Toegangspoort met internationale allure voor een provinciehoofdstad

Het nieuwe station van Mons

Met een nieuwe loot aan de stam van Calatrava-stations heeft Mons er een bezienswaardigheid bij. Frits van Buren doet verslag.

Mons (Bergen) is de hoofdstad van de Belgische provincie Henegouwen en telt thans ruim 95.000 inwoners. De geschiedenis van Mons gaat ver terug. Rond het midden van de zevende eeuw ontwikkelde zich een belangrijke stadskern rond een kasteel waar de graven woonden. Rond de tiende eeuw bouwden de graven van Bergen een versterkte burcht op de naburige heuvel, en onder graaf Boudewijn IV (1120-1171) werd begonnen aan de bouw van een eerste om­walling. Delen hiervan bestaan nog altijd.

Spoorwegknooppunt

Mons is het centrum van een aantal spoorlijnen (met de wijzers van de klok mee):

• L96 – Mons – Jurbise – L96 – Soignies / L90C – Ath
• L118 – Mons – L 116 – La Louvière Centre
• L96 – Mons – Quévy
• L97 – Mons – St. Ghislain – Quiévrain
• L97 – Mons – St. Ghislain – L78 – Tournai (Doornik)

Het is dan toch een niet al te druk station, zoals de afbeelding van een vertrek­scherm laat zien.

Maar het is ook wat betreft het aantal reizigers (9.400 per werkdag) slechts het zestiende station van België.

Geschiedenis van de oude stations

Spoorlijn 96 werd in een aantal fases vanaf Brussel gebouwd en op 19 december 1841 werd Mons bereikt. Een eerste stationsgebouw in Mons werd dan ook in 1841 gebouwd. Vanwege de sterke groei van het railverkeer in de negentiende eeuw werd het al in 1874 vervangen door een station van bijna 200 meter lang.

In de Tweede Wereldoorlog werd het op 10 mei 1944 vernietigd door een bombardement van de Amerikaanse luchtmacht.

Van 1947 tot 1952 werd er gewerkt aan een door de Bergense architect Panis ontworpen opvolger in wederopbouwstijl. De hal was voorzien van een fraai fresco.

Ondanks protesten werd het in 2013 gesloopt.

Op het stationsplein (Place Léopold) voor het derde station zijn de sporen van de tramrails zichtbaar. Een foto uit 1969 laat de bijbehorende trams zien.

Wat aan het nieuwe station vooraf ging

Meteen na de sluiting van het derde station werd een containerpark opgebouwd van 108 containers van zes bij drie meter als tijdelijk “stationsgebouw”. Deze containers hadden die rol ook al vervuld bij de bouw van het station Liège Guillemins. Dit tijdelijke station heeft dienst gedaan tot eind 2024.

Al in 2001 werd een samenwerkingsovereenkomst gesloten tussen de stad Bergen en de NMBS waaruit een ontwerpcompetitie voortkwam. Geen van de inzendingen voldeed echter aan de eisen. Een haalbaarheidsstudie uit 2004 leverde een nieuwe omschrijving van de gewenste werken op met een kostprijsraming van 45 miljoen euro. Men voorzag minder sporen, een traverse met trappen en liften naar de perrons, aanleg van een parking en een herontwerp van het stations­gebouw. Voor deze nieuwe opdracht lanceerde Eurogare in 2006 een nieuwe competitie.

De jury onder voorzitterschap van de burgemeester van Mons gaf op 12 oktober 2006 de opdracht aan de Spaanse architect Calatrava. Calatrava is bij het ontwerpen van eerdere Europese stations betrokken geweest: station Zürich Stadelhofen (verbouwd 1990), station Luzern (nieuwbouw 1991), station Lyon-Saint-Exupéry TGV (opening 1994), Gare do Oriente in Lissabon (opening 1998), station Luik-Guillemins (nieuwbouw 2009) en het Italiaanse Reggio Emilia AV Mediopadana (opening 2013).

