Nieuwe boeken en dvd’s

Recent verschenen boeken en andere publicaties uit het rijke aanbod van onze verenigings­winkel.

Legendäre 18 201, die Geschichte der berühmten DR-Schnellfahrlokomotive

Door: Sebastian Werner. 192 blz. 21 x 30 cm. 244 zw/w-foto’s, 35 kleurenfoto’s. Uitgave: Eisenbahn Kurier (2021). Art.nr.: 030-1033. Prijs: € 45,00.

In januari 2023 heb ik de dvd over deze stoomlocomotief besproken. Daar heeft u kunnen lezen hoe de locomotief na de Tweede Wereldoorlog door de Deutsche Reichsbahn (Oost-Duitsland) als het ware is samengesteld uit twee andere loco­motieven: de stoomlocs 61 002 en de H 45 204, respectievelijk een sneltrein­tenderloc en een hogedruk goederenloc. Deze maand aandacht voor het boek van Eisenbahn Kurier uit 2021 over dezelfde locomotief.

Het boek begint met een hoofdstukje over de bouw van spoorwegrijtuigen in de DDR. De DDR was vanaf 1967 de grootste exporteur op dit gebied: er werden meer dan 46.000 rijtuigen geëxporteerd, waarvan alleen al bijna 30.000 naar de USSR. Er was een locomotief nodig om deze exportrijtuigen bij topsnelheid (en iets hoger) te testen. Het tweede hoofdstuk beschrijft de zoektocht naar een geschikte locomotief met het eerder genoemde resultaat.

Hoofdstuk 3 heeft de toepasselijke titel “Aus zwei mach eine” en beschrijft de besluitvorming rond de bouw van de 18 201 op basis van de 61 002. Die was namelijk van “gesamtvolkswirtschaftlicher Bedeutung”. Vervolgens worden alle onderdelen van de loc in hoofdstuk 4 beschreven, ruimschoots voorzien van beelden. Werktuigbouwers zullen onder de indruk zijn.

De rest van het boek, vanaf bladzijde 88, beschrijft de inzet en het onderhoud van de loc in vijf tijdsblokken van meestal 10 jaar. Dat de 18 201 het luxepaard in de DDR-stal was blijkt wel uit de afgelegde kilometers, die op het laatst hooguit enkele duizenden kilometers per jaar bedroegen. In 1979 had ze een goed excuus om flink de benen te strekken: in december was de diva ingepland voor film­opnamen op het station van Görlitz.

In het boek is vanaf bladzijde 162 ook aandacht voor het bezoek van de 18 201 aan Nederland. Deze tekst is geschreven door NVBS’er Bart van ’t Grunewold en beschrijft de belevenissen van de loc tijdens ons 60-jarig jubileum. De 18 201 stal daar toen de show.

De auteur heeft diverse EK-boeken geschreven, maar niet over stoomlocs. Hij levert met dit boek een degelijke studie in de bekende gedetailleerde stijl van Eisenbahn Kurier. Het hoort bij iedere fan van de legendarische 18 201 op de plank te staan.

Bestellen via de webshop (gratis verzending)

EuroDual, Moderne Zweikraftlok von Stadler (EK Special 150)

Door: Mathias Oestreich. 96 blz. 21 x 28 cm. 165 kleurenfoto’s, 4 tekeningen. Uitgave: Eisenbahn Kurier (2023). Art.nr.: 030-1064. Prijs: € 13,90.

De EuroDual is zeker de stoerste Europese locomotief van dit moment. Dat blijkt wel uit het feit dat de locomotief vrijwel direct verkrijgbaar is als model. In de jaren 60 van de vorige eeuw was dat met meer­systeemlocomotieven, toen helemaal in de mode, ook het geval.

Maar het idee van een “Zweikraftlok” is niet nieuw. In 1962 werd door British Railways (BR) de eerste “Electro Diesel” in gebruik genomen, een e-loc voor 750 V gelijkspanning via derde rail met een dieselmotor van 600 pk. Bovendien kon de loc “in multiple” rijden met de vele elektrische treinstellen op het net van de Southern Region van BR. De loc, later Class 73, werd eens omschreven als “a box of tricks”.

