Over winteroverlast & sneeuwpret bij de Rotterdamse tram

KNMI ‘code rood’ in het centrum van Rotterdam

Paul van Baarle doet verslag over de gevolgen van de winterinval op 7 februari 2021 in het centrum van Rotterdam

Met de zachte winters van de afgelopen jaren is Nederland tegenwoordig in rep en roer bij een winterse KNMI-waarschuwing ‘code rood‘. Het openbaar vervoer is mede uit kostenoverwegingen niet meer goed voorbereid op de spaarzame dagen met ‘echte’ sneeuw en vorst, met alle gevolgen van dien voor de reiziger. Voor de railfotograaf die ook van sneeuw houdt, verloopt zo’n winterdag ook vaak teleur­stellend omdat de trams en treinen niet of beperkt rijden.

Op 7 februari deed de RET in Rotterdam in ieder geval een dappere (?) poging de dienstverlening op gang te brengen, maar in het centrum strandde dit al snel. Ik woon zelf in hartje-010 en kan daarom mijn eigen waarnemingen hier delen zonder aanspraak te maken op volledigheid van alle tram-winterperikelen op deze dag.

De huidige RET Tramlijnenkaart – voor een grotere versie in PDF-formaat zie de link in de rechterkolom. Bron: RET.

Rotterdam Centrum is voor dit artikel afgebakend als het gebied Centraal Station – Weena – Hofplein – Oostplein – Station Blaak – Beurs – Mauritsweg – Kruisplein – Centraal Station met inbegrip van de Coolsingel.

Allereerst, wat betekent de KNMI-code rood?

Het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut vermeldt hierover:

Code rood (weeralarm): onderneem actie. Dit is een weeralarm waarbij extreem weer een grote impact op de samenleving heeft. De weersituatie kan voor zoveel schade, letsel en overlast zorgen dat het maatschappij-ontwrichtend kan zijn. Dit kan heel lokaal zijn. Code rood wordt op zijn vroegst 12 uur uitgegeven voordat het weerfenomeen zich voordoet. Code rood kan ook uitgegeven worden als er een kleine kans is op een extreme weersituatie, maar de veiligheidsrisico’s groot zijn.

Het winterweer in Rotterdam op 7 februari 2021

De weerstatistieken voor Rotterdam op die dag laten achteraf een temperatuur zien van maximaal -0,9 °C, minimaal -4,9 °C en gemiddeld -3,8 °C met een neerslag-etmaalsom van 6,4 mm (bron: weerstatistieken.nl). In eerste instantie geen waardes waarmee een hoop onheil te verwachten zou zijn.

Wat betekende dat echter in de praktijk en hoeveel sneeuw viel er dan? Ook het KNMI kon over de sneeuwhoogte geen exacte voorspellingen doen en achteraf is dit ook niet te meten. Door de stevige wind en temperatuur onder het vriespunt werd de gevallen droge sneeuw op plaatsen weggeblazen en vormden zich duinen op andere plekken. De ondergrondse buizen van de stadsverwarming, riolering etc. deden de sneeuw in eerste instantie smelten, maar die werd al snel omgezet in ijs. De gemeentelijke pekel- en sneeuwveegdiensten deden hun uiterste best om een witte wereld op straat te voorkomen, maar tevergeefs.

De combinatie van langdurige stuifsneeuw, een stevige wind die zich op de hoeken van de hoogbouw in Rotterdam Centrum tot categorie stormachtig ontwikkelde, ijzel en flinke ijsvorming zorgde dan ook snel voor onbegaanbare wegen en tramtrajecten.

Als indicatie over de hoeveelheid sneeuw een foto van rond het middaguur op mijn – uit de wind gelegen – balkon in het centrum van Rotterdam; toch wel minstens vijftien centimeter.

Citadissen die het moeten afleggen tegen sneeuw en ijs

Het RET-tramwagenpark bestaat uit vijfdelige Citadis-lagevloertrams van de Franse fabrikant Alstom waarvan de eerste serie (nummers 2001-2060) gebouwd werd in de jaren 2002-2004 en de tweede serie (nummers 2101-2153) in de jaren 2010-2012.

Genoeg geschreven, we gaan de straat op.

Rond het middaguur vertrekt Citadis 2036 van de halte Pompenburg als lijn 8 richting Kleiweg. Dit soort sneeuwbeelden in het centrum van Rotterdam zijn schaars, maar zijn mede mogelijk gemaakt door het vrijwel ontbreken van autoverkeer. Op een zondagochtend is het natuurlijk altijd al wat rustiger en dit werd nu extra versterkt door de corona-lockdownmaatregelen. Het beeld rond het Hofplein gaat trouwens in de komende jaren flink veranderen door de bouw van nieuwe wolkenkrabbers waartegen de huidige hoogbouw klein zal afsteken.

De Coolsingel is deels op de schop maar dit wordt grotendeels verhuld door het witte winterkleed. De 2139 is nog vol goede moed op weg richting Vlaardingen Holy met links in beeld het stadhuis en het voormalige postkantoor.

