Over Trikken, T-bane en het Sporveismuseet
Beelden uit Oslo
Paul van Baarle doet verslag van zijn bezoek aan de Noorse hoofdstad Oslo in augustus 2023 en geeft tevens een update over de inzet van de trams in maart 2025.
Oslo is de hoofdstad van Noorwegen en telt ongeveer 700.000 inwoners; de regio Groot-Oslo heeft een bevolking van zo’n 1,5 miljoen. Het goede nieuws voor de inwoners die gebruikmaken van het openbaar vervoer, is dat zij inmiddels vrijwel altijd kunnen instappen in een nieuwe, comfortabele lagevloertram. Het minder goede nieuws voor de railhobbyist in 2025 is dat je geluk moet hebben om nog een oude tram in de normale dienst aan te treffen. Dit beeldverslag van 17-19 augustus 2023 geeft een beknopt overzicht van de verschillende tramtypes en de metro in Oslo, met een uitstapje naar het transportmuseum.
De tram van Oslo
Het tramnetwerk omvat zes lijnen en is uitgevoerd in normaalspoor. In Oslo wordt de tram ‘Trikken’ (elektrische) genoemd. De huidige drie tramtypes voor de reizigersdienst zijn de SL79, SL95 en SL18. SL is de afkorting van ‘Sporvogn Ledd’ (gelede tram), waarbij het getal het jaar van bestelling aangeeft.
Het tramnetwerk van Oslo in maart 2025. De tramverbinding Nationaltheatret – Briskeby – Majorstuen staat niet aangegeven aangezien deze vanwege werkzaamheden momenteel niet bereden wordt. Bron: Ruter.
De SL79 101-140
De eerste serie van de SL79-trams (genummerd 101-125) werd gebouwd door het Duitse Duewag en het Noorse Strømmen in 1982-1983. De tweede serie 126-140 volgde in 1989. Het aantal beschikbare SL79-trams is al flink gereduceerd door de komst van de SL18-lagevloertrams en de verwachting is dat ze in de loop van 2025 allemaal buiten dienst zullen worden gesteld.
De 103 is een tram uit de eerste SL79-serie (met gebogen voorruit) en heeft zojuist de halte Elisenberg achter zich gelaten.
De trams van de tweede serie SL79 zijn te herkennen aan de platte voorruit. SL79-tram 127 is op lijn 19 onderweg naar Ljabru.
Op 2 maart 2025 meldde een medewerker van het trambedrijf in Oslo op het Duitse Drehscheibe-Online, Straßenbahn-Forum dat de volgende Duewag/Strømmen-trams nog beschikbaar zijn: de 101, 102, 123, 126, 127, 130, 131, 133, 137 en 140. Een week eerder werden zeven van deze SL79-trams door een bezoeker nog gespot op de lijnen 12, 15 en 19. De 102 en 140 worden behouden als museumtrams. SL79 112 had eerder al zijn weg gevonden naar het Deense trammuseum Skjoldenæsholm dat in NVBS Actueel, mei en juni 2021 aan bod kwam.
De SL95 141-172
In 1995 werden 30 van deze tweerichtingtrams met gedeeltelijk een lage vloer besteld bij het Italiaanse Firema en Ansaldo (later AnsaldoBreda). Het eerste exemplaar kwam in 1999 in dienst. De trams bleken echter veel zwaarder te zijn dan voorzien, waren onbetrouwbaar en hadden slechte rijeigenschappen. Als compensatie voor al dat ongemak kreeg Oslo twee extra exemplaren cadeau. Pas in 2004 werd de laatste SL95-tram door het trambedrijf van Oslo afgenomen. Door de komst van de SL18-lagevloertrams is nu nog maar een enkel exemplaar in dienst en is het einde van hun inzet nabij.
Het naderende geluid deed denken aan een rijdende tank, maar nee, het was ‘slechts’ SL95-tram 169 die bij Stortorvet arriveerde.
De slechte rijeigenschappen van de SL95-trams komen ‘optimaal’ tot uiting op de buitenlijn naar Ljabru. Tijdens een stop aan de halte Ekebergparken kunnen de passagiers in de 169 even bijkomen van al het gehots tijdens de bergopwaartse rit.
In het hiervoor genoemde Drehscheibe-Online, Straßenbahn-Forum van 2 maart 2025 werd tevens gemeld dat de volgende AnsaldoBreda-trams nog beschikbaar zijn: de 148, 151 en 166. Een week eerder werden nog twee van deze SL95-trams waargenomen op de lijnen 12, 17, 18 en 19. De 151 wordt bewaard als museumtram.
De SL18 401-487
Het Spaanse CAF leverde tussen 2020 en 2024 87 lagevloertrams van het type Urbos 100. Deze SL18-trams zullen alle 72 trams uit de jaren 1982-2004 vervangen. Er is nog een optie op 60 stuks voor toekomstige uitbreidingen.
SL18-lagevloertram 401 te Jernbanetorget (Oslo S).
CAF-lagevloertram 411 op lijn 18 in de binnenstad te Storgata. Nieuwe trams met grote ronde koplampen kom je weinig tegen. In Oslo krijgen ze daardoor wel een vriendelijk gezicht.