Dat is zeker ook het geval met de EuroDual. Maar daar houdt de overeenkomst op: het vermogen van EuroDual is 6.200-7.100 kW, afhankelijk van het stroom­systeem (15 kV of 25 kV wisselspanning) of 2.800 kW op de Caterpillar-diesel. Met een gewicht van 123 ton en een lengte van ruim 23 meter is dit geen kleine jongen. Het concept van de loc was afkomstig van Vossloh in Valencia en viel Stadler met de overname van de fabriek in 2016 als het ware in de schoot.

Voor de Havelländische Eisenbahn (HVLE) bracht de locomotief in 2018 uitkomst. Het bedrijf rijdt sinds 2005 zware kalktreinen met 25 kV wisselspanning op de zogenaamde Rübelandbahn tussen Blankenburg en Elbingerode in de Harz. De lijn was overgenomen van de DB. De bovenleiding op de lijn werd in 2009 vernieuwd, maar het reizigersverkeer werd direct in 2005 opgeheven. Dat kon niet con­curreren met de bekende smalspoorlijnen in het Harzgebied. De Rübelandbahn sluit via Halberstadt aan op het niet-geëlektrificeerde netwerk van de DB in Sachsen-Anhalt, waar de exploitatie tegenwoordig in handen is van Veolia. Andere elektrische lijnen in Duitsland rijden met 15 kV wisselspanning. En de EuroDual van Stadler werkt overal!

Deze EK Special, de 150^e, begint met een korte bedrijfshistorie van Stadler, inclusief informatie over het Euro-platform van Vossloh, de voorlopers van de Stadler EuroDual. Handig in dit verband is het overzicht op bladzijde 13 met de diverse locomotieftypen die in Valencia door Alstom, Vossloh en Stadler zijn ontwikkeld. Het volgende deel is voor de techneuten: de techniek van de EuroDual en de viersysteem Euro9000. Op een exploded view, tekeningen en detailfoto’s is te zien uit welke onderdelen de EuroDual is samengesteld. Vanaf bladzijde 32 wordt ingegaan op de eerste productie: de 20 locs voor HVLE en Captrain.

Het grote succes begint echter in 2019 bij ELP, European Loc Pool, die 90 machines kocht voor de leasemarkt. Alle bedrijven die de EuroDual leasen worden daarna beschreven. Met veel foto’s en overzichten per bedrijf van de gehuurde locomotieven. Door de marktwerking lijkt het soms wel of voor elke zware goederentrein die in Duitsland rijdt een aparte spoorwegmaatschappij is op­gericht. Daarbij is de loc gelijk in gebruik als rijdend reclamebord, tenminste nadat de stickers zijn aangebracht: Stadler levert de locs in maagdelijk wit. Dat is een verademing tussen alle schreeuwerige zijkanten van de ELP EuroDual. Alleen DB Cargo (rood) en Ecco-rail (wit) doen het iets rustiger aan.

De Euro9000 is de meersysteemvariant van de EuroDual en komt vanaf bladzijde 84 aan bod. Hiervan zijn er inmiddels zo’n 30 door ELP verhuurd. Die bedrijven worden in dit korte hoofdstuk besproken. Hier zien we ook de eerste Nederlandse klant voor de krachtpatser: drie stuks voor Rail Force One.

Zoals gebruikelijk bij moderne platforms zijn allerlei variaties mogelijk en deze komen aan bod in het volgende hoofdstuk over de Euro4001, de Euro6000, de EuroLight en de SALi. Respectievelijk een gewone zesassige dieselloc, een zes­assige e-loc, een vierassige e-loc en een loc voor smalspoor (diesel, elektrisch of dual).

Ten slotte is er nog aandacht voor het model van de Portugese modeltreinen­fabrikant Sudexpress op schaal H0, TT en N. Eindelijk is het mogelijk om zonder bovenleiding met stoere elektrische locomotieven op de modelbaan te rijden!

Bestellen via de webshop

Ook verkrijgbaar

EuroDual und Vectron Dual Mode (dvd)

Die Mehrsystem-Elloks der Deutschen Bundesbahn

De Belgische meerspanningslocs

Die Emslandstrecke, Emden und Oldenburg

Dvd 51 min. Uitgave: Nord Süd Express. Art.nr. 468-9004. Prijs: € 16,80.

Dit is deel 4 van de serie “So war sie damals, die DB” van Ton Pruissen.

Om deze film samen te stellen heeft Ton Pruissen gebruik gemaakt van het werk van zes andere cineasten: Ben Bal, Hans van Engelen, Jan Th. Van der Feer, Ruud van der Leest, Aad de Wolf en Wilf Watters plus zijn eigen opnamen. Daardoor ontstaat een zeer veelzijdig beeld van de stoomtractie in het noordwesten van Duitsland.