Waarschijnlijk is het goed geweest voor de Hofpleinfontein dat met de vorst het water mocht blijven spuiten. Door de harde windvlagen werd echter het water over de weg en tramrails geblazen met extra ijsvorming bovenop de al bestaande winterse neerslag tot gevolg.

Het passeren van het Hofplein was dan ook een uitdaging voor elke Citadis-tram en ging niet zonder slag of stoot.

Nog net iets beter (lees: minder slecht) was de situatie rond het Centraal Station en het Kruisplein. Lagevloertram 2107 zoekt hier het spoor richting De Esch.

Langzaam maar zeker sneeuwde ook het RET-haltebord Kruisplein aan de Maurits­weg onder en langzaam maar zeker kwamen er ook geen trams meer langs.

De wisselverwarming was op het Kruisplein in ieder geval nog in orde.

Drie screenshots van de RET-website rond 1 uur ‘s middags met de impact van de weersomstandigheden op de tram- en metrolijnen. In het centrum werd de volledige tramdienst gestaakt.

Als nakomertje komt tien minuten later toch nog Citadis 2142 over de Kruiskade richting De Esch. Daarna heb ik geen trams meer het Centraal Station zien passeren.

Geen trams meer voor en rijdende treinen in het Centraal Station; uitsluitend op dat moment nog functionerende metro’s eronder. De sterke wervelende wind blies de eerder gevallen sneeuw vanaf het stationsdak en het Groothandels­gebouw tot aan de toegangsdeuren van het station waar het direct een dikke ijslaag vormde.

Aangezien het centrum tramloos was geworden, werd met een gerust hart naar huis teruggekeerd. Aldaar werd een begin gemaakt met het aansterken van de inwendige mens, het opladen van de batterijen en het drogen van fotocamera, schoenen etc.; kortom rust. Totdat ….. “pling” op het mobieltje, en een bericht dat er een werkwagen op de baan was gekomen om voor de RET de tramrails schoon te vegen. Dat is vrij uniek, dus ….. paniek, want ik had nog nooit eerder een Rotterdamse werktram in de sneeuw gefotografeerd. Halsoverkop werd de natte winterkleding weer aangetrokken, de batterij in de fotocamera teruggezet en naar buiten gesneld.

Eén werkwagen voor het hele tramnet

De RET heeft zelf geen eigen sneeuwbestrijdingstrams meer dus werd een beroep gedaan op Stichting RoMeO om met werkwagen 2605 tramtrajecten sneeuwvrij te maken. De 2605 is niet alleen uitgerust met een kleine sneeuwschuiver en borstels voor de wielen, maar ook met zeer enthousiaste RoMeO-vrijwilligers.

Stichting RoMeO heeft tot doel de geschiedenis van het openbaar vervoer in en rond Rotterdam levend te houden. Dit doet RoMeO niet alleen door de verzamelde voertuigen aan het publiek te laten zien in het museum in de remise Hillegers­berg, maar ook door een deel van de collectie rijdend in de stad te tonen. De gele vierassers van Lijn 10 zijn een bekende verschijning in Rotterdam (bron: website RoMeO).

Werkwagen 2605 werd door Allan gebouwd in 1931 en afgeleverd als vierasser 543 voor de personendienst. Tussen 1970 en 1978 functioneerde de motorwagen als zoutwagentrekker 2511 en werd in 1980 vernummerd in 2605 (bron: ROVM-digitaal).

Na eerst het traject naar De Esch te hebben schoongeveegd werd de 2605 door de RET naar Rotterdam Centrum gedirigeerd, waar ik te voet (puffend en zwetend door de sneeuw, maar zo blij als een kind) de werkzaamheden deels kon bij­houden en fotograferen.

De 90-jarige tram boven het ondergrondse trein- en metrostation Blaak met op de achtergrond de bepoederde kubuswoningen.

De 2605 is al een markante verschijning op de rails maar vormt zeker ook een fraai contrast met het moderne Centraal Station.

Het was niet alleen even sneeuwvegen, maar ook ijshakken en met flinke kracht de wissels weer in beweging zetten zoals hier op het Weena. Er werden twee rondjes Hofplein en Centraal Station gereden waarna vertrokken werd via het Kruisplein.

Dankzij een oponthoud vanwege bevroren wissels en een filmshoot door RTV Rijnmond lukte het me de werktram een laatste keer voor te komen. Met de verslaggever van RTV Rijnmond nog op de achtergrond passeert werkwagen 2605 op de Mauritsweg.

De sneeuwveegdienst van Stichting RoMeO vervolgde hierna zijn weg naar Vlaardingen Holy. Door de barre omstandigheden liepen echter de vrijgemaakte tramtrajecten helaas in een mum van tijd weer vol met ijs en sneeuw en bleek het ondoenlijk met één werkwagen het tramnet sneeuwvrij te maken en te houden. Mij restte in ieder geval niets anders dan door de sneeuw naar huis terug te banjeren – moe maar voldaan heet dat dan.

In het komende nummer van Op de Rails zal verder bericht worden over de winter­perikelen bij de Rotterdamse tram en metro later in de week en bij de andere tram- en spoorbedrijven in Nederland.

Tekst en foto’s door Paul van Baarle.