Nieuwe boeken en dvd’s

Recent verschenen boeken en andere publicaties uit het rijke aanbod van onze verenigings­winkel.

Geschichte der Schifffahrt auf der Vierwaldstättersee

Door Jürg Meister / Josef Gwerder. 632 blz. 23 x 27 cm. 200 kleurenfoto’s en 325 zw/w foto’s. 81 tekeningen. Uitgave: Weber Verlag (2022). Artikelnummer 280-1006. Prijs € 69,00.

Geschichte der Schifffahrt auf dem Thuner- und Brienzersee

Door Jürg Meister / Erich Liechti. 504 blz. 23 x 27 cm. 208 kleurenfoto’s en 274 zw/w foto’s. 54 tekeningen. Uitgave: Weber Verlag (2021). Artikelnummer 280-1010. Prijs € 54,50.

Wie in Zwitserland op vakantie gaat, doet dat als spoorwegfan hopelijk per trein. Maar zelfs de meest doorgewinterde treinenliefhebber wil soms iets anders. Op veel meren in Zwitserland varen salonboten. Met imponerende bergmassieven als achtergrond, bijvoorbeeld op het Vierwaldstättersee, is een tochtje ideaal voor een dagje ontspannen. Wie een Swiss Travel Pass koopt heeft op deze boten bovendien vrij reizen. De boten zijn niet alleen voor toeristen, ook bewoners maken er graag gebruik van als kortste verbinding tussen twee oevers.

In de afgelopen twee jaar zijn twee uitgebreide boeken in Zwitserland uitgegeven over de salonboten op de Thunersee, Brienzersee (2021) en de Vier­wald­stättersee (2022). De vloten op deze bekende meren worden tot in detail beschreven en geïllustreerd. De boeken staan vol met bijzonderheden en weetjes.

Bij de Vierwaldstättersee gaat het om 55 boten en twee veren. Van elke salonboot bestaat de beschrijving uit een tabel met technische gegevens, een tekstdeel met de historie gerangschikt naar jaar en foto’s: zowel zwart-wit en kleur, tenminste als de boten niet voor de jaren 50 zijn gesloopt! Van de meeste boten zijn ook een of meer tekeningen opgenomen. Bijzonder interessant zijn de foto’s van het interieur van de schepen. Daaruit blijkt ook dat vroeger veel meer werd vervoerd dan alleen passagiers: op één foto staat een lelijke eend (de auto) op het middendek, op een andere foto een paard bij de reling. Ook koeien voeren mee op de boten, soms zelfs overdekt op het middendek!

Post werd tot 1973 vervoerd, goederen tot 1985. De interieurs waren meestal conservatief met veel hout, maar op een foto van de motorboot “Winkelried” uit 1963 zijn modieuze draadstoelen te zien. Mooi om te zien, maar ze zaten slecht, dus ze werden al in 1969 vervangen. Ook de stoommachines en motoren komen in beeld met (kleuren)foto’s en enkele tekeningen. De huidige vloot op Vier­wald­stättersee bestaat uit zo’n 20 salonboten, waarvan vijf stoomsalonboten. De oudste boot is de “Uri” uit 1901 die in de periode 1992-1994 grondig werd gerestaureerd en nu meer dan 2 miljoen kilometer op de ‘teller’ heeft staan.

Van de meren in het Berner Oberland worden 43 boten beschreven. Het boek is met 500 pagina’s dan ook iets dunner, maar de opzet is gelijk aan het boek over de Vierwaldstättersee. Ook op de Thunersee varen nog stoomsalonboten zoals de “Blümlisalp” uit 1906. Een motorschip, de “Jungfrau” uit 1954 wisselde zelfs van meer in 1998: ze ging van de Thunersee over de weg naar de Brienzersee.

Als u van Zwitserland houdt en een brede belangstelling heeft in vervoer dan zult u genieten van deze boeken. Ze zijn een genoegen om telkens weer door te bladeren en te lezen. Dit zijn omvangrijke werken en ze moeten bovendien uit Zwitserland worden geïmporteerd. Er hangt daarom een behoorlijk prijskaartje aan maar dan krijgt u ook wat: deze boeken passen niet door de brievenbus!

Vierwaldstättersee – Bestellen via de webshop (gratis verzending)

Thuner- und Brienzersee – Bestellen via de webshop (gratis verzending)

Meer informatie

Dampferfreunde Vierwaldstättersee

Freunde der Dampfschifffahrt Thuner- und Brienzersee

Schifffahrt Vierwaldstättersee

BLS Thuner- und Brienzersee

De “Gallia” op de Vierwaldstättersee in 1999. Foto: Leo de Jong.