Werkwagens SA87 356-358
Werkwagens op rails zijn vandaag de dag schaars bij moderne trambedrijven, maar Oslo heeft ze nog. De drie werkwagens werden gebouwd door het Noorse Vestfold Bil & Karosseri (VBK) in 1989. In de zomermaanden zijn ze vooral actief met het smeren van de rails om het piepen van de trams te verminderen.
SA87-werkwagen 357 smeert de rails nabij de halte Stortorvet.
De metro van Oslo
Het metronetwerk bestaat uit vijf lijnen en heeft een spoorwijdte van 1435 mm. Er rijden uitsluitend 115 driedelige metrostellen van het type MX3000, gebouwd door Siemens in Wenen tussen 2005 en 2012.
Het metronetwerk van Oslo in maart 2025. Bron: Ruter.
Een MX3000-metrostel met voorop de 3362 te Majorstuen.
De bovenstaande foto is gemaakt in het metrostation Majorstuen. Vanaf daar is het nog maar een stukje lopen naar het transportmuseum van Oslo, dus daar gaan we nu heen.
Het transportmuseum van Oslo
Sporveismuseet Vognhall 5, het transportmuseum, is gevestigd in een voormalige tramremise en ligt op slechts 500 meter lopen van het metrostation Majorstuen. Daar hebben ook de tramlijnen 12, 15 en 19 hun eindpunt. Onlangs kwamen in NVBS Actueel de Scandinavische transportmusea in Stockholm en Helsinki aan bod. Dat bleken modern opgezette musea te zijn, met gelikte beeldschermen, interactieve elementen en vooral gericht op de jeugd, waarbij de ‘echte’ voertuigen ogenschijnlijk een bijrol vervullen.
Het transportmuseum in Oslo daarentegen is nog traditioneel van opzet, met de sfeer van een stoffige oude tramremise. Helaas staat de remise mudvol met trams, metro’s, trolleybussen, etc., waardoor je je er nog maar net tussendoor kunt bewegen. Alleen aan de voor- en achterzijde is wat ruimte gelaten. De fotomogelijkheden zijn daardoor zeer beperkt. Wat wél te fotograferen viel, zie je hieronder. De rest van de interessante collectie is te bekijken op de website van het transportmuseum (zie de link in de rechterkolom).
Tunnelbanevogn 1089 werd door Strømmen gebouwd in 1967.
Links motorrijtuig 405 van de Baerumsbanen uit 1954. Rechts het houten motorrijtuig 42 van de Holmenkolbanen uit 1917.
Het interieur van Holmenkolbanen-motorrijtuig 42.
In het midden staat motorrijtuig 1001 van de Ekebergbanen en rechts motorrijtuig-prototype 163 ‘Gullfisk’ (‘Goudvis’) uit 1937. Van beide wagens volgt hieronder een detailfoto.
Links de toelopende kop van motorrijtuig 1001 ‘Vikingskip’ (‘Vikingschip’) van de Ekebergbanen uit 1917. Rechts de achterzijde van ‘Gullfisk’ 163, met een vorm die sterk doet denken aan de staart van een goudvis. Op de achterzijde is een ruimte voor het meenemen van ski’s.
Links ‘Gullfisk’ 170 uit 1939 en rechts Høka-motorrijtuig 234 uit 1957. Van beide trams volgt hieronder een interieurfoto.
De bestuurdersplek van ‘Gullfisk’ 170 met links de schakelkruk.
Høka-motorrijtuig 234 heeft geen schakelkruk maar wordt bediend met een schakelwiel.
Een flink aantal van deze museumtrams reed in 1971 nog in de normale dienst. Bekijk daarvoor nog maar eens het artikel Trams in Oslo, 1971 en 2023 in NVBS Actueel, april 2024.
Tot slot
Het is duidelijk dat voor de eerdergenoemde drie ‘nieuwe’ museumtrams van het type SL79 en SL95 geen ruimte is in het transportmuseum. Deze zullen elders in Oslo ondergebracht moeten worden.
De laatste exemplaren van de trams uit de jaren 1982-2004 rijden nu nog in de normale dienst, maar door de instroom van de SL18-trams loopt hun inzet snel terug. Haast je dus naar Oslo als je die nog wil zien! Later in 2025 zal het tramwagenpark nog maar uit één type bestaan.
Paul van Baarle
Reizen naar OsloDe kortste autoroute van Utrecht naar Oslo is ongeveer 1200 kilometer. Per trein ben je minimaal 24 uur onderweg met 3 of 4 keer overstappen. Vlieg je rechtstreeks van Amsterdam Schiphol naar Oslo Gardermoen dan bedraagt de vluchtduur iets minder dan 2 uur.
Kaart van Noorwegen met de huidige tramsteden Bergen, Trondheim en Oslo. Bron: Wikipedia. Handige LinksRuter – website over het openbaar vervoer in Oslo met dienstregelingen, tickets, plattegronden etc. Plattegrond van Oslo met tram en metro op UrbanRail.Net. Sporveismuseet Vognhall 5 – website van het transportmuseum in Oslo. Meer bij de NVBSTrams in Oslo, 1971 en 2023 in NVBS Actueel, april 2024. Oslo: veelzijdig railvervoer in Op de Rails 2019-01 (PDF, te lezen als je ingelogd bent als NVBS-lid). Op de website van de NVBS levert de zoekopdracht ‘Oslo’ meer dan 500 resultaten op in Op de Rails, Bibliotheek, Beeldbank, etc. |
