Australische sporen, berichten van down under (deel 4)

Een reis met de Indian Pacific

Jan Post en zijn vrouw reisden in december 2022 met de Indian Pacific door Australië. Een treinreis van vier dagen en drie nachten.

Na een gedwongen reispauze vanwege COVID-19 konden ondergetekende en eega in 2022 eindelijk weer afreizen naar het door ons geliefde Australië. Waar wij begin 2019 de Ghan hadden bereden, was nu de beurt aan de Indian Pacific.

Dit is de twee-na-langste treinreis ter wereld die je in een en hetzelfde treinrijtuig kunt maken. De Trans-Siberië Express staat natuurlijk op 1, Moskou-Pyongyang is stilgelegd begreep ik, Toronto-Vancouver staat dan op 2, en Chicago-Los Angeles wordt met twee treinen gedaan, dus telt niet mee als één rit in mijn visie. Enfin, niet heel erg belangrijk, gewoon genieten, ergo: sit back & relax.

Vier dagen en drie nachten

De rit omvat officieel 4.352 km en duurt vier dagen en drie nachten. Vanuit Sydney leidt de route kronkelend door de Blue Mountains, een schitterend natuurgebied. Helaas voor ons was deze route geblokkeerd vanwege over­stromingen die – naast schade aan huizen en wegen – ook flinke stukken spoor hadden weggeslagen.  De route over Broken Hill was daardoor helaas niet te berijden; er werd zuidelijk gereden vanuit Goulburn, over Melbourne/Geelong naar Adelaide.

In Broken Hill, een van nature “ruwe” mijnwerkersstad, zijn diverse interessante zaken te bezichtigen, waaronder een café waar drag queens (!) optreden (zie ook de film The Adventures of Priscilla, Queen of the Desert) en een bijzonder fraai Corten-stalen monument voor omgekomen mijnwerkers. Dat alles dus niet met eigen ogen mogen zien…

Maar nu eerst – met dank aan de exploitant voor de content – wat geschiedenis!

1890

Terwijl Australië naar een federatie toegroeide, nam ook de behoefte toe aan een transcontinentale spoorlijn om het geïsoleerde westen te verbinden met de snelgroeiende oostkust, zodat West-Australië zich kon aansluiten bij de rest van de koloniën. In zowel west als oost lagen sporen, maar er miste een gedeelte tussen Kalgoorlie en Port Augusta van bijna 2000 kilometer.

1912 – 1917

In een van de meest opmerkelijke landmeetkundige en technische hoogstandjes van Australië werkten twee bouwteams meer dan vijf jaar om dat gat van 2000 kilometer te dichten. Er werd gebouwd met behulp van de meest elementaire gereedschappen – pikhouweel en schop, trekpaard en kameel. Op 17 oktober 1917 ontmoetten de twee teams – de ene vanuit Port Augusta en de andere vanuit Kalgoorlie – elkaar eindelijk bij Ooldea, op de Nullarbor-vlakte. Ze hadden ook nog eens het langste rechte stuk spoorlijn ter wereld gelegd: 478 km. Ooldea betekent in de Aboriginal taal “meeting place”; hoe vooruitziend…

1917 – 1969

Op 25 oktober 1917 om 10.15 uur vertrok de eerste passagierstrein in oostelijke richting, de Transcontinental Express, vanuit Kalgoorlie naar Port Augusta over de nieuwe spoorlijn. Helaas was de lijn met verschillende spoorwijdtes gebouwd, wat betekende dat reizigers die uit Sydney of Perth vertrokken, minstens vijf keer moesten overstappen om hun reis te voltooien.

Een belangrijke trein op de route was de ‘thee- en suikertrein’; deze vervoerde vitale voorraden naar de afgelegen werkterreinen en daar waar langs de nieuwe transcontinentale lijn dorpen waren ontstaan. Arbeiders waren voor al hun behoeften afhankelijk van deze wekelijkse trein, en elke keer wanneer hij de Nullarbor-vlakte doorkruiste, bracht hij iets anders mee: vee, een filmrijtuig, een bankrijtuig om financiële transacties te doen, een kerstrijtuig met reizende kerstman – hij smokkelde zelfs af en toe alcohol binnen voor de arbeiders. Vanaf het einde van de jaren zeventig bood deze trein ook gezondheidszorg aan de geïsoleerde bevolking. De Tea and Sugar-trein maakte zijn laatste reis in 1996, maar de rijtuigen zijn bewaard gebleven in het National Railway Museum te Port Adelaide.