NOHAB Diesellokomotieven

Dvd. Duur: 58 minuten. Uitgave: Eisenbahn Kurier Verlag. Artikelnummer: 459-4266. Prijs: € 22,80.

Een leraar op de middelbare school zei eens: alles gebeurt in Amerika 20 jaar eerder. Dat klopt niet precies voor diesellocomotieven, maar het scheelt niet veel.

De bouw van lijndiesellocomotieven door de Electro Motive Division van General Motors (GM) begon halverwege de jaren 30 en de eerste grote serieproductie, model FT, in 1939. Dit waren de bekende locs met de bolle -Bulldog- neus. Dat was zeker 15 jaar eerder dan in Europa. Hiervoor was door EMD een 16 cilinder dieselmotor ontwikkeld van het type 567. Niet zomaar een leuk getal, maar de cilinderinhoud in kubieke inches van één cilinder (9,3 liter). Alleen van deze dieselmotor werden in de VS in 20 jaar tijd meer dan 14.000 stuks gebouwd.

Geen wonder dat GM met die ervaring de diesellocomotief na de Tweede Wereldoorlog ook in Europa op de markt bracht en licenties voor de bouw uitgaf aan Europese fabrieken. Maar voor de Europese markt was de loc te groot en te zwaar. Door de tweeassige draaistellen van de FT te vervangen door drieassige draaistellen kon het gewicht over meer assen worden verdeeld. In Australië had een licentiehouder (Clyde Engineering) bovendien het probleem met de omvang opgelost door de plaatsing van de koeling te wijzigen. Ook bouwde Clyde Engineering een uitvoering met twee cabines, zoals in Europa gebruikelijk. De ‘bolle’ neus bleef, zij het van een iets meer bescheiden formaat.

De Europese uitvoering was een succes en werd verkocht in Denemarken, Noorwegen, Hongarije (licentiehouder NOHAB), Luxemburg en België (licentie­houder AFB). De ruim 200 locomotieven in verschillende uitvoeringen werden in Europa zeer populair bij hobbyisten.

Deze dvd laat de NOHAB’s in Duitsland zien bij twee private exploitanten, Altmark Rail en Cargo Logistic Rail Service (CLR). Daar rijden enkele voormalige Deense diesellocomotieven serie My. De locs zijn sinds de eeuwwisseling in Duitsland en sindsdien een aantal malen van eigenaar veranderd voordat zij bij genoemde bedrijven terecht kwamen. Daarbij werd het kleurenschema regelmatig gewijzigd, vaak gebaseerd op de oude Deense kleuren (roodbruin) met op de neus het gevleugelde wiel plus kroontje. Maar ook in de latere Deense huisstijl (zwart/ rood) en een stijl die is gebaseerd op het Amerikaanse spoorwegbedrijf “Kansas City Southern”.

We zien de locomotieven voor zware goederen- en infrastructuurtreinen, soms in dubbeltractie. Ook speciale ritten in Duitsland, soms met ondersteuning van stoomlocs, zijn te zien. Interessant zijn de interviews met de eigenaar van Altmark Rail en de machinist van CLR. Deze laat ons de loc van binnen zien. De grote 16 cilinder diesel laat niet veel ruimte voor andere zaken, de generator is in verhouding klein te noemen. Nadat de motor is gestart weet de machinist zich amper verstaanbaar te maken. Beide heren hebben vertrouwen in de toekomst: onderdelen zijn nog altijd verkrijgbaar en de machines zijn niet stuk te krijgen. Deze locs zijn zeer robuust en kunnen nog jaren mee!

Een kort historisch deel bestaat o.a. uit interessante, maar matige zwart-witbeelden uit de glorietijd van de Deense machines op de Vogelfluglinie met internationale treinen tussen Kopenhagen en Rødby Faerge. Er zijn ook wat beelden van de Amerikaanse voorlopers, GM E- en F-units, maar de Baldwin New York Central X-plorer en de New Haven-loc zijn helemaal niet verwant aan de NOHAB’s.

Voor de liefhebbers van de NOHAB’s is dit een zeer aantrekkelijke dvd maar met beperkingen: het gaat voornamelijk om het tweede leven in Duitsland van de Deense serie My diesellocomotieven. Wie vanwege de titel een complete historie verwacht van de ‘bolle neuzen’ van NOHAB en AFB zal teleurgesteld zijn.

Bestellen via de webshop

DSB-loc 1133 bij Lunderskov. Foto: Sjoerd Bekhof.

