Nieuwe zoekplaatjes

Vier nieuwe zoekplaatjes om de feestdagen mee door te komen, en de reacties op de drie vorige zoekplaatjes.

Een ANP-foto uit de verzameling van J.F. Schuld. Op de CDk-bak van dit treinstel uit de serie NS 601-637 lijkt nummer CD 623 te staan, maar deze rijtuigbak werd in 1945 al weer in dienst gesteld na herstelling. De Ak-bak ziet er nog redelijk uit. Waarschijnlijk zijn het bakken uit verschillende treinstellen. Schuld heeft achterop twee data in 1948 genoteerd en als locatie Voorschoten. Deze locatie klopt zeker niet, vermoedelijk is het ergens aan het Middennet; wie heeft een idee? Meer gegevens over het materieel zijn ook welkom.

Ook deze foto komt uit de verzameling van Schuld. Dit is een foto van Polygoon en we zien een loc serie 2100. Schuld noteerde 1936 en Purmerend, maar er is in Purmerend en omgeving geen viaduct te vinden dat hier op lijkt. Dus ook nu is de vraag: waar is dit?

Een foto van Voerman uit september 1948. Weet iemand welke kabelbaan dit was? Voerman was in die tijd in Zwitserland.

Deze foto van J.J. Overwater toont locomotief NS 4410 met vermoedelijk een werktrein. Weet iemand waar deze foto gemaakt is?

De vorige zoekplaatjes

Een dia gemaakt door T. Hobma. Op het diaraampje staat geschreven: 1215 + trein 49583 op 15-2-1985 in Lunetten. Maar die locatie klopt niet.

Het gaat hier om het toenmalige emplacement Boxtel. Dit werd bevestigd door Bram Zuidweg, Robert van Tilburg, Arend van Raalten, Steven Hopman, Joris van Vught, Elbert Conijn, Roeland de Jong, Marc Schmitz, Illya Vaes en Frank Pennin. Bijna allemaal verwezen ze naar de bron bij uitstek om dit soort raadsels op te lossen: de onvolprezen website van Sven Zeegers: www.sporenplan.nl

De fotograaf stond aan de zuidkant op het emplacement. Helemaal links is de loods van houthandel Langenhuijzen te zien, net naast de klok het onderstation en rechts de huizen langs de parallelweg. Net voor de loc is het witte gebouw van hotel van Boxtel nog te zien. Het stationsgebouw gaat schuil achter de trein. De 2200 staat waarschijnlijk voor een graantrein naar Veghel.

De vergissing – Utrecht Lunetten in plaats van Boxtel – is op zich wel begrijpelijk. Beide emplacementen hebben wel wat van elkaar weg, met tussen de sporen­bundels een onderstation volgens een ontwerp van Sybold van Ravesteyn. Beide emplacementen zijn inmiddels onherkenbaar veranderd, terwijl de onder­stations eveneens zijn verdwenen.

Een dia van Gerard Stoer zonder beschrijving. Waar is loc 458 hier onderweg?

Op grond van de bebouwing kwamen Frank Vester, Steven Hopman en J.K. Bolt tot de bevinding dat het om de lijn Groningen-Drachten ging. Frank Pennin lette bovendien ook op de auto’s: de witte Fiat 850 kan niet eerder dan in september 1964 zijn gefotografeerd.

De invalshoek van Rink Hof was bijzonder. Zijn andere hobby, radio-ontvangst, bracht hem ertoe te kijken naar de antennes op de daken van de huizen. Hieruit leidt hij af dat er in dit gebied naar de Duitse tv (zender Aurich) werd gekeken, en ook dat wijst erop dat we hier de spoorlijn van Groningen naar Drachten zien.

Arend van Raalten, Tim Boric en Wim Bruil wisten de locatie nog nauwkeuriger te bepalen: de foto is gemaakt in de Groningerstraat in Roden (Drenthe), tussen de Kamplaan en de Kastanjelaan. De trein rijdt richting Drachten. Op Google Street View: goo.gl/maps/v3vB3MDu9FT2

Een koolzuurwagen met het nummer DB 21800072068-8. Gefotografeerd door H.H. Luijendijk, vermoedelijk in de periode 1977-1979. De vraag luidde: waar stond deze wagen?