Kostenoverschrijdingen

De voltooiing van het nieuwe station van Mons was gepland voor 2015, maar door toevoegingen in 2010 en 2018 groeide de opdracht uit tot een grootschalige herinrichting van de omgeving. Onder andere door het faillissement van een van de aannemers en conflicten met onderaannemers heeft de bouw vele maanden stilgelegen en is de voltooiing een aantal keren uitgesteld. De oorspronkelijke kostprijs voor het nieuwe station was berekend op 45 miljoen euro, maar begin 2023 werd het totale project geschat op 340 miljoen. Vanwege de herinrichting, tegenvallers en gestegen materiaalkosten werden de kosten bij de opening op 18 december 2024 geschat op 480 miljoen euro.

Het nieuwe station in beeld

Het nieuwe station van Mons werd officieel ingehuldigd op 31 januari 2025 tijdens het festival “Mons en lumières”.

Ook nu nog ligt het station aan de noordwestelijke rand van de stad met thans aan de achterzijde grootschalige commerciële en functionele bebouwing zoals Ikea en het Palais des Congrès de Mons met zeer grote parkeerterreinen.

Het nieuwe station is eigenlijk een gigantische loopbrug van 165 bij 15 meter over de sporen in de vorm van een gelande UFO met aan beide zijden toegangen in de vorm van (rol)trappen en liften onder reusachtige luifels. Die liften bevinden zich op enigszins verdekte plaatsen en hebben een ronde vorm. Fraai, maar weinig praktisch (bijvoorbeeld met een paar fietsen of kinderwagens) en stellig sterk kostenverhogend.

De binnenruimte is door zijn afmetingen indrukwekkend. Bij elk perron bevinden zich aan de ene kant roltrappen en een lift en aan de andere kant trappen en een lift.

De verlichting met een groot aantal (LED) spotjes creëert vermoedelijk alleen al een onderhoudsopgave. Met een levensduur van 50.000 uur moeten zij ongeveer elke zes jaar vervangen worden. De SNCB / NMBS schat de onderhoudskosten van het station op een miljoen euro per jaar.

Aan de stadszijde bevindt zich dan ook weer een enorme luifel met (rol)trappen en liften.

De automatische toegangsdeuren vanuit de (rol)trappen onder de luifels naar de stationshal en de toegangsdeuren naar de (rol)trappen vanuit de stationshal naar de perrons zijn ook weer rond uitgevoerd.

De pleinen aan de voor- en achterzijde van het station zijn heel groot en bieden weinig bescherming.

Ook de ondergrondse parking P2 met 360 parkeerplaatsen is geheel in de stijl van Calatrava.

Andere bezienswaardigheden

Behalve dit extravagante station heeft de stad Mons nog meer te bieden. Het is een interessante stad. De Grand Place is zeker ’s zomers een aantrekkelijke plaats, waarbij één kant dan veel weg heeft van één groot terras.

Aan de noordwestelijk kant van de Grand Place is op nummer 27 het Office du Tourisme (alle dagen van 9:30 – 17:30 geopend) gevestigd. Daar zijn onder andere plattegronden met wandelroutes verkrijgbaar. Een bijzondere attractie van Mons is de street-art in de vorm van een honderdtal (muur)schilderingen. Het Office du Tourisme heeft ook daar een speciale wandelroute voor beschikbaar.

Naast fraaie street-art bezit Mons – zoals veel Belgische steden – ook art nouveau panden (de eerste twee zijn het fraaist):

• Openbaar badhuis – Rue de Malplaquet 12 – gebouwd 1908
• Maison Léon Losseau – Rue de Nimy 37 – gebouwd 1904-1913 (noordkant Grande Place na 170 m aan de linkerkant)
• Winkel-etalage – Rue de la Coupe 30 (110 m ten zuiden van Grand Place)
• Apotheek – Grand Rue 11 (250 m ten zuiden via de Grand Place via de Rue de la Chaussée)

---

Tekst en foto’s: Frits van Buren (tenzij anders vermeld)