Verbotene Reichsbahn: Die DR der 1950er und 1960er Jahre

Dvd. Duur: 58 minuten. Uitgave: Eisenbahn Kurier Verlag. Artikelnummer: 459-4264. Prijs: € 19,80

In de voormalige DDR was het tot het begin van de jaren 70 streng verboden om spoorobjecten te fotograferen of te filmen. Daarom zijn er weinig amateuropnamen van treinen op normaalspoor en moeten we het doen met officiële beelden van het DDR Filmkollektiv.

In landelijk gebied werd het verbod minder nauw genomen en daarom zijn er wel opnamen van smalspoorlijnen. We zien de volgende bedrijven: Kleinbahnen des Kreises Jerichow 1, Franzburger Kreisbahnen, Mecklenburg-Pommersche Schmalspurbahn en de Rügenschen Kleinbahn. Deze beelden uit de jaren 60 zijn in zwart-wit. Officiële opnamen zijn er van de opening van de S-Bahn Leipzig met dubbeldeksrijtuigen en een E11 elektrische locomotief. Uit een instructiefilm van de NVA (de ‘Volksarmee’) komen de beelden van een V180 met een trein met pantser­voertuigen die door een met chemische wapens besmet gebied moet rijden.

De situatie in Berlijn was complex. De S-Bahn werd geëxploiteerd door de Deutsche Reichsbahn en wisselde regelmatig tussen Oost- en West-Berlijn. Stations werden daarom volledig afgesloten en de treinen reden door zonder te stoppen. In het geval van station Friedrichstrasse werden de perrons in Oost en West zelfs met een stalen wand gescheiden. Het station werd de belangrijkste grensovergang tussen West en Oost en het stond bekend als het “Tränenpalast”. Hier was de grenscontrole extra streng. We zien hoe een  “Westerse agent” door de Oost-Duitse grenspolitie wordt betrapt bij het smokkelen van een onduidelijk elektrisch apparaatje in een cake. Want zo zegt de Oost-Duitse commentaarstem: “onze stijgende productie is de vijand een doorn in het oog!”.

Ook bij de “Interzonenzüge” was men waakzaam. De corridors van West-Berlijn naar o.a. Hamburg en Hannover werden met hoge hekken en wachttorens omgeven. Treinen werden met honden onderzocht om te voorkomen dat DDR-inwoners overliepen naar het vrije westen. Bijvoorbeeld in Gerstungen (DDR). Dit is geen “Innerdeutsche Grenze” zegt de commentaarstem streng! Een Oost-Duitse film legt uit waarom de taak van de grenspolitie op het spoor zo belangrijk is. Desondanks lukte het 2,5 tot 3 miljoen mensen naar het vrije westen te ontsnappen.

In 1970 begint Willy Brandt met zijn “Ostpolitik”. We zien zijn trein op weg naar Walter Ulbricht, de secretaris-generaal van de SED en feitelijke machtshebber. Ulbricht moest daarna snel het veld ruimen voor Honecker.

Toch wordt het in de jaren 70 makkelijker om treinen te filmen. Vooral de smalspoorlijnen in Saksen zijn populair bij de liefhebbers. Hier worden nog veel goederen (zoals koelkasten en klei voor porseleinfabricage) per trein vervoerd achter Saksische stoomlocomotiefjes van het type Meyer. De treinen zijn samengesteld uit smalspoorrijtuigen en normaalspoor-goederenwagens op rolbokken. Lijnen die langs komen zijn: Wilkau-Carlsfeld, Wolkenstein-Jöhstadt en Oschatz-Kemlitz. Maar het einde van het goederenvervoer over smalspoor is in zicht: op een van de beelden zien we een vrachtauto de smalspoortrein inhalen. De opnamen zijn zowel in kleur als in zwart-wit.

Op 9 november 1989 viel de Berlijnse Muur en op 3 oktober 1990 hield de DDR op te bestaan. De film eindigt daarom met kleurenbeelden uit 1990 op het stadsspoor in Berlijn en DR-museumlocomotieven. Treinen filmen mag nu in alle vrijheid!

Bestellen via de webshop

Meer informatie over smalspoorlijnen in deze film

Kleinbahnen des Kreises Jerichow I

Franzburger Kreisbahnen

Mecklenburg-Pommersche Schmalspurbahn

Rügensche Kleinbahn

Sächsische Schmalspurbahnen

Uit de bibliotheek

Schmalspur zwischen Ostsee und Erzgebirge door Klaus Kieper en Reiner Preuss

Wilkau-Hasslau – Carlsfeld: Die erste und längste Sächsische Schmalspurbahn door Holger Drosdeck

Meer informatie over de DDR

Duitse Democratische Republiek

Berlijnse Muur

Diesel-Elektrische locomotieven NS-serie 2900

De Amerikaanse Henschel-locomotieven van de Staatsmijnen

Door Martin van Oostrom. 30×24 cm. 90 zw/w- en 90 kleurenfoto’s. Veel tekeningen. Uitgave: Uquilair (2023). Art.nr. 195-0098. Prijs: € 39,90.

