De stoomlocomotieven van Kees Neve

De terugkeer van Hercules en Rollecate

De heer K.A. (Kees) Neve is geen onbekende in kringen van stoomliefhebbers. Dankzij hem zijn verschillende smalspoorlocs bewaard gebleven, maar hij zal vooral bekend zijn van de drie door hem gebouwde modelstoomlocs. Die locs droegen de namen “Pluto”, “Hercules” en “Rollecate”. Deze locomotieven zijn gelukkig bewaard gebleven en zijn sinds kort ook alledrie weer in Nederland te zien.

Vreeswijk, 5 september 1970. Een loc uit de collectie van de heer Neve. Deze loc heeft jarenlang als monument gestaan bij de firma Broekhoven in Zeist en bevindt zich nu bij de Stoomtrein Katwijk Leiden. In de achtergrond een uit elkaar genomen stoomwals (Aveling & Porter). Foto: Nico Spilt.

De vader van Kees Neve werkte als machinist op een zandtreinlocomotief. Bij de aanleg van wegen en bij andere werkzaamheden werden vroeger tijdelijke smal­spoorlijntjes gebruikt, waarop met stoomlocs werd gereden. De machinisten waren tegelijk ook monteur: ze moesten hun locs zelf onderhouden en repareren. Als jongen ging Kees vaak met zijn vader mee. Daardoor sloeg ook bij hem het stoomvirus over. Hij werd eveneens machinist, eerst op stoomlocs, later op stoomwalsen.

De eerste locomotief: Pluto

In 1948 ging Kees Neve op 60-jarige leeftijd met pensioen, maar de stoom liet hem niet los. Hij begon met het bouwen van zijn eerste locomotief. Dat werd Pluto, een loc die losjes gebaseerd was op de NS-serie 3900, in een schaal van ongeveer 1:7½ en een spoorwijdte van 21 cm.

Vreeswijk, 5 september 1970. De door de heer Neve gebouwde loc “Pluto”. De bouw duurde van 1948 tot 1958. Foto: Nico Spilt.

De naam Pluto verwees naar een van de locs waarop de heer Neve zelf dienst had gedaan. Met deze loc en wat wagentjes reed hij in de weekenden heen en weer op een kort spoor bij zijn woning in Vreeswijk, tot plezier van de kinderen in de buurt.

De tweede locomotief: Hercules

Deze trein trok de belangstelling van de Linnaeushof in Bennebroek, waar men graag een stoomtrein door het park wilde laten rijden. En zo verhuisde Pluto in de zomermaanden naar Bennebroek. Als machinist deed een zoon van de heer Neve dienst. Deze stoomtrein was zo’n succes, dat Pluto te zwak werd voor het grote reizigersaanbod. Daarom bouwde de heer Neve in 1964/65 een tweede loc. Die was veel sterker en kreeg daarom de naam Hercules.

De derde locomotief: Rollecate

Hierna begon de bouw van een derde, veel grotere loc. Deze was bestemd voor spoorwijdte 45 cm en was uiterlijk geïnspireerd op ‘Bello’ die Kees Neve in zijn jeugd in Bergen had meegemaakt.

Kees Neve bij de derde door hem gebouwde locomotief, de latere Rollecate.

Ook deze loc verhuisde naar de Linnaeushof. Daar had men een Westerndorp gebouwd waar een stoomtrein bij hoorde. Dat moest natuurlijk wel een ‘Amerikaanse’ stoomtrein zijn, vandaar dat de loc nogal van uiterlijk veranderde. Ze werd mooi groen geschilderd, ze kreeg een wijd uitlopende schoorsteen, een grote rode lamp, een koeienvanger en een grote bel. En natuurlijk ook een losse tender, want een stoomloc heeft nu eenmaal altijd een tender. Verder kreeg de loc een Amerikaans klinkende naam: Rollecate.

Loc “Rollecate” in Amerikaanse uitdossing tijdens haar verblijf in Zweden. Foto: collectie Stoomgroep De Goffert.