Op deze vraag werd gereageerd door Martin Verwoert, Marco Moerland, Ton Stevenhagen, Frank Pennin, Jaap Jansen, Ben van Wevering, Roeland de Jong, Theo Vols en Guus Jarings. Hun antwoorden waren eenduidig: de wagen stond op het terrein van de koolzuur- en droogijsfabriek van Rommenhöller in Rotterdam. Om precies te zijn aan de Rijnhaven ZZ (Zuidzijde) in Rotterdam Katendrecht.

Rommenhöller was een Duits bedrijf met een kantoor in Den Haag. De Neder­landse fabriek stond in Rotterdam. Marco Moerland schrijft dat Rommenhöller tot 1985 aan de Brede Hilledijk gevestigd was. De fabriek bevond zich tussen de Brede Hilledijk – waar ook meerdere goederensporen lagen – en de Rijnhaven Zuidzijde. De Rijnhaven Zuidzijde was een publiek toegankelijke openbare straat; in de volksmond heette dit “het stille straatje”. Die straat moet men niet verwarren met de zuidzijde van de Rijnhaven want daar lagen op de kade ook goederensporen, maar dit terreinwas niet openbaar toegankelijk. De wagen is vanaf het goederenemplacement Rotterdam Zuid Goederen (Feijenoord) via de Brede Hilledijk en de Hillestraat geduwd. Daarbij werd onder het metro­station Rijnhaven doorgereden. Na 1970 zijn drie van de vier sporen in de straat opgebroken. Inmiddels zijn de spoorraccordementen hier allemaal verdwenen.

Over de wagen meldt Marco Moerland dat Rommenhöller beschikte over een omvangrijk eigen goederenwagenpark. De gefotografeerde drukgasketelwagen is ingericht voor vervoer van het vloeibare koolzuur. Het koolzuur wordt bij een temperatuur van ongeveer minus 35 graden Celsius getransporteerd bij een relatief lage druk van ongeveer 20 bar. De ketel is voorzien van een dikke isolatielaag. Op een van de bordessen zijn in de goed zichtbare kast de afsluiters, de meet- en regelapparatuur gemonteerd. Ondanks de Nederlandstalige opschriften is de wagen geïmmatriculeerd bij de Deutsche Bundesbahn. Naast het DB-nummer draagt de wagen ook het Rommenhöller-wagennummer 9.

Jaap Jansen (met dank aan Erikjan Sachse) schrijft: de wagen was eigendom van de “N.V. Maatschappij tot Exploitatie der C.G. Rommenhöller’sche Koolzuur- en Zuurstofwerken Den Haag”. De wagen heeft een inhoud van 50.940 l, lengte 15,34 en asstand 8,50 m. Depotstation was Bad Driburg.

Roeland de Jong meldt: men ontving in Rotterdam zowel vloeibaar koolzuur (flüssige Kohlensäure tiefkalt) als samengeperst koolzuur (Kohlensäure). Dat eerste kwam voor een groot deel van de DSM te Geleen, en daarvoor waren vooral de wagens 9 (2180 0072068-8) en 10 (…069-6) gereserveerd. Dit tweetal haalde trouwens ook wel het koolzuur op in Duitsland, en wel van het Heimat-Werk te Bad Driburg. Roeland stuurde ook het kaartje waarop de toenmalige sporensituatie is te zien.

Theo Vols schrijft dat zijn vader tientallen jaren op kantoor bij de firma Rommenhöller heeft gewerkt. Hoewel de fabriek in Rotterdam stond, was het kantoor in Den Haag gevestigd, aanvankelijk op de Tobias Asserlaan 8 (nu de Indonesische ambassade) en later op Raamweg 23. Naast de fabriek in Rotterdam waren er ook fabrieken in Duitsland onder dezelfde naam. De Nederlandse vestiging is in de jaren 80 van de vorige eeuw overgenomen door het Zweedse bedrijf AGA dat op hetzelfde gebied actief was en een vestiging in Nederland had.

Op de website van het AGA-Museum is veel informatie te vinden over AGA en Rommen­höller. Daaruit blijkt dat Rommen­höller een bedrijf was van opmerkelijke omvang en vooral in Duitsland een belangrijke plaats innam. www.aga-museum.nl/page/rotterdam

Ook Ton Stevenhagen wees op deze website, speciaal op de pagina www.aga-museum.nl/page/rommenholler-rotterdam-3. Daarvan is ook de foto hiernaast geplukt.

Meer informatie over Rommenhöller is te vinden in Rail Magazine nummer 269 uit december 2009.

Nico Spilt