Rosmalen, 21 april 2023. Bij uitgeverij Uquilair werd het nieuwe boek over de NS-serie 2900 gepresenteerd. Op de foto de trotse auteur Martin van Oostrom. Foto: Nico Spilt.

De uitgever schrijft: “In het kader van ‘Spoorslag ‘70’ had NS dringend een aantal extra locomotieven nodig. In de eerste plaats werd gezocht naar een tijdelijke ver­ster­king van het materieel­park om een acuut gebrek aan diesellocs op te vangen. In 1975 zou het sloopplan voor het DE-locomotiefpark be­gin­nen en de her­struc­tu­re­ring van het goederenvervoer zijn afgerond, zodat de tractie­behoefte voor de langere termijn kon worden vast­gesteld. Gezien de financiële positie en de korte termijn waarbinnen de locomotieven beschikbaar moesten zijn, werd de oplossing gezocht in de aanschaf van tweedehands exemplaren. In verband met de mijnsluitingen in Nederland bleek een aantal krachtige diesel­locomotieven van de serie 151-155 bij de Staatsmijnen beschikbaar te komen. Deze werden als 2901-2905 door NS in dienst gesteld. Hoewel ze krachtiger waren dan de serie 2200 en bijzonder comfortabel, werd hun inzet beperkt door de slechte onderdelenpositie. Over één ding heerste altijd eens­gezind­heid: de locomotieven bezaten met de General Motors-dieselmotor type V12 567 een superbe krachtbron. Na ongeveer vijf jaar dienst werden de locomotieven aan de Ferrocarriles de Via Estrecha (FEVE) verkocht en naar Spanje verscheept. Daar kregen ze de locnummers 1421-1425. Hier sleten ze hun laatste jaren, totdat in 1982 de normaalspoorlijnen van de FEVE werden om­ge­bouwd tot smalspoor. In dit boek wordt de geschiedenis uitgebreid belicht en met vele afbeeldingen geïllustreerd.“

Bestellen via de webshop (gratis verzending)

NS Mat‘36-treinstel 252

1938-2023: 85 jaar geschiedenis van een fenomeen

Door Harry Peters. 160 blz. Uitgave: Uquilair (2023). Art.nr. 016-0101. Prijs: € 34,90.

De uitgever schrijft: “Op 15 mei 2023 is het vijfentachtig jaar geleden dat de elektrificatie van het Middennet, de spoor­lijnen vanuit Utrecht naar Amsterdam, Arnhem, Eindhoven en Gouda-Den Haag/Rotterdam is afgerond. Voor de elektrische exploitatie van de reizigers­dienst op deze spoorlijnen bestelt de NS bij Werkspoor in Utrecht, Allan in Rotterdam en Beijnes in Haarlem negentig trein­stellen: drieënvijftig tweewagen­trein­stellen en zevenendertig driewagen­trein­stellen. Deze worden in recordtempo, binnen twee jaar, gebouwd en zijn allemaal afgeleverd op het moment dat het nieuwe spoor­boekje op 15 mei 1938 van kracht wordt. Van deze negentig treinstellen is één tweewagentreinstel, de 252, bewaard gebleven. Deze 252 is in 1942 van een middenrijtuig voorzien en omgenummerd in 418. In 1966 bij de aflevering van de eerste series Plan V-treinstellen dreigt een nummerdoublure te ontstaan; de 418 krijgt daarom het nummer 440. Als 440 rijdt het treinstel op 30 september 1968 de laatste rit in de reizigersdienst op de Hofpleinlijn. Een eerder idee van NS om de 440 daarna als proeftreinstel met thyristorbesturing uit te rusten gaat niet door en sloop dreigt. Dankzij een aantal Mat ’36-liefhebbers is de 252 uiteindelijk toch bewaard gebleven en wordt het in de collectie van de mede daartoe opgerichte STIBANS opgenomen. Vanaf dat moment leidt de 440 een zwervend bestaan en verblijft, noodgedwongen, op verschillende spoorlocaties in Nederland. In 2009 draagt de STIBANS het treinstel in eigendom over aan het Spoorwegmuseum in Utrecht. In dit 160 bladzijden tellend boek leest en ziet u de geschiedenis van de 252 vanaf de bouw in 1937 tot begin 2023.”