1970

Pas in 1969 bestond er – na de standaardisatie van de spoorwijdten – een ononderbroken spoorverbinding van de Indische Oceaan in het westen naar de Stille Oceaan in het oosten. De nieuwe Indian Pacific-trein begon op 23 februari 1970 aan zijn eerste transcontinentale reis en kwam aan in Perth. En zo wordt nu al ruim 50 jaar de dienst uitgevoerd.

In die ruim 50 jaar gaat er natuurlijk ook wel eens wat mis: op Kerstavond 1975 ontspoorden ten oosten van Rawlinna (Nullabor Plain) 13 van de 25 rijtuigen doordat een draaistel het begaf; gelukkig slechts 3 van de 200 passagiers raakten gewond. En in 1999 stond bij Zanthus (ook op de Nullabor Plain) een goederen­trein te wachten tot de Indian Pacific voorbij was gereden. Een wisselwachter bediende echter ontijdig een wissel waardoor de Indian Pacific frontaal op de goederentrein botste. Gelukkig kon de trein nog afremmen van ca. 40 naar 27 km per uur, maar er moesten toch 21 passagiers met de Royal Flying Doctor Service naar een ziekenhuis worden gevlogen….

Onze trein (twee locomotieven, ca. 30 rijtuigen) vertrok vanwege de over­stromingen dus uit Goulburn, ca. 200 km ten zuidwesten van Sydney. Wij werden daar met bussen op z’n Aussies heengereden: sober, opeengepakt, warm, en traag… Gelukkig hadden we in de trein een Platinum-cabine geboekt zodat de busrit snel vergeten was. De locomotieven zijn overigens van de NR-class (National Rail) uit 1996-1998; het vermogen is 4.000 pk en de maximum snelheid 115 km/u (door de Indian Pacific wordt gemiddeld met 85 km/u gereden). De roestvrij stalen rijtuigen van zowel de Indian Pacific als de Ghan zijn gebaseerd op een Amerikaans ontwerp en stammen nog uit de jaren zestig, al zijn ze tussen­tijds wel gemoderniseerd.

Op weg naar Adelaide zie je eerst weidse, vruchtbare landschappen aan je voorbij trekken. Als het dinner-time wordt, mag je plaatsnemen in een van de drie restauratierijtuigen. Een van de geneugten van de Gold- en Platinum-klasse is dat niet alleen het oog verwend wordt, maar ook de smaakpapillen. Fantastische maaltijden van meerdere gangen worden bereid, met specialiteiten van de streek waar je op dat moment doorheen rijdt.

Na een nachtje slapen en een top-ontbijt/lunch glijdt het landschap verder aan je voorbij. De stop, in de middag, in Adelaide geeft gelegenheid voor een excursie naar ofwel wijngaarden (been there, done that) ofwel een “Duits” dorpje, Hahndorf. Dit dorp is opgericht door immigranten die zo rond 1840 wijn gingen verbouwen in deze streek, ten zuid-oosten van Adelaide. Een typisch Duits maal en dito vermaak was gedurende de avond ons deel. Erg toeristisch maar “just go with the flow”. Toen ik na afloop een der gastheren in het Duits aansprak, bleek dat hij uit Hannover kwam, sinds 10 jaar hier woonde en van toerisme zijn business had gemaakt. Toll.

De zon kwam weer op en je merkt dat je in het wat meer onherbergzame gedeelte van Australië terecht komt. Onafzienbare vlaktes, die je in een soort zweeftoestand kunnen brengen als je er lang genoeg naar staart in het voorbij­gaan; je verliest besef van tijd en – zeker – plaats.