Omdat opnames vanaf 1965 zijn gebruikt zien we ook veel meer dan het bekende trio 012, 042 en 043 van de Emsland­strecke. Langs komen onder andere de Baureihen 01, 01.10 (kolen), 23, 38.10-40 (P8), 50, 82 en 94.

Zoals gebruikelijk volgt de samensteller de trajecten geografisch beginnend in Rheine en eindigend in Emden, Norddeich-Mole of Oldenburg. We maken een reis in het verleden. Nadeel van deze opzet is wel dat opnames op dezelfde locatie afhankelijk van de tijd en maker in kwaliteit verschillen, soms in zwart-wit, soms in kleur.

Onderweg en op de stations is er tussen de stoomlocs door van alles te zien. Hand­bediende overwegen met een irritante mechanische bel, is het geluid later toegevoegd? Veel wachtend verkeer toen auto’s nog leuk waren maar nog geen ongelijk­vloerse kruisingen hadden. Ouderwetse seinhuizen die via lange draden armseinen en overwegen bedienen.

Stations met mechanische Zugzielanzeige (treinaanwijsborden) in plaats van beeld­schermen. Reizigers die uit de raampjes kunnen hangen in plaats van opgesloten zijn vanwege de airco. Pakjes die nog per trein gaan; hopelijk zitten er in het pakje dat in Leer handig vanaf het bagagerijtuig op de kar wordt gegooid geen breekbare waren! Kortom: de goeie oude spoor­weg­tijd. De cineasten hebben een goed oog voor details.

In Lingen bezoeken we de werkplaats. Oververhitterpijpen worden vervangen, assen gedraaid, glijplaten gemonteerd en als letterlijk hoogtepunt een BR 50 die hangend aan loopkranen door de hal zweeft. De werkplaats is nu natuurlijk al lang gesloten, maar de gebouwen staan nog. Sinds 2012 is hier zelfs een dependance van de Hochschule Osnabruck gevestigd.

In Emden bezoeken we het Bahnbetriebswerk: we zien BR 38.10-40, 78, 50 rond de draaischijf en bij het water- en kolennemen. De liefhebbers mogen met hun camera’s voor de buik zo maar in het wild rondlopen. Hier treffen we ook de moderne tenderloc van de serie 82. Fris gewassen, maar de nummerplaat op de cabine was men even kwijt! De 82 028 op Emden Süd is overigens veel minder schoon. De rijtuigen van de trein naar Papenburg krijgen een zetje om langs het perron te komen. Spannend! Een BR 23 maakt vervolgens zwaar werk van die paar Umbau-wagens.

In Emden bezoeken we ook het rangeerterrein waar een 043 moeite heeft met een zware goederentrein. Ook de Lange Heinrich met dubbeltractie (043) zien we hier vertrekken. De personentrein naar het station Emden Aussenhafen wordt door een BR 82 getrokken. Voor het korte stukje kan dat wel. Hier stappen de reizigers op de boot. We eindigen de rit naar het noorden in Norddeich Mole met uitzicht op de zee, autoklassiekers op de parkeerplaatsen en krijsende zee­meeuwen in het zwerk.

Daarna bezoeken we Oldenburg in 1965. Hier zien we vooral BR 23 en 50. Voor de opnamen kan handig gebruik worden gemaakt van een voetbrug. Een V100 die samen oprijdt met een BR 23 wordt zoveel mogelijk buiten beeld gehouden door de stoomcineast, maar als de camera draait richting perron is de diesel niet langer te vermijden.

Deze dvd is een feestje voor de stoomliefhebber. Maar van mij had die V100 ook volledig in beeld mogen komen. Ik vind die (bijna) net zo leuk. In 1965 was het de “vijand”, maar 57 jaar later denken we daar anders over. Het kan verkeren.

Bestellen via de webshop

Ook verkrijgbaar

Die Emslandstrecke Rheine – Emden

Bw Rheine (dvd)

Nieuwe boektitels najaar 2023

De volgende nieuwe boeken worden in het najaar verwacht:

Spoorwegen in Nederland een vernieuwd verleden door Peter Günther

In het spoor van de Blauwe Engel door Carel van Gestel

De Nieuwe Blauwe Tram, deel 7 – NZH-trams boven ’t IJ

De meest recente informatie over deze titels is te vinden in de webshop.

Leo de Jong