Bestellen via de webshop (gratis verzending)

De Blauwe Tram Leiden – Katwijk – Noordwijk

Door Dick van der Spek. 324 blz. A4. 320 foto’s. Uitgave: Uitgeverij Nostalgie (2023). Art.nr. 015-0103. Intekenprijs tot 1 mei € 39,95, na deze datum € 44,95.

Geschiedenis van de tramlijnen van de NZH (de ‘Blauwe Tram’) in en rondom Leiden, Katwijk en Noordwijk. Dit boek verschijnt rond half mei 2023.

In het boek komen de volgende onderwerpen aan bod: De Rijnlandsche Stoomtramweg Maatschappij. De exploitatie in de beginjaren. De kustlijnen van de Noord-Zuid-Hollandsche Tramweg-Maatschappij. De stadsdienst Leiden en de kustlijnen 1911-1914. De periode van de Eerste Wereldoorlog. De kustlijnen tijdens het interbellum. De periode van de Tweede Wereldoorlog. Bevrijding, periode van herstel. Spoor­weg­werken in Leiden. De periode 1950-1957. De laatste jaren 1958-1961. Bijlagen: fabrieksnamen, tekeningen, maatschappijnamen.

Bestellen via de webshop (gratis verzending). Tot 1 mei is het boek goedkoper.

De Nieuwe Blauwe Tram
Deel 6: Naar de bollen met de tram

Samenstelling en redactie: W.R. Beukenkamp. 64 blz. 21 x 21 cm. 90 foto’s. Diverse kaarten. Uitgave: Stichting De Nieuwe Blauwe tram (2023). Art.nr. 015-0104. Prijs: € 17,95.

De uitgever schrijft:

“Stichting De Nieuwe Blauwe Tram heeft een nieuw boekje gepubliceerd over de NZH-tramlijn Haarlem – Leiden, v.v., beter bekend als de Bollenlijn. In 64 pagina’s beschrijft deze uitgave de historie van deze tramlijn in de periode 1881 – 1949. In deze zeventig jaar heeft de Bollenlijn een belangrijke bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van de Bollenstreek en het bollentoerisme in het bijzonder. Het boekje bevat tientallen historische foto’s uit Haarlem, Heemstede, Hillegom, Lisse, Sassenheim, Oegstgeest en Leiden, waarvan een groot aantal nog niet eerder is gepubliceerd.”

Bestellen via de webshop

Met de NACO-bus onderweg

Door Wim Vink. 120 blz. 19,5×19,5 cm. 22 kleurenfoto’s en 95 zw/w-foto’s. Uitgave: De Alk (2023). Art.nr. 026-0348. Prijs: € 19,95.

Van de achterflap:

“De NACO was een veelzijdig bedrijf en daarom zal je vast wel eens in een bus of busje van dit bedrijf hebben gezeten. Naar school, het werk of naar het zwembad, hiervoor ging je met de bus. Op reis met de sportclub naar een wedstrijd of een dagtocht met een leuk doel: de NACO reed voor en bracht je erheen. Zowel voor de lijndienst als voor het toer- en groeps­vervoer kende dit Noord-Hollandse bedrijf bussen in vele soorten en maten. Misschien heb je bij de NACO gewerkt, als chauffeur, in de werkplaats of op kantoor. Ook dan zal dit boek vol met herinneringen je zeker aanspreken.

In zijn jonge jaren kwam de geboren Amsterdammer Wim Vink al vroeg in aanraking met de NACO, tijdens zijn vakanties op het eiland Terschelling. De ritten over de Afsluitdijk naar Harlingen, met die grote groene Crossleys, staan nog in zijn geheugen gegrift. In de jaren zestig ging hij met zijn iets oudere neef op dagtocht door Noord-Holland en samen kwamen zij een grote verscheidenheid aan busmaterieel tegen. Helaas maakten ze toen nog geen foto’s, maar dat hebben ze vanaf 1967 ingehaald. Dit stopte halverwege 1972 toen de NACO opging in de grote NZH. In later jaren heeft de samensteller de schade weten in te halen, door het verzamelen van foto’s van andere liefhebbers en uit diverse archieven.

Het bevat een beperkt aantal foto’s van de periode voor de Tweede Wereldoorlog, want de nadruk ligt op het tijdvak daarna, tot en met 1972. Aansluitend zijn enkele foto’s opgenomen van voormalige NACO bussen bij bedrijven waaraan ze later zijn verkocht. Het (trieste) verhaal over de enige NACO museumbus wordt ook verteld.”

Bestellen via de webshop

Leo de Jong