkast die vol staat met diadozen. De boekenkast die door de vloer dreigt te zakken. Of het voortuintje waar opeens een Sik in staat.

Maar wat nu als je kleinbehuisd bent? Of als je een partner hebt die alles best vindt, zolang die er maar niks van merkt? Dan zul je op zoek moeten naar een kleinschaliger hobby. Kleinere objecten dus, bijvoorbeeld sigarettenplaatjes!

Toen roken nog goed voor je was

Vroeger had je geen internet, en nog vroeger bestond er zelfs geen televisie. Er waren maar weinig manieren waarop je je kennis kon vergroten. Een daarvan was roken. Bij sigaretten zaten namelijk vaak mooie plaatjes met leerzame teksten. Je kunt geen onderwerp bedenken of er bestaan wel plaatjes van. Natuurlijk ook over treinen, en die verzamel ik.

De meeste verschenen in Groot-Brittannië. Deze Cigarette Cards zaten in de ver­pakking en waren mede bedoeld om die steviger te maken. Het formaat is vaak ongeveer gelijk aan vijf sigaretten naast elkaar. Achterop zijn de plaatjes doorgaans voorzien van een korte maar ter zake doende toelichting. Er waren ook speciale albums te koop om plaatjes in te schuiven of te plakken.

Het hoogtepunt van hun populariteit lag in de jaren 20 en 30. Er zijn duizenden series verschenen, over allerhande onderwerpen: van sporters tot filmsterren, van bloemen tot treinen. De tekenaars zijn meestal anoniem. Er zijn ook plaatjes waarop foto’s staan in plaats van tekeningen.

Ik bezit tientallen series Cigarette Cards. Zo’n serie bestaat meestal uit 25 of 50 plaatjes. Het handigst is het om zo’n serie in één keer compleet te kopen. Daarvoor kun je terecht op eBay. In de rechterkolom van dit artikel lees je hier meer over.

Behalve sigarettenplaatjes verzamel ik ook plaatjes die cadeau werden gedaan bij thee, cornflakes, chocola en andere pro­ducten. Ik heb duizenden plaatjes. De meeste komen uit Groot-Brittannië, maar ik heb ook plaatjes en albums uit andere landen.

Nederlandse plaatjes

Nederlandse sigarettenplaatjes ken ik alleen met vliegtuigen erop. Ik bezit drie albums met de Croydon-vliegtuigserie, in de jaren 50 bij elkaar gerookt door mijn vader. Bij Rizla-vloeitjes zaten ook plaatjes, maar daar stonden alleen saaie vogels en vissen op.

Tekening van Charles Burki voor ‘De Kilometerkampioen’.

Het bekendste Nederlandse voorbeeld met treinen is natuurlijk De Kilometer­kampioen. Een boek uit 1954 waarin 120 gekleurde plaatjes konden worden geplakt die je bij diverse kruideniers­producten kreeg. In 1995 verscheen een heruitgave, in een beperkte oplage, in opdracht van NS Reizigers. De 120 plaatjes zijn getekend door Charles Burki. Die overleefde een Japans gevangenen­kamp, een scheeps­ramp en de atoombom op Nagasaki. Alleen al daarom zou er een keer een boek moeten komen waarin al deze plaatjes groot zijn afgebeeld.

Bekend is ook het album Locomotieven van vroeger, met 30 plaatjes die bij theebuiltjes van Van Nelle zaten. Voor een boekbespreking zie Op de Rails, februari 1969 blz. 29. Ik heb uit die tijd ook jampotdeksels van Hero met plaatjes van locomotieven, maar die vallen buiten het bestek van dit artikel.

Heel leuk is het album Spoorweg­wonderen der wereld. Dit is in 1930 uitgegeven door de Deventer Koek- en Suikerwerkfabriek. In dit album moesten 76 plaatjes worden geplakt. Er zijn ook vier wandkaarten verschenen met dezelfde 76 plakplaatjes.

Voor het aansteken van sigaretten en theelichtjes kon je lucifers van VéGé gebruiken. Op de doosjes zaten plaatjes van locomotieven. In totaal 60 plaatjes, die je in een album kon plakken.

Albums uit andere landen

Het Historisch overzicht van de locomotief is in 1952 uitgegeven door de Belgische fabrikant Jacques Superchocolade. Dit is een album met 144 plaatjes van locomotieven, voornamelijk Belgisch materieel. De tekst is in het Frans en Nederlands.

In het plaatjesboek van La Vie du Rail is het een beetje misgegaan. Volgens de tekst zien we hier een Nederlandse locomotief, maar het gaat om het Spaanse nichtje van de NS 1200.

L’histoire des chemins de fer. Omstreeks 1973 uitgegeven door het Franse tijd­schrift ‘La Vie du Rail’. Vroeger moest je plaatjes inplakken met lijm, maar in dit album werd gewerkt met stickers. Dat lijkt handig, maar een sticker moet je wel in één keer goed op z’n plek plakken.

Een bijzonder Duits plaatjesalbum is Schienenwunder: ‘Ein wahres Märchen aus der Wunderwelt des Schienen­stranges, von Luxuszügen, Schienen­zepp’s und Torpedobussen.’ De 300 plaatjes zijn in 1934 uitgegeven door de Berlijnse sigarettenfabrikant Garbáty.

Andere verzamelobjecten

Plakplaatjes zijn handig omdat ze weinig ruimte innemen. Dat geldt ook voor allerlei andere verzamelobjecten. Veel stationsrestauraties hadden vroeger hun eigen suikerzakjes. Tegenwoordig is daar de lol vanaf: suiker zit nu in van die dunne papieren buisjes, waar geen leuk plaatje op past. Er bestaan ook sigarenbandjes met locomotieven, maar aantrekkelijke sigarenbandjes zullen tegenwoordig wel verboden zijn. Over ongezonde producten gesproken: ik heb ook bierviltjes met locomotieven erop. Een bijzondere hobby is het verzamelen van postzegels, treinbriefzegels en eerstedag-enveloppen met spoor­motieven. Hier bestaan zelfs aparte verenigingen voor, zoals de Nederlandse Vereniging van Spoorweg Philatelisten (NVSP), opgericht in 1949. www.filatelie-nvsp.nl Meer lezen www.nicospilt.com/cards www.londoncigcard.co.uk

De Arend op een sigarenbandje van het Belgische merk TAF. (Zie ook Op de Rails 1963, blz. 127 en blz. 143.)

Nico Spilt