De lotgevallen van Rollecate

Rollecate heeft vele jaren dienstgedaan in de Linnaeushof, tot ze in 1985 werd verkocht aan de Goffertboerderij in Nijmegen. Jarenlang reed ze rond in het Goffertpark, totdat men daar in financiële problemen raakte. In 2012 werd de loc met haar trein verkocht aan avonturenpark Nils Holgersson in Zweden.

Maar dit zinde een groep Nijmeegse stoomvrienden niet. In 2017 begonnen die een actie om de loc weer terug te halen naar Nederland, en dat is recent ook gelukt. Begin februari 2019 arriveerde in Nijmegen een grote vrachtwagen, met daarop Rollecate en haar trein. De bedoeling is dat de loc vanaf 2020 weer rondjes gaat maken door het Goffertpark. [De plannen zijn naderhand veranderd, zie dit artikel in NVBS Actueel van maart 2023.]

De belevenissen van Pluto en Hercules

De locs Pluto en Hercules zijn na hun belevenissen bij de Linnaeushof weer teruggekeerd naar de heer Neve. Zijn zoon Remon heeft hierna jarenlang met Hercules door het land getoerd om evenementen luister bij te zetten met zijn loc, vijf wagens, 200 meter rails en een klein stationnetje. Dit deed hij onder de naam NESP: Neve Spoor. Toen hij hiermee stopte, werd de loc opgeslagen in zijn werkplaats.

Rotterdam Feijenoord, 6 april 1996. Loc “Hercules” in actie tijdens een open dag van NS in Rotterdam. Foto: Nico Spilt.

Begin januari 2019 is Hercules, die vele jaren stil heeft gestaan, in bruikleen overgegaan naar Molenmuseum De Wachter in Zuidlaren. De loc verkeert in redelijke staat en gaat na herstel en stoomkeuring dienstdoen bij het museum. Dit zal een of twee jaar in beslag nemen.

De oudste loc van het drietal, Pluto, bevindt zich al vele jaren bij de Stoomgroep West Zuiderpark in Den Haag. De spoorwijdte is teruggebracht van 21 cm naar 7¼ inch (18,4 cm). Op dit moment is de loc niet dienstvaardig. Men is bezig met een nieuwe ketel, en daarna gaat het frame in revisie. Dat wordt waarschijnlijk 2020.

Smalspoorlocomotieven

De heer Neve hield zich ook bezig met het restaureren van smalspoor­locomotieven. Dat deed hij eerst in zijn woonplaats Vreeswijk, op een terrein bij de Lek. Later verhuisde hij met zijn gezin en zijn locomotieven naar het plaatsje Zeeland in Noord-Brabant. Daar legde hij verschillende sporen aan waarop hij met zijn locs reed. Zie ook het filmpje onder dit artikel.

Stoomtrein Valkenburgse Meer (nu: Stoomtrein Katwijk Leiden), 18 november 2006. Een smalspoorloc uit de collectie van de heer Neve. Spoorijzer in Delft was importeur, fabrikant en verhuurder van smalspoormaterieel. Foto: Nico Spilt.

In 1986 stopte de heer Neve met zijn activiteiten. Vijf locomotieven uit zijn collectie vinden tegenwoordig onderdak bij de Stoomtrein Katwijk Leiden. Bij het Rijssens Leemspoor bevindt zich loc “Maaike”. In de Efteling staat loc “Neefje” als monument. Deze is vernoemd naar Kees Neve, die deze loc geschikt had gemaakt voor de Efteling.

Nico Spilt

Filmbeelden

Beelden op het terrein van Kees Neve in Zeeland (NB). Deze film uit 1973 is gemaakt door Han Esser. De heren Esser en Waldorp waren formeel eigenaar van Pluto. Ze hadden deze loc gekocht om de heer Neve financieel te steunen. In de film zijn Pluto, Hercules en diverse andere stoom­locs te zien. Hierna volgen nog beelden van loc Hercules in actie bij Pony- en motortram ‘t Joppe, ca. 1977 gefilmd door Leo Mulder.

Update maart 2023