Alpen- en smalspoorplezier langs de Salzach-rivier

Pinzgauer Lokalbahn

Paul van Baarle bezocht in oktober 2020 deze smalspoorlijn in de Oostenrijkse deelstaat Salzburger Land en blikt tevens terug naar hoe het was in mei 2001.

De Pinzgauer Lokalbahn is een smalspoorlijn met een spoorwijdte van 760 millimeter van Zell am See via Mittersill naar Krimml en heeft een lengte van bijna 53 kilometer. De lijn werd in 1898 geopend en het tracé loopt grotendeels langs de rivier Salzach. Door noodweer trad deze rivier in 2005 buiten zijn oevers waardoor de spoorlijn deels werd verwoest. Pas in 2010 was de lijn weer volledig in dienst.

Het traject Zell am See – Mittersill – Krimml op een afdruk van ÖBB / Scotty webservices (de drie plaatsnamen zijn vergroot weergegeven).

In 2008 nam de deelstaat Salzburger Land (via Salzburg AG) de smalspoorlijn over van de Österreichische Bundesbahnen (ÖBB). De exploitatie wordt sindsdien verzorgd door de Salzburger Lokalbahn (SLB). Aangezien een deel van het huidige materieel nog stamt uit de ÖBB-tijd blikken we eerst terug op een vorig bezoek aan de lijn in 2001.

Zoals het was in mei 2001, nog als onderdeel van de ÖBB

Het personenverkeer op deze bij de ÖBB toen nog als Pinzgau Bahn aangeduide smalspoorlijn werd afgewikkeld met treinen getrokken door diesellocomotieven van de 2095-serie en motorwagens van de 5090-serie. Dit materieel werd ook op de andere niet-geëlektrificeerde smalspoorlijnen van de ÖBB ingezet.

Aan het beginpunt Zell am See loopt ÖBB 2095 003 om na aankomst uit Krimml. De in totaal vijftien smalspoorlocomotieven van de serie 2095 werden gebouwd door Simmering-Graz-Pauker (SGP) in de jaren 1958-1962.

Mittersill – gelegen ongeveer halverwege de smalspoorlijn – is de belangrijkste plaats langs de Pinzgauer Lokalbahn. ÖBB 2095 003 is hier onderweg met een personentrein van Krimml naar Zell am See.

De zeventien motorwagens van de ÖBB 5090-serie werden met soortgelijke smalspoormotorwagens voor de Steiermarkbahn en Zillertalbahn gebouwd tussen 1981 en 1999. ÖBB 5090 007 werd afgeleverd in 1991 en staat gereed voor vertrek naar Krimml in Neukirchen am Großvenediger.

Het prachtige Alpenlandschap trekt zowel in de zomer en winter veel toeristen en daar is van oudsher door de Pinzgauer Lokalbahn op ingespeeld met onder andere de zogenaamde nostalgietreinen.

Nostalgie toen (mei 2001) en nu (oktober 2020)

Dieselloc 2095.01 had in 2001 al een historische beschildering en droeg het oude ÖBB-logo met gevleugeld wiel. De locomotief kwam toen blijkbaar niet alleen voor nostalgieverkeer op de baan maar werd in Neukirchen am Großvenediger – tot groot genoegen – ook voor een reguliere personentrein aangetroffen.

De inzet van de ÖBB museumlocomotief 2095.01 in de normale personendienst werd ook vastgelegd bij de halte Habachttal langs de rivier Salzach.

Zoals eerder vermeld verwisselde de Pinzgauer Lokalbahn in 2008 van eigenaar. De SLB heeft het concept van nostalgietreinen naast het reguliere personen­verkeer voortgezet en uitgebreid. Er worden tevens stoomlocomotieven ingezet en dagtochten in combinatie met de Zillertalbahn aangeboden.

Tijdens het bezoek in oktober 2020 waren de nostalgieritten vanwege de coronabeperkingen echter geschrapt. Raadpleeg de website van de Pinzgauer Lokalbahn voor de geplande ritten in 2021. Zie rechterkolom van dit artikel. Hier staat tevens een link naar een gedetailleerde materieellijst waarin ook al het museummaterieel is opgenomen.