In de loop van de dag kwamen we aan bij een stopplaats in the middle of nowhere: Cook. Dit dorpje ligt aan dat langste rechte stuk spoor ter wereld, en is in 1917 ontstaan als bevoorradingsplek voor de treinen: water en kolen, later diesel, werden en worden hier nog steeds opgeslagen. Ook werd er onder­houds­werk aan de sporen verricht. Voor ons gelegenheid even rond te neuzen. Ooit woonden hier een paar honderd mensen die o.a. het spooronderhoud verzorgden. Sinds dat onderhoud eind jaren negentig van de vorige eeuw is uitbesteed aan contractors, die erg mobiel werken, zijn er schijnbaar nog maar enkele bewoners gebleven; wij hebben ze niet ontmoet op onze wandeling door dit spookdorpje. De school, het zwembad, de huizen: ze staan er allemaal nog, maar uitermate vervallen…. OK, water bijvullen en weer verder! Door the middle of nowhere….

Tegen de avond was een dinner-stop gepland bij het station van Rawlinna, genaamd naar het naburige “sheep station”, ofwel een schapenhouderij. De oppervlakte van dit bedrijf beloopt ca. een kwart van die van Nederland: ruim 10.000 km². Tussen de 30.000 en 50.000 schapen produceren hier hun wol. Onder het genot van heerlijke wijnen en een poging tot live-muziek werd het diner door de trein-brigade geserveerd. De pikzwarte hemel was bestrooid met sterren, een onvergetelijke ervaring!

Na een laatste nacht in slaap gevallen te zijn in het wiegende bed werd Kalgoorlie bereikt, een stad ontstaan aan het eind van de 19e eeuw als gevolg van de toen heersende goudkoorts. Tijdens een eerder bezoek konden we de zg. “Super Pit” bekijken, een immens groot gat dat uit de ruimte waarneembaar schijnt te zijn….
De rit ging door naar het westen richting bestemming Perth. De trein doorkruist dan de zogeheten “Wheat Belt” die zich over duizend kilometer (van noord naar zuid) van Geraldton tot Esperance uitstrekt en ca. 200 km breed is van west naar oost.

Het graan wordt per truck vervoerd vanaf de boerderijen en dan opgeslagen op hopen of in silo’s in “grain receival points” (ca. 200 locaties). Daarna volgt transport per trein naar centrale opslagpunten of havens.

Aan alle goeds komt een eind, zo ook aan deze trip, en wel in de East Terminal van de stad Perth. Perth is de meest afgelegen hoofdstad (van een “state”) ter wereld en 80% van de bevolking van West-Australia leeft er. Hoofdkantoren van mijn-, olie- en landbouwconglomeraten zijn in Perth gevestigd. Vanwege de afgelegen ligging is er vrijwel geen industrie. Het OV-net is prima opgezet met 75 stations op de treinlijnen en een dicht busnetwerk. Bussen in/door het centrum bieden gratis vervoer. Het in oktober 2022 geopende treintraject naar de luchthaven biedt een snelle en goedkope verbinding van en naar de stad. Het splinternieuwe en modern vormgegeven station ligt naast de verkeerstoren van de luchthaven.

Van Perth uit zijn veel mooie trips te maken zoals naar het wijngebied rond Margaret River, naar diverse natuurparken, naar schitterende witte zandstranden waar de kangoeroes nog op rondhuppelen, maar ook naar Aboriginal-gedenk­plaatsen.

Na 45.000 jaar duurzaam en respectvol bewonen van de streek door de Aboriginals, meer in het bijzonder het Noongar-volk, hebben er in slechts 200 jaar enorme gedaanteverwisselingen plaatsgevonden. Niet altijd ten goede als we de Engelse koloniale methoden in ogenschouw nemen. De Aboriginals zijn terug­gedrongen naar bepaalde gebieden en leefden in relatieve armoede, al komt daar de laatste jaren gelukkig enige kentering in. Hun rechten op de Australische grond en natuur worden meer en meer erkend, ook financieel in de vorm van royalty’s van bijv. mijnbouwers. Helaas kan de jongere generatie niet altijd goed omgaan met de recente welvaart en de ontvangen royalty’s worden nogal eens omgezet in snelle auto’s en ook drank, een dodelijke combinatie.

Tekst en foto’s (tenzij anders vermeld) door Jan Post

---