Hoewel de nostalgieritten in oktober 2020 waren geschrapt werd in Krimml toch weer de 2095.01 aangetroffen in gewijzigde nostalgiekleuren. Bij de SLB staat de locomotief nu in de boeken als Vs 71. Het oude ÖBB-logo op de voorzijde werd vervangen door een gevleugeld SGP-logo (de naam van de fabrikant) zoals de locomotief dit heeft gesierd tijdens de eerste proefritten voor de ÖBB in 1958.

Het oude ÖBB-logo op het drijfwerk van de 2095.01 is wel gebleven.

Actueel in oktober 2020, als onderdeel van de SLB

We gaan verder met het reguliere personenverkeer op de Pinzgauer Lokalbahn zoals dit tijdens het bezoek in oktober 2020 werd aangetroffen. Door de Salzburger Lokalbahn (SLB) wordt van Zell am See naar Krimml elk uur gereden en op werkdagen is er zelfs een halfuurdienst tot Piesendorf Bad. Ingezet worden vier locomotieven Vs 81-84 met trek-duwtreinen en daarnaast zes voormalige ÖBB motorwagens 5090-serie die nu te boek staan als VTs 12-17.

Een trek-duwtrein getrokken door Vs 84 is zojuist het station Mühlbach im Pinzgau binnengelopen op weg naar Krimml. Fabrikant Gmeinder leverde deze locomotief in 2004 oorspronkelijk aan de Zillertalbahn waar nog altijd een aantal zusjes van dit model rondrijden. Over smaak valt te twisten, maar de vormgever van deze locserie moet toentertijd wel een slechte dag hebben gehad.

Dezelfde combinatie werd nogmaals vastgelegd bij Krimml met een blik op het prachtige Alpendal.

In het station van Krimml staat de stuurstandwagen van de trek-duwtrein voorop; de VSs 102 werd in 2008 gebouwd door ZOS Vrútky in Slowakije.

Krimml aan het einde van de Pinzgauer Lokalbahn is vooral bekend van de watervallen die veel toeristen trekken. In aansluiting op de smalspoortreinen rijden er bussen naar de hoger gelegen watervallen. Per auto is het ook aan­trekkelijk de Gerlospas te berijden waarmee Krimml met het Zillertal in Tirol wordt verbonden.

Een blik vanaf de Gerlospas bij Königsleiten.

Na dit uitstapje de bergen in gaan we weer snel terug naar ons oorspronkelijke onderwerp. Langs de Pinzgauer Lokalbahn staan vele kleine maar keurige haltes en slechts in de grotere plaatsen treffen we stationsgebouwen aan. Kijk je in de dienstregeling dan staat bij elke halte wel de aanduiding X, oftewel “Bedarfs­halte­stelle, bitte Halte­wunsch betätigen!”. Zonder op de juiste stop-verzoek­knop te drukken zal de trein aan je neus voorbij rijden.

SLB-halte Lengdorf is zo’n keurige halte uitgerust met stopsein. Het bord “Halt auf Verlangen” geeft aan dat je maximaal 5 minuten voor doorkomst van de trein je verzoek tot stoppen kenbaar moet maken voor de trein in de gewenste richting.

De smalspoormotorwagens zijn na overname van de ÖBB in de aantrekkelijke rood-witte beschildering van de SLB gestoken. Ondanks hun inmiddels 35-jarige leeftijd zien ze er daardoor nog piekfijn uit.

Zo’n klassieke smalspoormotorwagen bij prachtig weer in een Alpenlandschap is toch genieten? VTs 15 gebouwd door Knotz in 1986 arriveert bij Rettenbach.

Wederom bij Rettenbach maar nu komend uit Krimml in de richting van Zell am See passeert de combinatie VTs 16 + fietswagen + VTs 12 langs de rivier Salzach.

Toekomstplannen

In 2020 zijn studies gestart naar elektrificatie van de smalspoorlijn en het her­leggen van het spoor bij Krimml zodat de lijn dan zal eindigen bij de water­vallen van Krimml. Negen nieuwe treinstellen zouden dan nodig zijn. Tevens wordt de mogelijkheid van een aftakking naar Kaprun onderzocht (bron: meinbezirk.at).

Voor elke wandelaar, fietser, skiër, natuurgenieter en niet in de laatste plaats de smalspoorliefhebber is een bezoek aan de Pinzgauer Lokalbahn van harte aanbevolen zodra we weer veilig en vrij kunnen reizen.

Tekst en foto’s door Paul van Baarle.